КъМР-ни Парламентини спикери Татьяна Егорова законла чыгъарыучу баш органны президиумуну кезиулю жыйылыуун бардыргъанды. Анда «правительстволу сагъатны» чеклеринде республиканы Архив службасыны башчысы Шахим Шогенов «КъМР-де архив ишни юсюнден» республикалы закон къалай толтурулгъаныны юсюнден билдиргенди. Сёз документлени асырау, аланы эсепге алыу, фондну хайырланыу къалай къуралгъаныны юсюнден баргъанды.
Бюгюнлюкде Архивде 2727 фонд барды, алада 600 минг документ асыралады. Ала 1589 жылдан башлап, 2018 жылгъа дери кезиуде чыгъарылгъандыла. Ахыр беш жылны ичинде архив документлени къырал асыраугъа алыу, аланы бир низамгъа келтириу жаны бла план кёрюмдюле толтуруладыла.
Баш магъаналы жумушладан бирине службаны башчысы документлени къырал эсепге алыуну санагъанды. Аны себепли фондну болуму дайым да тинтиледи. 2014 жылдан бери уа 237,7 минг документни болуму сюзюлгенди (40 проценти).
Аны бла бирге уа адамла тарых магъаналы материалла бла хайырланырча мадарла тамамлау магъаналы ишледен бириди. Хар жыл да «Документле шагъатлыкъ этедиле» деген жыйымдыкъ басмаланады. Анда уа республиканы тарыхыны, аны экономикасыны, халкъ мюлкюню аягъы юсюне болууу бла байламлы материалланы кёрюрге боллукъду.
Къырал эм жер-жерли власть органланы, инсанланы, организацияланы тийишли информация бла жалчытыу иш да бардырылады. Ол санда Пенсия фондну республикада бёлюмюню келечилери бла бирге кенгешле, семинарла къураладыла. КъМКъУ-ну Тарых эм филология институтуну тарых факультетини студентлерин практикаларын къурау а иги тёреге айланнганды.
Шахим Шогеновну айтханына кёре, кемчиликле, чырмаула да аз тюйюлдюле. Аланы асламы уа фондну асырау жумушланы къураугъа ахча жетишмегени бла байламлыдыла. Архивни ырысхы базасы шёндюгю излемлеге келишмегенин, ол орналгъан мекям, инженер коммуникацияла да документлени тийишлисича асыраргъа онг бермегенлерин, алай бла уа аланы тас этерге къоркъуу болгъанын да билдиргенди докладчы.
Материалла асыралгъан жерде хауаны жылылыгъын, мылылыгъын да керекли ёлчемде тутаргъа онг жокъду, ол а кондиционер система 1970 жылда орнатылгъаны, алай 2000 жылдан бери ол ишлемегени, аны жангыртыргъа онг болмагъаны бла байламлыды.
Фонд асыралгъан жер азлыкъ этгенин, бюгюнлюкде ол 95 процентге толгъанын да билдиргенди докладчы. Архивде ишлегенле бу кемчиликни къолдан келгенича кетерирге кюрешедиле, ол санда алгъын документлени асырыуда хайырланылмагъан отоулада тийишли мадарла бардырып, аланы хранилищеге бередиле.
Андан сора да, тийишли материалла жетишмегенлери бла байламлы тарых магъаналы документлени жангыртыргъа къыйынды. Компьютерле, программала болмагъанлары ючюн а фондну цифралы амалгъа кёчюрюу, электрон базаны къурау иш да акъыртын бардырылады. Аны хатасындан а Архив службаны официальный сайтында къырал жумушланы электрон халда толтурургъа, ведомствола бла байламлыкъла къураргъа онг жокъду.
Татьяна Егорова, докладны сюзе, Архивде ишлегенле артыкъда магъаналы жумушланы толтургъанларын, болгъан кемчиликлеге да къарамай, борчларын бийик даражада тамамлагъанларын чертгенди. Сёз от тюшюуге къажау системаны салыргъа кереклисини юсюнден да баргъанды. Дагъыда службагъа документлени асырауну къурарча жангы отоула къошаргъа, билимли кадрланы хазырларгъа кереклисине эс бурулгъанды, муниципалитетледе архив службаланы ишлери да сюзюлгенди.
«Правительстволу сагъат» жууаплы органлагъа эсгертиулени къабыл кёрюу бла бошалгъанды.
***
Ызы бла президиум кесини ишин андан ары бардыргъанды. Депутатла КъМР-ни Административ бузукълукъланы кодексине тюзетиулени сюзгендиле. Андан РФ-ни субъектлерини полномочияларына кирмеген жорукъла кетерилгендиле. «КъМР-ни бир-бир законларына тюзетиуле кийириуню юсюнден» законну проектине да къаралгъанды. Ол факъыралыкъгъа къажау мадарланы чеклеринде хазырланнганды.
Депутатла федерал законланы проектлерин да сюзгендиле, РФ-ни субъектлеринде коллегаларыны законодательный башламчылыкъларына къарагъандыла. Алада Налог, Жер, Бюджет, Урунуу кодекслеге тюзетиуле белгиленипдиле.
