ПСЭМ И ЩЭХУХЭР ЗЫЩIЭ

Бейтыгъуэн Сэфарбий «За мерой - инобытие» зыфIища и тхылъыр Котляровхэ Викторрэ Мариерэ я тхылъ тедзапIэм нэгъабэ къыщыдэкIащ тха­кIуэр, тхыдэджыр, публицистыр, гуп­сысакIуэр илъэс 80 щрикъум ирихьэлIэу. Абы щызэхуэхьэсащ тхыдэ напэ­кIуэцIхэр къы­зэзыгъэдз­э­кIыж гупсысэхэмрэ абыхэм яхэлъ упщIэ-жэуапхэм­рэ, эссехэр, афоризмхэр, езы Сэфарбий теухуауэ жаIахэр. Тхылъыр дунейм къыте­хьэ­нымкIэ сэбэп хъуащ хьэры­чэтыщIэ Джэш Алим. 

Псом япэу жысIэну сызыхуейращи, дызэрыгушхуэнщ дуней псом яфIэгъэщIэгъуэныну философ адыгэм дызэриIэр. Къапщтэмэ, иужьрей илъэс тIощIым къриубыдэу Сэфарбий къыдигъэкIа тхылъхэмрэ щIэнгъуа­зэхэмрэ гъэщIэгъуэ­ныщэщ, щIэ­ны­гъэшхуэкIэ гъэнщIащ. Я цIэ къудейми къыбжеIэ ар: «Сущность», «И вечность - миг», «Дух сомнения», «Изнутри и извне», «Древо самопознания», «Интеллект - стезя бесмертия», «Мир острой критики», «Пионеры всемирной истории», «Панорама мировых имён: вершины в оригинальных терминах». 
Иджы цIыхухэр зэхуэзышэса тхылъымкIэ къыдогъэзэжри, Котляровхэ я тхылъ тедзапIэм деж щекIуэкIа пшыхьым Бейтыгъуэн Сэфарбий и ныбжьэ­гъухэр, ли­тературэр фIыуэ зылъагъухэр, Iыхьлыхэр, и къуа­жэгъухэр абы щызэхуэсат. Ахэр тепсэлъыхьащ тхылъым зыхуиша гупсысэхэм, тхыгъэхэм я мыхьэнэм, тхакIуэм и нэгъуэщI лэжьыгъэхэм.
Гуапэт уедэIуэну Сэфарбий и егъэджакIуэу щыта Абыдэ Iэсият и гукъэкIыжхэм. Абы жиIащ ­Сэфарбий сыт щыгъуи и клас­сэгъухэм къахэщу, цIыхугъэ хэлъу, щIалэ цIыкIу хьэлуи ­щы­дырийпсырии къэхъуу зэры­­щы­тар. 
КъыкIэлъыкIуэу псалъэ зратар филологие щIэныгъэхэмкIэ доктор БакIуу Хъанджэрийщ:
- Псори дызыщыгъуазэ псалъэжь къещтэри, гупсысэ къызэ­рымыкIуэ щIелъхьэ, укъигъэуIэбжьу. Афористикэ жыхуэ­тIэр гуманитар щIэныгъэм нэхъ гугъу дыдэу хэтырщ. Абы пэ­лъэщынур акъыл жан къызэ­рымыкIуэ зиIэ зырызыххэщ. ЖыпIэ хъунущ Сэфарбий а жанрыр ей дыдэу. Нэ­гъуэщI жанр куэдми и къалэмыр щылъэщщ, дэтхэнэми щIэныгъэ куу хелъхьэ. ЗэрыфщIэщи, талант уиIэныр мащIэщ, щIэныгъэкIэ щIэмыгъэбыдамэ. Сэфарбий абы­­кIи щапхъэщ - и гъащIэр ехь тхылъыр и Iэпэгъуу. Я лIакъуэхэр зэфIэзыгъэувэжы­ну хуейхэм ­яхуитха тхылъхэми яIэт Сэфарбий и пщIэр. Ар лэжьыгъэ гугъущ, тхы­дэтхыу ущы­тынри мащIэщ апхуэ­дэ тхылъ­хэм, ари мызэ-мы­тIэу, уапэ­- лъэ­щын пап­щIэ. Зэрыс­щIэж­рэ, Сэфарбий щIызоджыкI, сыто­тхыхь, щапхъэу къызохь. 
Бейтыгъуэн Сэфарбий хуэдэу сыт щыгъуи нэщхъыфIэ цIыху сэ нэгъуэщI срихьэлIакъым. УигъэгуфIэу нэхугъэ хэлъщ и хьэл-щэным. Зэи убэркъым, ныкъуа­къуэркъым, мыарэ­зы­ныгъэ къигъэлъагъуэркъым. Дахэу мэгу­шыIэри, гукъыдэж къует, - жиIащ Хъанджэрий. 
КъБР-м и цIыхубэ тхакIуэ Моттаевэ Светланэ тепсэлъы­хьащ Бейтыгъуэным зэры­дэ­лэжьам, я зэныбжьэгъугъэм. 
- Си гъащIэм и фIыпIэ дыдэхэм ящыщщ Бейтыгъуэн Сэфарбий сриныбжьэгъуну си насып къы­зэрырихьэкIар. Хуа­бжьу куэд еджащ, и щIэ­ныгъэр куущ, тхы­дэдж-архи­вист лъэщщ. ЩIэныгъэм и фIыпIэр къытхуипщытэщ, тху­зэпкъ­рих­ри, ди пащхьэм ­кърилъхьащ. И афоризмхэр зэIэ­пыдох, ди гъащIэм щыщ ­хъуауэ. Тхьэм куэдрэ уигъэу­зыншэ, си ныбжьэгъу лъапIэ! - жиIащ Светланэ.
Котляров Виктор къыщыпсалъэм нэхъ зытригъэщIар Бейтыгъуэн Сэфарбий и тхылъхэм ­теухуауэ иIэ гупсысэхэрщ.
- Сэфарбий и тхылъхэм яхэтщ цIыхухэм Iэмал имыIэу яIэн ­хуейхэр. Махуэ щIагъуэ дэкIыркъым, псалъэм папщIэ, «Кабарда в фамилиях» тхылъым къыщIэмыуп­щIэIауэ. Къэбэрдей лIакъуэ куэ­дым я тхыдэр я пащхьэ кърилъхьэжащ тхыдэ щIэныгъэ куу зи лъабжьэ а лэжьыгъэмкIэ. Тхы­дэдж жытIэми, философ жытIэми, щIэныгъэхутэ жытIэми, Сэфарбий и лэжьыгъэхэм я мы­хьэнэр къыпхуэмылъытэн хуэ­дизу куэдщ. Ауэ хуэфэщэн пщIэ щигъуэтакъым республикэм. Къэ­­рал саугъэтхэр кърату и илъэс 80-р Къэбэрдей-Балъкъэ­рым зэрыщамыгъэлъэпIам и щхьэу­сыгъуэр сэ къызгурыIуэркъым. Си жагъуэщ, мыхьэнэ­шхуэ зиIэхэм и чэзум гу зэрылъамытэфыр. Зэман дэкIынщ, Бейтыгъуэным и гупсысэхэр цIыху гъащIэм хэпща хъунщ, сыту жы­пIэмэ сыт худэ зэманми мыхьэнэ зиIэщ, зи пIалъэр имыкIщ итхауэ хъуар, - жиIащ абы. 
Тхылъхэм тепсэлъыхьащ Гъуаз­джэхэмкIэ Кавказ Ищхъэрэ къэрал институтым и профессор ЩауэцIыкIу Людмилэ. 
- Бейтыгъуэн Сэфарбий и тхылъыщIэр хуэфэщэн дыдэщ езыр зэрыхъуа илъэс бжыгъэ дахэм. СыкъэмыувыIэфу седжащ, къытезгъэзэжри аргуэруи щIэзджыкIыжащ. Зыгуэрхэр къыхэзгъэщащ, къы­хэстхыкIащ, напэ­кIуэцIхэм тхылъдэлъхьэхэр хуэс­щIащ. ИужькIэ си студентхэм ящIы­гъууи дытепсэлъыхьыжащ. ИпэжыпIэращи, мысыхьэтым дэ дыбгъэдэсщ классик нэсым. ГъэщIэгъуэнращи, зы псалъэ ­закъуи итхыркъым, мыхьэнэ щхьэ­хуэкIэ мыгъэнщIауэ. Тхы­дэм апхуэдизу гугъэзагъэу тотхыхьри, абы итххэм хуэдэ укъыщеджэнукъым тхыдэмкIэ учебникхэми, ущрихьэлIэнукъым интернет напэкIуэцIхэми, щIэнгъуазэхэми.
Сэфарбий къэрал дамыгъи, «цIэ лъапIэ» жыхуаIэхэми хуэ­ныкъуэкъым, апхуэдизу куэд щIащ абыхэм нэхърэ нэхъ лъагэ ар зэрыхъури! Хуэны­къуэр дэращ - дэращ хуейр гу лъыттэну, деджэну, тлъытэну, - жиIащ ЩауэцIыкIум, тхылъым рецензэ зэрыхуитхынури къыхигъэщащ. 
УсакIуэ, тхакIуэ Къармэ Iэсият Сэфарбий и тхылъым эссекIэ щыпэджэжащ «Литературная Кабардино-Балкария» журналым. Къармэм жиIащ тхылъым и гум лъэужь дахэ къызэрытринар, къриджыкIа гуп­сысэхэм иджыри къыздэсым зэраIыгъыр. Абы Котляровхэ Викторрэ Мариерэ фIы­щIэ яхуищIащ тхылъыр къызэ­рыдагъэкIам папщIэ. 
Бейтыгъуэн Сэфарбий теу­хуа­уэ псалъэ гуапэ жиIащ ­КъБР-м и радиом и унафэщI Мэремкъул Ларисэ.
- Си адэ-анэм, си адэ къуэ­шым, си щIалэгъуэм, ди къуа­жэм я фэ изоплъ Сэфарбий. Си адэм езым нэхърэ нэхъыщIэми, Сэфарбий пщIэ хуищIу ­игъэныбжьэгъурт. Иджы Сэфарбий сыхуэзэху ахэр зэрызэ­хущытам теухуа хъыбар гуэр е сигъэдыхьэшхыу зы гукъэкIыж гъэщIэгъуэн къызжеIэж. Куэд мэхъу апхуэдэ хъыбархэр, - жиIащ Ларисэ. Ар къытеувыIащ тхакIуэр зыхуэIэкIуэлъакIуэ жанрхэм, къыхигъэщащ Къармэхьэблэ къыдэкIахэр литературэ и лъэныкъуэкIэ адрейхэм яхэзымыгъэгъуащэ зэры­щы­Iэр. 
- Бейтыгъуэн Сэфарбий ауэ къы­щыбдэуэршэрым дежи Iущыгъэу жиIэм уетхьэкъу. Язы­ны­къуэхэм деж, Iуэху гуэ­рым телефонкIэ дытепсэлъыхьу, къыщызгъэувыIэ щыIэщ, «Сэфарбий, зэ, къэувыIэ, блокнотрэ ручкэрэ къэз­­мыщтэу хъунукъым», жыс­Iэу. Iущыгъэ телъыджэу зэхэлъщ и тхылъхэр, литературэм и фIы­пIи, тхыдэ щIэныгъи, гушыIэ дахи, гуп­сы­сэ къызэрымыкIуи ­къиб­джы­кI хъууэ. Ди щIалэгъуа­лэм яхуэзгуэшынти, щIезгъэджы­­кIынт нобэ дызытепсэ­лъыхь тхылъыр. Сыту щIэщыгъуэ куэд къащIэнут! - жиIащ Тхылъхэр фIыуэ зы­лъагъухэм я зэгухьэныгъэм и унафэщI Шинкарёвэ На­талье. 
Сэфарбий и тхылъым и мы­хьэнэм, езым и цIыху щIыкIэ дахэм, лъэпкъ литературэмрэ пшыхь зращIэкI тхылъым и лъэщагъымрэ, гъащIэр зищIы­сыр гупсысакIуэм и лэжьыгъэхэм къызэрыщыгъэлъэ­гъуам теухуа­уэ псалъэ гуапэ жаIащ республикэм пщIэ ин щызиIэ, зи псалъэрэ гупсысэрэ ялъытэ композитор, усакIуэ ХьэIупэ ДжэбрэIилрэ щIэныгъэлI, философ Хъурей Фе­ликсрэ. Абыхэми къыхагъэщащ апхуэдиз щIэныгъэрэ гупсысэ­рэ щызэхуэхьэса и IэдакъэщIэкIхэми иджыри хуэ­фэщэн къэрал гулъытэ зэрамыгъуэтар. 
Бейтыгъуэным и Iэдакъэ­щIэкI­хэм теухуауэ пшыхьым къы­щыпсэлъащ «Литературная Кабардино-Балкария» журналым жэуап зыхь и секретарь Хьэту Пётр, жылагъуэ лэжьакIуэ Джэш ФатIимэ, Мэлбахъуэ Тимборэ и цIэр зезыхьэ Лъэпкъ библиотекэм и лъахэхутэ къу­дамэм и унафэщI Гергоковэ Лейлэ, Къэ­бэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и библиотекэм и лэжьакIуэ Борэн Мадинэ, егъэджакIуэ Безрокъуэ Маритэ сымэ, нэгъуэщIхэри. 
Сэфарбий фIыщIэ яхуищIащ тхылъыр къыдэгъэкIынымкIэ сэ­бэп хъуахэм, Котляровхэ я тхылъ тедзапIэм, Iуэхум хэта, лэжьыгъэм теухуауэ къэпсэлъа дэтхэнэми. 

ГУГЪУЭТ Заремэ. Сурэтыр Къарей Элинэ трихащ.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

01.05.2024 - 10:01

ДАХАГЪЭ КЪЭЗЫГЪЭЩI

Дунейм къафэ лIэужьы­гъуэу тетым я махуэшхуэр мэлы­жьыхьым и 29-м ягъэ­лъапIэ. Къафэм и дунейпсо махуэр гъэлъэпIэн жэрдэмыр ЮНЕСКО-м КъафэмкIэ и советым 1982 гъэм къыхилъхьауэ щытащ.

01.05.2024 - 09:03

ЗЭНЫБЖЬЭГЪУГЪЭМ И ДАМЫГЪЭ

Ярославль щекIуэкIащ лъэпкъ гъуазджэхэмкIэ «Ритмы Кавказа» IV лъэп­къыбэ фестивалыр. 

01.05.2024 - 09:03

ХЭКУ ЛЪАГЪУНЫГЪЭМ ТЕУХУАЩ УЭРЭДХЭР

Музыкэ къэрал театрым щекIуэкIащ «Хрустальные звёздочки-2024» фестиваль-зэпеуэм и щIыналъэ Iыхьэр. Сабийхэм ар къы­хузэрагъэпэщащ Суд приставхэм я федеральнэ къу­лыкъущIапIэм.

01.05.2024 - 09:03

ГЪАТХЭМЭ КЪАПЕХ

Къэбэрдей-Балъкъэрым и къэралыгъуэр илъэси 100 зэ­рырикъум и щIыхькIэ къы­зэIуаха «Сквер 100-летия» зыгъэпсэхупIэм хы­-хьэу яухуа гъуазджэ гале­реем зэуэ щагъэлъагъуэ республикэм и художникибгъум я

01.05.2024 - 09:03

МАКЪАМЭ IЭМЭПСЫМЭХЭР ЗЫГЪЭБЗЭРАБЗЭХЭР

Астрэхъан къэрал консерваторэм щекIуэкIащ урыс цIыхубэ, лъэпкъ макъамэ Iэмэпсымэхэм еуэхэм папщIэ къызэрагъэпэща «Каспийская волна»  VII дунейпсо зэпеуэр.