Жыл саны жетгени бла байламлы аурууланы эм къартлыкъны къалай тыяргъа боллукъду. Аны юсюнден профессор Алексей Москалёвну статьясында былай айтылады:

Десертлени бла фастфудланы ашамагъыз

Ата-бабаладан жетген затла узакъ ёмюрлюлюкню жаланда 25 процентин къурайдыла, къалгъанын а – саулукълу жашау бардырыу бла бир-бирде тюбеучю болумла. Саулукълу жашау бардырыу эм аурууланы алгъындан диагностикасы 85 жыл чакълы бир жашаргъа онг чыгъарады.

Тёлюден-тёлюге кёп жашай келгенледе генлени аз тюбеучю байламлыкълары болады, ол аланы стресслеге чыдамлылыкъларын жалчытады. Аны себепли ала узакъ ёмюр сюредиле, саулукълу жашаугъа табынмасала да. Алай аны сакълау да хата келтирлик тюйюлдю. Адамланы бу къаууму 100 жыл чакълы бир жашагъанларындан сора да, алада жыл сан бла байламлы ауруула 20-30 жылгъа кечирек айнып тебирегени да магъаналыды.

Тинтиуле кёргюзтгеннге кёре, жорукълагъа таянып азыкъ ашау жашауну 50 процентге кёбюрек этерге болады. Тирилик, жукъуну бла солуу кезиуню тюз тохташдырыу, тёгерекде болумланы къоркъуусузлугъу узакъ ёмюрлюлюкню къалгъан 20-25 процентин къурайдыла. Жашауну качествосун осалландыргъан, аны къысхартхан, кёп хроникалы аурууланы чыгъаргъан а – тютюн ичиудю.

Саулукъгъа себеплик этген къылыкъланы не къадар эртте къурасагъыз игиди. Тинтиуле кёргюзтедиле: адам саулугъун не къадар эртте сакълап башласа, ол къадар ахшы эсеплеге жетерикди. Алай, кеч башласа окъуна, жашауну качествосу игиленеди.

Сутка ритмлеригизни тёреликлерин бузмазгъа тийишлиди: кече сагъат онекиге дери жатаргъа кюрешигиз, 7,5 сагъатдан аз жукъламагъыз. Жатарыгъыгъыздан 30 минут алгъа телевизорну, планшетни, телефонну къатларындан кетигиз – экрандан ургъан жалгъан жарыкълыкъ тёрели ритмлени бузады. Тирилигигизни сакълагъыз.  Мыйыгъызны ишлетгенлей туругъуз – адамла бла ушакъла бардырыгъыз, жангылыкъланы билигиз, къыйын задачаланы эсеплерин чыгъарыгъыз, жангы темаланы тинтигиз, башха тилге юйренирге кюрешигиз. Была барысы да акъылгъа себеплик этедиле.

D3, B3, К2 витаминле бла омега-3 кислотаны жетишмегени эм триглицеридлени (жаула), ичген сууда акъкъалайны (алюминий), темирни, багъырны кёплюгю эм эт азыкъланы аслам хайырланыу къартлыкъны теркирек жетиуюне себепдиле. Къууурулгъанлагъа, десертлеге, татлы суулагъа, фастфудлагъа угъай дегиз. Ыйыкъгъа юч кере семиз чабакъ ашагъыз, къозланы, чёплеуню, оливка эм кунжут жауланы, авокадону, жууаланы, шоколадны, тенгиз продуктланы терк-терк хайырланыгъыз. Акъ пиринчни, картофну (къууурулгъан, эзилген) гречкагъа эм къудоругъа алышындырыгъыз. БАД-лагъа сакъ кёзден къарагъыз: витаминлени бла минералланы мардадан асламлыкълары аланы жетмеулеринден эсе хаталы болады. Бир ненча айны къоратып, къылыкъларыгъызны тюрлендирсегиз, жангы жашаудан уллу зауукълукъ аллыкъсыз.

Стволовой клеткаланы юсюнден

Эки жюз геропротектор белгилиди – ала жашауну узунлугъуна себеплик этерге боллукъ затладыла. Аланы араларында, дарманладан сора да, продуктлада болгъан затла да бардыла. Сёз ючюн, будайны чирчиклеринде, жууалада, тенгиз водоросльледе, брокколиде, къудорулада.

Кесингики болмагъан стволовой клеткаланы жалгъан сингдириу жаланда къысха кезиуге ахшы эсеплеге келтирликди. Бизни стволовой клеткаларыбыз да боладыла къарт: тёрели клеткаладача, алада да «ызла» бла «халатла» къаладыла. Аны ючюн жаш стволовой клеткаларыбызны сакълар технологияланы жарашдырыргъа керекди. Ала келлик заманда эскирген органланы алышындырырча керекдиле. Алай болса, ауругъан адамгъа жарарча аланы кесини материалындан ёсдюрюрге онг чыгъарыкъды. Бюгюнлюкде ол амалны бир-бир органланы ёсдюрюр ючюн трансплантологияда хайырланадыла.