Пщэдей ди адэ шыпхъу гумащIэ Лалыху дей мамэрэ сэрэ дыкIуэнущи, согуфIэ. Дыгъуэпшыхь папэ фIигъэжа адакъэр матэм ирегъэзагъэ ди анэм, фошыгъу зэрылъа къэпым щыщ тхылъымпIэ лантIэр абы и щIыIум трелъхьэри, тхъурыжь дахэхэр дысакъыурэ абы сатыритIу тыдогъэзагъэ. Иджы къэнар чэсыргей бостеяпхъэращ. ИужькIэ ди анэм чэсейкIэ матэр щхьэще­ды­кIыж­ри, гъуэгу дытеувэну ды­хьэзырщ.
Гъатхэщ, дунейм и дахэгъуэщ. ­ГъуэгубгъуитIымкIэ Iут мэзым и дахагъэр пхуэIуэтэнукъым, ар плъа­гъун, и мэр жьэдэпшэн хуейщ. Сыту дахащэ ди хэкур! Си ныбжьэгъу хъыджэбз цIыкIухэр си гъусэу мащIэрэ щIэтщыкIыркъым мы мэзыр. Гъатхэ къэс зэрыжылэу дыдэкIыурэ жыг хэтсэ щхьэкIэ, мэзыр йокIэ­щIыкI, дошынэ Фанер заводым щалэжьыжын ямыгъуэту зэхуа­щIы­жынкIэ, къуажэри хэкIуэ­дэжынкIэ. НэгъуэщI лэжьыгъэ мы къуажэ цIыкIум дэлъкъым. Аращи, сабийхэр псыхъуэм дыдэтщ, бел зэрыз тIыгъыу, фIамыщI е дыщэ къы­щIэ­хыпIэ къыдолъыхъуэри. Ды­щэпс тегъэлъэда хуэдэу мывэ къэдгъуэтмэ, догъэтIылъ. Ди фIэщ ­мэхъу зэгуэр дэ ди хьэтыркIэ ди ­къуажэм иджыри завод къы­щыунэхуну…
Мысостей дыкъэсри машинэм дыкъикIащ, гъуэгур зэпыдупщIри Бейкъул Къубат и лъапсэмкIэ дыунэтIауэ дыдокIуей. ПщIантIэм дыщыдыхьам Къубат и щхьэгъусэ си адэ шыпхъу Лалыху къытпежьащ кIэ къуагъым зыкъуэзыгъапщкIуэ Ларисэ цIыкIу щIыгъуу. Абы зы гуфIэгъуэ и нэгум къищырти пхуэIуэ­тэнтэкъым «Уи, делэ цIыкIу, зумыгъэпщкIу, мы къэкIуахэр уи шыпхъу Ленэ цIыкIурэ, си дэлъху дыщэ Хъалид и щхьэгъусэ дахэ Жан­гуа­щэрэщ», - жриIэурэ IэплIэ­ешэкIкIэ унэм дыщIишащ. Сыту гуфIэ­гъуэшхуэ апхуэдэ зэхущытыкIэ дахэ уи зэхуакум дэлъыну! Мылъкуу ­дунейм тетым нэхърэ нэхъ лъапIэщ ар.
Арати, Лалыху и мылъхубын цIыкIухэри Къубатрэ езымрэ зэдагъуэта цIыкIуитIри си гъусэу я хадэшхуэм дихьащ. Жьы дыдэ хъуа жыгышхуэхэр къэгъэгъати, я дахагъэм узыIэпишэрт. Егугъуу бжьы­хьэм хиса бжьынри бжьыныхури сатыр дахэу къытеуват. АдэкIэ щIыш­хуэ къыпылът белкIэ итIауэ, трилъэщIэжауэ, и чэзур къэсмэ, кIэр­тIоф жылэри нартыхури зэрыхисэнум хуэдэу. «Дауэ пэлъэща мыпхуэдизым си адэ шыпхъу тхьэмыщкIэр, сабийхэр иджыри цIыкIущ, и щхьэгъусэращи, тIэ­жыфынукъым, езым нэхърэ илъэс тIощIкIэ нэхъыжьынщ, и лъэтхьэмпэ ижьым дыркъуэшхуэ телъщи щIакъуэщ, баш иIыгъщ. ИтIани, и унагъуэш­хуэр ипIын щхьэкIэ амбарым хъумакIуэу щолажьэ», - сегупсысащ сэ.
Ауэрэ пщыхьэщхьэ шхынри хьэзыр хъуати, сабийухэр Iэнэ хъурей цIыкIуитIым дыкърагъэтIы­сэкIри, жэрумэрэ пIастэрэ къытхутрагъэувэ. ТIэкIу дедзакъэщ, псыIэрышэ цIыкIум ди Iи, ди напи, ди лъакъуэхэри хэттхьэщIэри дагъэгъуэлъыжащ. Си анэмрэ сэрэ зы пэш щхьэхуэ цIыкIу тхухахат. Сэ тахътэбан гуэрым сытрагъэгъуалъ­хьэри, джэдыгушхуэ къыстрапIэжащ. Лалыхурэ мамэрэ зыкъомрэ зэпсалъэу щысыжахэщ. Сэ зызудыгъуарэ джэдыгу къыстрапIам семызэгъыу, узэмысар Iуэхушхуэкъэ, хьэпIацIэ цIыкIу гуэрхэр хэс хуэдэу къысщыхъуу зызгъэджэрэзурэ, сытми зы зэман зэ сыIурихащ.
Пщэдджыжьым жьыуэ дыкъэтэджщ, къалмыкъ шей дефэри, дежьэжыну зыкъэтIэтыжащ. Лалыху игуми дыпымыкIыу, зыгуэркIэ къытхуэупсэнуи хуейуэ пIейтейт. ИтIанэ, зыгуэр къызэригупсысар IупщIу, и нэгум къищу гуфIэу: «А Гуа­щэ, хьэжыгъэ пыт зэдэпхь хъункъэ, фэ фыкъэщэхурышхэщ, зи мыхъуми бынунэм щIакхъуэ, лэ­къум яхуэбгъэжьэнщ», - жиIэри гуэ­нымкIэ иунэтIащ. «Лалыху, куэдщ, умыгузавэ, а хьэлъэр схуэ­хьын­къым сэ?» - жиIэурэ, си анэр яужь иуващ и пщыпхъум. Сэри си закъуэ сыхуейтэкъым сыкъэнэнуи, абыхэм сакIэлъыкIуащ. Сабийхэр псори жейрт, и щхьэгъусэ Къубат ды­гъуэпшыхь хъумакIуэ зэрыдэ­кIат.
Сыпсэуху сщыгъупщэнкъым гуэ­ныщхьэр щытрихам Лалыху тхьэ­мыщкIэ къигуIамрэ, нэпсу щIигъэкIамрэ. Сэ къэхъуар къызгуры­Iуэртэкъыми, Iэнкун сыкъэхъуауэ сыщытщ. «Алыхьым укъигъэщIам уи гур хыумыгъэщI мыбы щхьэкIэ, си гур умыгъэуз, дызэрылъэгъуащи ари сыт и уасэ? Умыгъ, Лалыху», - жиIэурэ и нэпсхэр хуилъэщIырт. Мы гуэным къыщилъэгъуар сыту пIэрэ си адэ шыпхъум?» - жысIэри, сэри лъапэпцIий зысщIри сиплъащ гуэным. Зыгуэр хэIэбэмэ къри­щIэжыну Къубат и IэпIэр телът хьэжыгъэм
Ди къуажэм кIуэ автобусым дыкъыкIэрыхуауэ къыщIэкIащ. Зы машинэ гуэр Хьэтуей нартыху ишэу къэувыIэри, дитIысхьащ Лэс­кэн щыдэбгъэзейм дынидзысыну делъэIури. Мыбдежми Iэджэрэ дытетащ гъатхэ дыгъэм дилыпщIу, дымэжалIэу. Сытми, зы зэман зэ зы мэршынэшхуэ Фанер заводым пхъэбгъу къришыну кIуэуэ къэувыIэри, дыгуфIэу гъуэгу дытеувэжащ. Си гур къызэрыгъуэтыжа нэужь, Лалыху гъыуэ си нэгу къы­щIэувэжри, Алыхьым зыхуэз­гъа­зэри щэху цIыкIуу селъэIуащ: «Алыхьышхуэ, сыдэкIуэн хуей ­хъу­мэ, Къубат хуэдэу лIы быдэжь къызумыт», - жысIэри.
Зэман Iэджи дэкIащ абы лъандэрэ. Архивым ПащIэ Бэчмырзэ теухуауэ зыгуэрхэр щыIэмэ къыщIэс­IукIыу сыщIэсу, зы тхыгъэ къыс­Iэрыхьащ. Абы итрат: «ПащIэ Бэчмырзэ хьэщIапIэ къэкIуэрейт и благъэ Бейкъул Къубат деж». Тхы­лъыр зэзгъэтIылъэкIри, сыдыхьэш­хыу пэшым сыкъыщIэкIащ. Пэшым щIэсхэр зэплъыжат, къысщыщIар къагурымыIуэу.
Бэчмырзэ и къуэш тIолъхуэны­къуэ Хьэжмырзэ къытепщIыкIахэр къэзгъуэтыжа нэужь, абы и пхъу­рылъху Гания къызжиIащ: «Си адэшхуэ Хьэжмырзэ и къуэ закъуэ Чэлимэт къишар Бейкъул Къубат и шыпхъум ипхъут. Ар Хьэмыкъуэхэ япхъут».
ГъэщIэгъуэнщ мы гъащIэр. Сэ сысабийуэ Къубат хуэдэу лIы бы­дэжь къызимытыну Алыхьым се­лъэ­Iуауэ щытати, Къубат благъагъэ­кIэ пыщIа ПащIэ Бэчмырзэ и ­къуэ­рылъхум си насыпыр хилъ­хьащ.
Хъыбарыр къыщезгъэжьам жыс­Iаи Фэнер заводым дыщытесам, цIыкIуи ини мэзым дызэрыхуэсакъыу щытар. Си ныбжьэгъу цIыкIу­хэм я гъусэу дыщэ, фIамыщI къэт­лъыхъуэу зэрыщытар. Ди гум къыджиIэ хъунт мэзыр икIэщIыкIым къуажэ цIыкIур зэрыхэкIуэдэжынур…
Си шыпхъу нэхъыщIэ Людэ, абы школым къыщыдеджа Атэлыкъ Людэ, си щIалэ нэхъыжьым ипхъу цIыкIу Лалинэ сымэ си малъхъэм нэгъабэ зыдигъэплъыхьыну дишат Фанер заводкIэ зэджэу щыта, иужькIэ Лэскэн Ипщэ зыфIаща ­къуажэм. Жьы къабзэм ди щхьэр игъэуназэу, псы къежэх цIыкIум дефэ пэтми зыдмыгъэнщIу дгъэ­кIуащ махуэр.
Ди псэр щIэгузавэу щытар къэ­хъуащ. Заводыр щыIэжкъым. Фанер унэхэри хэщэхэжащ, ауэ щIыш­хуэхэр къэхухьауэ щытщ. ЗэрыжаIэмкIэ, зыхузэфIэкIхэм ящэхужащ...