КъМР-ни Парламентини кюз арты сессияда биринчи жыйылыуунда депутатла къырал ырысхыны приватизациясы жаны бла республикалы законнга тюзетиуле кийиргендиле, дагъыда жылны аллындан бери республикалы бюджет къалай толтурулгъанын да тинтгендиле.
Кенгешни законла чыгъарыучу органны башчысы Татьяна Егорова бардыргъанды, аны ишине Къырал думаны депутаты Виктория Родина, федерал инспектор Тимур Макоев, прокурор Николай Хабаров, Жамауат палатаны башчысы Хазраталий Бердов, Парламентни жамауат советини таматасы Бечелланы Илияс эм башхала къатышхандыла. Жыйылыу Россейни эмда Къабарты-Малкъарны гимнлерин согъуу бла ачылгъанды.
Законланы проектлери
Татьяна Егорова КПРФ-ни фракциясыны къауумуна депутат Алексей Миронкин къошулгъанын билдирип, аны алгъышлагъанды эмда хайырлы ишлерин тежегенди. Алексей Миронкин Культура, граждан обществону айнытыу эм информация политика эмда Урунуу, социал политика эм саулукъ сакълау комитетлеге кийирилгенди.
Депутатла «КъМР-ни къырал ырысхысыны приватизациясыны юсюнден» республикалы законну проектин эки окъулууда къабыл кёргендиле. Экономика политика, инновация айнытыу эм предпринимательство жаны бла комитетни башчысы Заур Апшев билдиргенича, ол федерал законла бла келишдирилгенди.
«КъМР-де хакъсыз юридический болушлукъ бериуню юсюнден» законну 2-чи статьясына тюзетиулеге да къаралгъанды. Жамауат къоркъуусузлукъ эм коррупциягъа къажау комитетни башчысы Михаил Кривко билдиргенича, сёз энчи аскер операциягъа къатышханлагъа бла аланы юйюрлерине себепликни юсюнден барады. Дагъыда федерал жууаплылыкъгъа берилген жумушла да кетерилгендиле республикалы закондан.
КъМР-ни Административ бузукълукъланы кодексини 4.14-чю эм 8.2-чи статьяларына тюрлениуле эки окъулууда сюзюлгендиле. КъМР-де Ветеринария управленияны башчысы Аслан Арамисов ангылатханыча, сёз юй жаныуарланы тутханда, аланы орамгъа жибергенде жорукъланы бузгъанлагъа жууаплылыкъны юсюнден барады.
Бюджет
Депутатла быйылны биринчи жарымында республикалы бюджет къалай толтурулгъаныны юсюнден Правительствону отчётуна тынгылагъандыла. Финансла министр Елена Лисун белгили этген шартлагъа кёре, аны файдалары 31,6 миллиард сомгъа жетгендиле. Ол жылны планыны 54,4 проценти тенглиди. Былтырны бу кезиую бла тенглешдиргенде, ёсюу 114,3 процентге жетгенди. Налогла эм андан тышында файдала 7,8 миллиард сом болгъандыла. Жылны планы 52,5 процентге толтурулгъанды.
Министр айтханыча, налог файдала, былтырны биринчи жарымы бла тенглешдиргенде, 506 миллион сомгъа кёбейгендиле. «Быйыл налогланы жыйыуда иги жанына тюрлениуле болгъанларын белгилерчады»,-дегенди докладчы эмда хар налогну юсюнден энчи билдиргенди.
Республикагъа хакъсыз берилген файдала 23,8 миллиард сомгъа жетгендиле. Ол а жылны планыны 55 процентиди.
Къоранчланы юслеринден айтханда, аланы ёлчеми 29,8 миллиард сомдан аслам болгъанды. «Хар замандача, социал эм башха магъаналы жумушлагъа биринчилик берилгенди, казна ахчаны 73 проценти бу жумушлагъа къоратылгъанды. Былтыр бла тенглешдиргенде, къоранчла 108,4 процентге ёсгендиле. Социал тёлеулеге 7,5 миллиард сом, айлыкъгъа 3,5 миллиард сом, жол фондха 1,8 миллиард сом, дарманланы сатып алыугъа 855 миллион сом къоратылгъанды»,-дегенди ол.
1 июльну шартларына кёре, республиканы борчу 7,2 миллиард сом болгъанды. Министр айтханыча, коммерциялы кредитле алынмагъандыла, аны себепли бу жаны бла къоранчла жокъдула.
Тутхучлулукъ
Парламентни жыйылыуунда «правительстволу сагъатны» чеклеринде «Энчи аскер операциягъа къатышханлагъа бла аланы юйюрлерине социал болушлукъну мадарларыны юсюнден» соруугъа къаралгъанды. Аны юсюнден урунуу эм социал къоруулау министр Асанланы Алим доклад этгенди.
Аны айтханына кёре, энчи аскер операциягъа къатышханлагъа бла аланы юйюрлерине финанс эм социал тутхучлукъ бериледи. Халкъны социал жумушларын тамамлагъан араланы къуллукъчулары бла жер-жерли администрацияланы келечилери къыйын жашау болумгъа тюшген юйюрлени ачыкълайдыла. Мобилизация бла чакъырылгъанлагъа бла аланы юйюрлерине чырмаусуз эм терк болушур мурат бла министерство энчи буйрукъ чыгъаргъанды. Анга тийишлиликде, мобилизациягъа тюшгенлеге бла аланы юйюрлерини паспортлары бардыла. Ахча болушлукъ бла бирге аскерчини юй бийчесини бла акъылбалыкъ болгъан сабийлерини усталыкъгъа юйренирге онглары барды, алагъа иш излегенде себеплик этиледи.
КъМР-ни Башчысыны «Аскерчилеге эмда инсанланы башха къауумларына бла аланы юйюрлерине къошакъ социал болушлукъну мадарларыны юсюнден» Указына кёре, бир ненча тёлеу тохташдырылгъанды. Ол санда, мобилизация бла чакъырылгъанлагъа ай сайын 25 минг сом тёленеди. Энчи аскер операцияда жаралы болгъанлагъа, къыяу тапханлагъа да бардыла тёлеуле: жараны ауурлугъуна кёре – 100-300 минг сом. Быллай болушлукъ СВО-гъа кеслерини ыразылыкълары бла къатышхан инсанлагъа да бериледи.
Энчи аскер операцияны кезиуюнде жан берген аскерчини юйюрюне миллион сом тёленеди.
Республиканы Башчысыны Указына тийишлиликде, энчи аскер операцияда борчларын толтургъан инсанланы файдалары юйюрню къолайлыгъын тергегенде эсге алынмайды. Ол а къыйын жашау болумгъа тюшген юйюрлеге социал болушлукъну регион мадарлары бла хайырланыргъа онг берликди, ол санда сабийлеге ай сайын берилген тёлеулени алыргъа да.
Мобилизация бла чакъырылгъанлагъа коммунал жумушла, кёп къатлы юйледе жашагъанла бирге хайырланнган мюлк ючюн тёлеуле этилмей, борч жыйылгъан эсе, тазир салынмайды. Ол жаны бла Указны КъМР-ни Башчысы былтыр къабыл кёргенди.
– Халкъны социал жумушларын толтургъан араланы къуллукъчулары мобилизация бла аскерде къуллукъ этген инсанланы бла аланы юйюрлерине болушур, аланы жашау болумларын игилендирир мурат бла аланы жашагъан жерлеринде болгъандыла. Тинтиулени эсеплерине кёре, 1260 инсанны социал паспорту къуралгъанды. Хар юйюрге жууаплы къуллукъчула тохташдырылгъандыла,-дегенди Асанланы Алим эмда бу иш контрольда болгъанын билдиргенди.
Жыйылыуда «Ата журтну къоруулаучулары» фондну республикада бёлюмюню башчысы Муаед Дадов да сёлешгенди. Ол билдиргенича, фонд жууаплы ведомствола, организацияла, жер-жерли власть органла бла келишимлени къабыл кёргенди. Алай бла уа энчи аскер операцияны ветеранларына бла аланы юйюрлерине болушлукъну онглары кенгертилгендиле.
Муаед Дадов билдиргенича, фонд хайырлы ишлерча мекям, техника бла да жалчытылыныпды. Аны бла бирге муниципалитетледе да бардыла фондну келечилери, болсада фондда ишлегенлени санын энтта кёбейтирге мурат барды. Мобилизация бла чакъырылгъанлагъа, ветеранлагъа, аланы юйюрлерине медицина, психолог-психотерапевт, юридический болушлукъну юслеринден да айтханды ол.
Докладланы сюзе, Татьяна Егорова энчи аскер операциягъа къатышханлагъа депутатла да себеплик этгенлерин, жандауурлукъ жюкле хазырланнганларын, аскерчилеге керекле, ол санда кийимле, аш-азыкъ ашырылгъанларын белгилегенди.
– Бюгюн бизни борчубуз – аскерчилени юйюрлерине, сабийлерине билеклик этиудю. КъМР-ни Башчысыны башламчылыгъы бла республикада «Жигитлени сабийлери» проект толтурулады. Ол да аскерчилени сабийлерине болушлукъгъа бурулупду. Бюгюн а «Единая Россияны» фракциясыны жыйылыуу болгъанды. Аны депутатлары сабийле ёсген юйюрлеге энчи болушлукъ этерге оноулашхандыла. Бизни бу жаны бла сынауубуз барды. Депутатла Уллу Ата журт урушну ветеранларыны кереклерине къарагъанлай турадыла. Алай бла аскерчини юйюрю соруулары, жарсыулары болса, болушлукъну кимден алыргъа кереклисин билликдиле. Инсанларыбызгъа социал болушлукъну, республиканы сейирлерини юслеринден сёз баргъанда, биз барыбыз да биригип ишлейбиз. Башха фракцияланы депутатлары да башламчылыкъгъа къошулурла деп ышанама,-дегенди спикер.
Парламентарийлени ыразылыкъларын алып, Татьяна Борисовна Асанланы Алимден муниципал къуралыулада аллай юйюрлени тизмесин къураргъа болушлукъ тилегенди.
Жыйылыуда башха соруулагъа да къаралгъанды.
Тикаланы Фатима.
