Ди хъуреягъыр зыгъэдахэ псейхэр, уэздыгъейхэр жыг нэхъыжь дыдэхэм ящыщщ. ЩIэныгъэлIхэм къызэрахутамкIэ, ахэр дунейм къытехьащ илъэс мин 300 ипэкIэ.
Сыт хуэдэ дуней щытыкIэми зезыгъэзэгъ псей лIэужьыгъуэхэм Китайм къыщыщIэдзауэ Ищхъэрэ мылылъэ щIыпIэхэм унэсыху ущрихьэлIэнущ. Псом хуэмыдэу абыхэм яфIэфIщ тхьэмпэ къызыпыкIэ жыг гуэрэнхэр, щхъуантIагъэ куэд щызэхэт икIи цIыхур здынэмыса мэз пхыдзахэр. Къапщтэмэ, псейхэр илъэс 200 - 300-кIэ мэпсэу.
Уэздыгъейр, зэрыфщIэщи, ди къурш лъапэ мэзхэми щыкуэдщ. Абыи фIэфIщ тхьэмпэ зыпыт жыг Iувхэм яхэтын, къыщыкI щIыпIэмрэ гъусэ къыхуэхъу жыгхэмрэ «игу къыдыхьэмэ», ар илъэс 600 ныбжьым ебэкъуэфынущ.
Къэбэрдей-Балъкъэрыр къэтщтэнщи, псей щхъуантIэхэри, щIыхухэри, уэздыгъейхэри ди мащIэкъым. Иужьрей илъэсхэм ди щIыналъэм къашащ иджыри къэс дызримыхьэлIа секвойе, каури, араукарие псей лIэужьыгъуэхэри. Абыхэм уащрохьэлIэ псейхэр щащэ илъэсыщIэ жармыкIэхэм икIи ахэр занщIэу къэфцIыхунущ къудамэ нэхъыбэ зэратетымрэ я банэ цIыкIухэр нэхъ Iуву зэрызэхэтымкIэ.
Уэздыгъей лIэужьыгъуэхэм хеубыдэ кедрхэри. Ахэр щыкуэдщ Алыджым, Кипр хытIыгум. Тыркум, Кърымымрэ Кавказымрэ я бгылъэ мэз Iувхэм зэкъуэтIакъуэххэ къыщыщагъуэти къохъу.
Зэман жыжьэкIэ дызэIэбэкIыжмэ, Налшык паркым и лъэс зекIуапIэхэр ягъэдахэу щытащ пихтэ щхьэпэхъурей лъагэшхуэхэм. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, къэралым и зыгъэпсэхупIэхэр зыгъэдахэу щыта а жыг телъыджэхэр ди щIыналъэм щытлъагъужыркъым, Псыхуабэ, Нартсанэ мыхъумэ. Туехэри аращ, уеблэмэ абыхэм иджыпсту нэхъыбэрэ уащрихьэлIэнущ къуажэ утыкухэмрэ къулыкъущIапIэхэм я бжэIупэхэмрэ. Ахэр дахэщ, уардэщ, тыншу хокIэ, зэ хэпса нэужь яхэгъукI къащыхэкIыр зэзэмызэххэщ. Абы къыхэкIыу унагъуэ куэдым я куэбжэ дыхьэпIэхэм, хадэхэм щыхасэ. ХьэтIохъущокъуэм и жыг хадэр, Дэшхуей хадэр, ди лъэс зекIуапIэхэр, Налшык и псы нэпкъхэр нэгум къыщIэгъэхьэгъуейщ псейхэмрэ уэздыгъейхэмрэ имыту. Мы зэманым абыхэми щIымахуэм зыхуагъэхьэзыр - псы куэд зыщIашэркъым, уэс къатесэр яхурикъунущ. Гъатхэм техьэху я жылэхэр, банэхэр быдэу паIыгъэнущ а зэрыщхъуантIэм тету. Гъэр зэрикIыу пыгъухьыну хунэса жылэхэр коммунальнэ хозяйствэм и лэжьакIуэхэм къыпах. Къуалэбзухэри абы хотхъыкI.
Шэрэдж Дисэ.
