Ди газетым зэрытетащи, махуэ зыбжанэ ипэкIэ Зеикъуэ къуажэм и курыт еджапIэ №2-м зэхыхьэ гуа­пэ щекIуэкIащ КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ Къэрмо­къуэ Мухьэмэд къызэралъхурэ илъэс 90 зэрырикъум ехьэ­лIауэ. «Зи гъащIэр дыгъэ бзийуэ зыгуэша» зыфIаща пшыхьым зыкърезыгъэхьэлIа цIыхухэм яхэтт Мухьэмэд и цIыху щIыкIэу, и цIыху хэтыкIэу щытам теухуауэ жызыIэн зи куэд нэхъыжьыфIхэр.
-Къэрмокъуэ Мухьэ-мэд худиIэ лъагъуны­гъэращ, абы лъэпкъым къы­хуигъэна мылъку мы­кIуэдыжынращ мыбдежым щIэсхэр ды­зэзышэлIар, - къыхи­гъэщащ зэIущIэр езыгъэкIуэкIа, Къэбэрдей къэрал драмэ театрым и актёр, КъБР-м щIыхь зиIэ и артист Хьэмырзэ Ахьмэд. - ФIыщIэ яхуэфащэщ фэеплъ махуэр къызэзыгъэпэщахэм, ди гум илъ фIыхэр ди тхакIуэшхуэм хужытIэну Iэмал къыдэзытахэм.
Бахъсэн аузым дэс ­къуажэ нэхъ ин­хэм ящыщ Зеи­къуэм (ХьэтIохъущыкъуей Ипщэм) теухуа и тхы­гъэм къеджащ жылэм дэт ещанэ курыт школым и еджакIуэ Къулий Алинэ. Ар къытеувыIащ къуа­жэм и тхыдэм, гъащIэм и лъэныкъуэ зэхуэмыдэхэмкIэ ехъулIэныгъэфIхэр къэзыгъэлъэгъуа цIыху гъуэзэджэхэми я цIэ къриIуащ. Апхуэдэхэщ, псалъэм и хьэ­тыркIэ, адыгэ лъэпкъым и узэщIакIуэхэу, абы хуэщхьэпэн щIэныгъэ къызэзынэкIахэу, Зеикъуэм и цIэр фIыкIэ зыгъэIуахэу, ди щIыналъэм и мыза­къуэу нэгъуэщI щIыпIэхэми къыщацIыхуа цIыху цIэ­рыIуэхэу Къэзанокъуэ Жэ­багъы, джэгуакIуэхэу Сыжажэ Къылъшыкъуэ, Куп Исмел, тхакIуэшхуэ Къэрмокъуэ Мухьэмэд, тхыдэтх, зэдзэкIакIуэ, литературэ критик Къэрмокъуэ Хьэмид, тхакIуэ, публицист, жылагъуэ лэжьакIуэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд, егъэджакIуэ-гъэсакIуэ нэс, тхакIуэ Жылау Нурбий, абы и лэжьыгъэм пызыща и къуэ Жылау Арсен, уэрэд­ус, макъамэтх Щомахуэ Хьэсэнбий, уэрэджыIакIуэ цIэ­рыIуэ Нэхущ Чэрим, пшынауэ Iэзэ Лосэн Тимур, артист гъуэзэджэ Хьэмырзэ Ахьмэд, тхакIуэхэм я зэгухьэныгъэм хэмыту тхылъ къыдэзыгъэкIа тхакIуэхэу АбытIэ Хьэжмурат, ЛIыгъур Чэрим, Шы­гъушэхэ Алийрэ Хьэбасрэ, Дэгу Чэрим, Шорэ Маринэ, нэгъуэщIхэри. «Уи гумрэ уи псэмрэ къыбгъэдэкIыу птха тхылъыр уи Iэпкълъэпкъым къикIа уи быным хубогъа­дэ» жиIэгъащ Къэрмо­къуэ Мухьэмэд. Удэзыхьэх защIэщ абы и къалэмыпэм къыщIэкIа дэтхэнэ зы тхыгъэри, адыгэ литературэм хэлъхьэныгъэфI хуэ­хъуащ ахэр», - къыхигъэ­щащ Алинэ Мухьэмэд и IэдакъэщIэкIхэм я гугъу щищIым.
КъыкIэлъыкIуэу утыкур хуит зыхуащIа Къулий Маринэ гъэхуауэ тепсэлъы­хьащ Къэрмокъуэм и гъа­щIэм­рэ и гуащIэмрэ.
Зеикъуэ къуажэ администрацэм и Iэтащхьэ Къэрмокъуэ Гъумар хьэщIэхэми жылэм и нэхъыжьыфIу пшыхьым кърихьэлIахэми фIэхъус ярихащ, Къэрмокъуэм, абы и фэеплъым пщIэ хуащIу къызэрыкIуам папщIэ псоми фIыщIэ ин яхуищIащ. «Къэрмокъуэхэ сащыщыщкIэ, зыбжанэкIэ гъэбэгъуауэ си гуапэщ Му­хьэмэд хуэдэ цIыху щэ­джащэ ди лъэпкъым къы­зэ­рыхэкIар, жылэм къы­зэ­рыдэкIар», - жиIащ Гъумар.
ХьэщIэхэм ящыщу япэ псалъэр иратащ Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ и министрым и къалэнхэр зыгъэзащIэ Къумахуэ Мухьэдин.
-Дэтхэнэ къэкIыгъэми езым и гъащIэ иIэжщ, апхуэдэ дыдэ гъащIэ щихуми иIэщ. Гу лъыфтагъэнщ: щихур жьы щыхъум и деж зы къудамэр гуэгъукIым къыгуэхум, адрейр гъум къы­гуэщэтурэ жыгыр малIэ. Къэрмокъуэ Мухьэмэд хиса щихур сытым щыгъуи кIынущ, сыту жыпIэмэ тхы­лъыр зыгуэрым къызэгуихыу еджэн зэрыщIидзэу лъа­гъуныгъэ къабзэм, дахагъэм я жылэу а жыгым пытыр цIыхум и гум йотIысхьэри, дахащэу къызэрытIэпIыкIын щIедзэ, - жиIащ министрым. - Повесту къежьэу роман хъужа тхыгъэм хуабжьу цIэ дахэ фIищат Къэрмокъуэм. Апхуэдэу дахэу, е­кIуу, къабзэу, зэIухауэ, абы щыгъуэми цIапIагъэм хуэмыкIуэу лъагъуныгъэм тетхыхьа абы ипэкIэ щыIауэ къысхуэщIэжыркъым. Ар зыхузэфIэкIа Мухьэмэд пщIэ къелэжьыр, а пщIэм щыщ зы мы къуажэм щыхуэфщIу аращи, фи гулъытэр ин, ­лъагэ тхьэм ищI.   цIыху цIэ­рыIуэ куэд Зеи­къуэ къы­щIыдэкIар а жылэм щыщ я гум, я псэм хэхуауэ армы­рауэ пIэрэ?!
«Адыгэ псалъэ» газетым и редактор нэхъыщхьэ, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Мухьэмэд къыщыпсалъэм къыхигъэ­щащ Къэрмокъуэ Мухьэмэд и «Щихухэр иджыри мэкI» романыр урысыбзэкIэ зэрадзэкIауэ Москва мин 50 хъууэ къыщыдэкIауэ зэ­рыщытар, илъэс ны­къуэ щыдэкIам а тхылъыр къащэхуну Урысей псом щамыгъуэтыж хъуауэ зэрыщытар. Абы къызэхуэсахэм яригъэцIыхуащ зэIущIэм кърихьэлIа хьэщIэхэр, Мухьэмэд и къуэшитIым фIэ­хъус гуапэ ярихри, Къэрмокъуэм и фэеплъу Хасэм иригъэщIа фэеплъ бгъэхэIухэр (зыщIар Тхьэ­къуахъуэ Iэуесщ) зыхуэфащэхэм лъагъэIэсын папщIэ Хьэмидрэ Къэралбийрэ яритащ. ХьэфIыцIэм жиIащ Мухьэмэд и къуажэгъуу, лэ­жьэгъуу зэрыщытам къы­дэкIуэу, пщIэ зыхуищI нэхъыжьыфIу, ныбжьэгъу лъапIэу зэриIар, сытым дежи зылъыгъуазэу, зэрыщIэу, щIэгъэкъуэн зыхуэхъуу къызэрыгъуэгурыкIуахэр.
-Къэрмо­къуэ Мухьэмэд ныбжькIи си ныбжьэгъуу щыта­къым, и къуэш нэ­хъы­щIэу сыкъилъытэу ды­къы­зэдэгъуэгурыкIуащ дызэ­рызэрыцIыху лъандэрэ, дызэзыгъэцIыхуауэ щытари и къуэш Хьэмидщ. Ауэ езым нэхърэ нэхъ си ныбжьэ­гъуж хъуат, - жи­Iащ УФ-м и Жылагъуэ палатэм хэт Нэхущ Заурбий. - И тхы­гъэхэм кIыхьу сытепсэлъы­хьыну сыхуей­къым, ауэ мы зыр къыхэзгъэщынут: ди тхакIуэхэм ящыщу цIыху лъагъуныгъэм япэу дыдэу тепсэлъыхьари, псалъэ пэж­хэр къыхуэзыгъуэ­тари Мухьэмэдщ. Зеикъуэ къыдэкIа тхакIуэ псоми я пашэу, «Щихухэр иджыри мэкI» романым хуэдэу ди цIыхухэр зэджа тхылъ щымыIэу къысщохъу сэ. НэхъыфIи щыIэщ тхыгъэ, ауэ къыщыIэта IуэхукIэ, и бзэр зэрытыншымкIэ къи­хьэхуауэ арат щIэ­джыкIакIуэхэр. Мухьэмэд и щихухэм къапыхуа жылэм къикIыкIа, абы игъэса, ипсыхьа цIыкIухэм дяпэкIэ я дунейщи, мис мы утыкум щытлъэгъуа сабийхэм гъащIэ дахэ яIэну, ди рес­публикэр зыгъэбжьыфIэн щIэблэ абыхэм къищIы­кIыну си гуапэщ.
Бахъсэн район админист­рацэм и тхьэмадэ Балъкъыз Артур къыбгъэдэкI хъуэхъукIэ и псалъэр иублащ абы и къуэдзэ Iэхъуэбэч Анзор. «Мухьэмэд хуэдэ тхакIуэ, абы хуэдэ лIы адыгэ лъэпкъым иIэныр куэд и уа­сэщ, - жиIащ Анзор. - Мухьэмэд цIыху нэс хъуа къудейкъым, абы къызыхэкIа Къэрмокъуэхэ я мыза­къуэу, адыгэ лъэпкъ псор игъэпэжащ. Ди ныбжьым яхэту си фIэщ хъуркъым «Щихухэр иджыри мэкI» тхыгъэм емыджа, ар зыбжанэрэ щIэзымыджыкIыжа. Сэри абыхэм сащыщщ. Иджыпстуи щэнхабзэ Iуэхухэр си пщэ дэлъ­щи, библиотекэхэм я лэжьакIуэхэр къезджэурэ сыт хуэдэ тхылъ нэхъыбэрэ Iахми сыщIэупщIэ си хаб­зэщи, фи фIэщ зэрыхъун­ куэдрэ зэIэпаххэм ар ­иджыри ящыщкIэ. Ар хьэкъ сщымыхъупIэ иIэкъым, сыту жыпIэмэ а романым къыхэщыр дахагъэщ, гуапагъэщ, лIыгъэщ».
Утыкур, къэпсэлъапIэр хуит­ хуащIащ «Эльбрус» тхылъ тедзапIэм и унафэщI, КъБР-м и цIыхубэ усакIуэ Ацкъан Русланрэ а Iуэху­щIапIэм и адыгэ редакцэм и редактор нэхъыщхьэ, КъБР-м щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ Джэ­­рыджэ Арсенрэ. «Зэи илъэс бгъущI ­хъууэ къысхузыфIэгъэщIыну-къым сэ Мухьэмэд, - жи­Iащ Джэрыджэм. - Илъэс­ тIощIырыпщIкIэ е зы пэ­шым дыщIэсу, е пэш зэбгъурытым дыщIэсу дызэдэлэжьащи, ар си нэгу къызэрыщIэнэжар и къару илъыгъуэущ, и щIалэгъуэущ. Зы адыгэ щIалэ къы­зэ­рыгуэкIыу къапщтэмэ, ар егъэлеяуэ гушхуэ зыкIуэцIылъ, лIыгъэ зиIэ цIыхут. Псоми ямыщIэми, нэхъыбэр щыгъуазэ къыщIэкIынщ ар унагъуэкIэ зыпэщIэта гугъуехьыр. Ауэ абы ар губыди хуэщIакъым, и къалэнри нэсу имыгъэзащIэу зы махуи дэкIакъым. ЛэжьапIэм щыткIийт, ар зыхуей хуэ­мызауэ езым игури зэ­гъэнутэкъым, уэри псэху уригъэIэнутэкъым. Удэлэжьэну гугъут, зэрыгумыза­гъэм къыхэкIыу, икIи тыншт, ныбжьэгъугъэр лъэныкъуэ егъэзауэ, лэжьы­гъэр зыхуей хуэзэу къызэригъэпэщырти. Дыхуэарэзыщ, тхьэр арэзы къыхухъу».
Къуажэр къуажэ узыншэ хъуну, Мухьэмэд хуэдэ куэд иджыри абы къыщIэхъуэну хъуэхъуащ Ацкъан Руслан. «Сэ гъунэгъуу сцIыхуу сы­дэгъуэгурыкIуакъым Мухьэмэд, ауэ цIыху гъэщIэгъуэну зэрыщытам сыщыгъуазэщ. И ныбжьыр илъэс пщIейхэм щынэсам ар си лэжьапIэ пэшым ныщIыхьэри зы папкIэ си пащхьэ нрилъхьат: «Сэ жьы сыхъуащ, мыбы мыпхуэдэ тхыгъэр­ дэлъ­щи, къыдэгъэкI, къы­­думыгъэкIмэ, ущIе­гъуэжынщ», - жиIэри. Ар щIы­жысIэращи, нэшхуэгушхуэу, жиIэр ищIэжу, цIыхум фIыуэ ялъагъуу дунейм тетащ», - къыпищащ усакIуэм.
АдэкIэ къэпсэлъахэу­ профессор Шурдым Ба­рэсбий, Гуманитар къэ­хутэныгъэхэмкIэ Къэбэрдей-Балъкъэр инсти­ту­тым и литературэ къуда­мэм и щIэныгъэ лэжьакIуэ нэ­хъыжь, филологие щIэ­ныгъэхэм я доктор БакIуу Хъанджэрий, Зеи­къуэ дэт курыт еджапIэхэм я лIы­кIуэхэм Къэрмо­къуэ Му­хьэмэд гуапэу ягу къагъэкIыжащ, зэрацIыхуу щыта щIыкIэм и гугъу ящIащ, и тхыгъэхэр къазэрыщыхъум къытеувыIащ, апхуэдэ цIыху гъуэзэджэ дяпэкIи къызыдэкIын жы­- лэ Зеи­къуэр­ хъуну хъуэ­хъуащ.
Пшыхьыр я уэрэдхэмкIэ, къафэхэмкIэ, усэ къе­джэ­кIэмкIэ ягъэдэхащ Зеи­къуэ ЩэнхабзэмкIэ и унэм и къэфакIуэхэм, жылэм дэт школиплIымрэ музы­кэ еджапIэмрэ я гъэсэн цIыкIухэм, Лосэн Тимур­ зэхиша «Бзэрабзэ» джэгуакIуэ гупым.