КъБР-м и Парламентым и УнафэщI Егоровэ Татьянэ Iуэхугъуэ нэхъыщ­хьэхэм щыхэплъа, унафэ щхьэхуэхэр къыщащта зэIущIэ иригъэкIуэкIащ. 

Япэ, етIуанэ еджэгъуэу къащтащ «Хэхыныгъэхэмрэ референдумхэмрэ ятеухуа языныкъуэ республикэ законхэм зэхъуэкIыныгъэ щыхалъхьа» проектыр. Ар игъэбелджылащ КъБР-м и Парламентым Хабзэр убзыхунымрэ щIыпIэ самоуправленэхэм я IуэхухэмкIэ и комитетым и унафэщI Мэлба­хъуэ Борис. Проектыр ягъэхьэзыращ мы гъэм, мэлыжьыхьым и 28-м «Iэ Iэтым, референдумым хэтынымкIэ Урысей Федерацэм и цIыхухэм я хуитыныгъэм теухуауэ» законым и статьяхэм зэхъуэкIыныгъэхэр зэрыхалъхьам ипкъ иткIэ. Законопроектым тету зэхъуэкIыныгъэ ягъуэтащ мып­хуэдэ хабзэубзыху актхэм: «ЩIыпIэ самоуправленэм и депутатхэм я хэхыныгъэ», «Къэбэрдей-Балъкъэр Респуб­ликэм и референдум», «ЩIыпIэ референдум», «Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Парламентым и депутатхэм я хэхыныгъэ», «Муниципалитетым и унафэщIым и хэхыныгъэ». 
- Муниципалитетхэм я унафэщIхэр хэхын хуейщ икIэщIыпIэкIэ, псоми Iэ щаIэт махуэм техуэу. Хэхыныгъэхэр щекIуэкIым деж, сурэтхэмрэ видеохэмрэ тезыхыну хуитыр а Iуэхум егъэ­щIылIа цIыхурщ. Iэ Iэтым е референдумым кърикIуахэр къыщабжыжкIэ, хэтыну хуитыр лэжьыгъэ зэгурыIуэныгъэкIэ редакцэхэм щылажьэ журналистхэрщ. Граждан зэгурыIуэныгъэкIэ лажьэхэр абдежым къыщалъытэнукъым. Апхуэдэу, Iэ Iэт щэхум  и хабзэхэр хъума ­хъунущ. Федеральнэ законым тету, кандидатхэри референдумыр къызэ­зыгъэпэщхэри хуиткъым Роскомнадзорым къэбгъэсэбэпыну хуит уимыщI интернет напэкIуэцIхэм агитацэ щрагъэкIуэкIыну. Законопроектым текIуэ­дэнукъым республикэм и мылъку лей, - жиIащ къэпсэлъам. 
Къэбэрдей-Балъкъэрым «ЦIыху куэд зыхэт Iуэхугъуэхэр щегъэкIуэ­кIыным» теухуа законым и 9-нэ статьям къару имыIэжу къалъытащ. 
2022 гъэм къыдэкIа 498-нэ фе­дераль­нэ законым тету, ягъэбелджылащ зэхуэсхэр, митингхэр, пэкIу­хэр, зекIуэхэр щебгъэкIуэкIыну ухуимыт щIыпIэхэр. 
- Зэхуэсхэр, митингхэр щекIуэкI ­хъунукъым еджапIэхэм, сымаджэщ­хэм, сабий джэгупIэхэм, вокзалхэм, щэнхабзэ мыхьэнэ зиIэ IуэхущIапIэхэм, тхьэлъэIупIэхэм. Абы ипкъ иткIэ, къару имыIэжу къэлъытапхъэщ «Къэбэрдей-Балъкъэрым цIыху куэд зыхэт Iуэхугъуэхэр щегъэкIуэкIыным и IуэхукIэ» законым и Iыхьэ щхьэхуэр, - жиIащ ­КъБР-м и Парламентым цIыхубэм я шынагъуэншагъэр къызэ­гъэпэ­щы-нымрэ Iулъхьэм пэ­щIэ­ты­нымкIэ и комитетым и унафэщI Кривко Михаил. 
IуэхущIапIэм и мылъкум налог телъхьэным теухуауэ КъБР-м и законым и 4-нэ статьям зэхъуэкIыныгъэ щыхалъхьа проектыр зэIущIэм къыщащтащ. Проектыр зэхагъэуващ 2021 гъэм мэлыжьыхьым и 21-м цIыхухэм я мылъку хамылъхьэу псэупIэ щхьэхуэ­хэм газыр нэгъэсыным теухуауэ Урысей Федерацэм и Президентым Федеральнэ Зэхуэсым Зэрызыхуигъэзам тету. 2022 гъэм мэлыжьыхьым и 1-м Урысей Федерацэм и щIыналъэхэр  газкIэ къызэгъэпэщыным теухуауэ екIуэ­кIа зэIущIэм щIыналъэхэм щыIэ къэрал IуэхущIапIэхэм чэнджэщ иратащ псэупIэ-коммунальнэ IэнатIэм епха IуэхущIапIэ щхьэхуэхэм папщIэ хуэгъэкIуатэ (льготэ) щыIэныр. Ар зы­хуэдэнум тепсэлъыхьащ КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек «Газпром» ПАО-м и департаментым и унафэщI Марков Владимиррэ «Газпром Межрегионгаз» ООО-м и генеральнэ уна­фэщI Густов Сергейрэ 2023 гъэм щIышылэм и 25-м щаIущIам. 
КъБР-м газыр щы­зэщIэлъэгъэ­IэсынымкIэ социаль­нэ Iуэху зылэжь­хэм  газыр зэбгырызыгъэкI IуэхущIапIэм налог ирагъэтынукъым. Худэ­чыхыр зыхуэдэнур ягъэбелджылынущ 2024 гъэм щIышылэм и 1-м щегъэжьауэ 2026 гъэм дыгъэгъазэм и 31-м ­къриубыдэу, - жиIащ КъБР-м экономикэ зыу­жьыныгъэмкIэ и министрым и ­къуэдзэ Бэждыгъу Темыркъан. 
Республикэм а худэчыхыр къыщагъэсэбэпын щIадзэмэ, цIыху 1910 хуэдизым я псэукIэр ефIэкIуэнущ, газ бжьамийхэр километри 189,9-кIэ нэхъыбэ ящIыфынущ, газыр зэбгырызыгъэкI IуэхущIапIэм и лэжьыгъэми къыхэхъуэнущ. 
ЗэIущIэм къыщащтащ КъБР-м и автомобиль гъуэгухэмрэ гъуэгу лэжьыгъэхэмрэ ятеухуа хабзэм зэхъуэкIыныгъэхэр хэлъхьэным и проектыр. Абы тепсэлъыхьащ КъБР-м и Парламентым промышленностымкIэ, транспортымкIэ, зэпыщIэныгъэхэмрэ гъуэгу хозяйствэмкIэ и комитетым и унафэщI Байдаев Салихь. 
Урысей Федерацэм и автомобиль гъуэгухэмрэ гъуэгу лэжьыгъэхэмрэ теухуа хабзэм пщIэ зыщIат автомо­биль гъуэгухэмрэ пщIэ зыщIат Iыхьэ­хэр зиIэ автомобиль гъуэгухэмрэ тещIыхьам зэхъуэкIыныгъэ егъуэт. Абыхэм къару ягъуэтынущ фокIадэм. Апхуэдэ автомобиль гъуэгухэм пщIэн­шэу щызекIуэнущ школ автобусхэр, сабий гуп къезышэкI автобусхэр. Абы тещIыхьауэ зэхъуэкIыныгъэ халъхьащ КъБР-м и законми. 
КъБР-м щыIэ аттракционхэм я щытыкIэмрэ ахэр зэрылажьэмрэ щIыналъэ къэрал кIэлъыплъыныгъэ яIэ­ным ехьэлIа проектыр япэ, етIуанэ еджэгъуэу къащтащ. Аттракционхэм   я кIэлъыплъыныгъэ къызэгъэпэ­щы­нымкIэ щIыналъэм правовой акт щыIэкъым. Абы къыхэкIыу, республикэм щагъэбелджылащ ап­хуэдэ кIэ­лъыплъакIуэхэр лэжьэ­нымкIэ зако­ным и проект. Ар илъщ КъБР-м Мэкъу­мэш хозяйствэмкIэ и министерствэм интернетым щиIэ напэкIуэцIым. 
Хэлэжьыхьыжын хуейуэ къалъытащ сабий зеиншэхэмрэ адэ-анэншэу къэнахэмрэ ядэIэпыкъуным теухуа федеральнэ законым и проектым. 
ЗэIущIэм къыщащтащ «Къат куэду зэтет унэхэр зехьэным и IуэхукIэ» ­КъБР-м и законым зэхъуэкIыныгъэхэр щыхалъхьа проектыр. Ар зытеухуар жиIащ КъБР-м ухуэныгъэмрэ псэупIэ-коммунальнэ хозяйствэмкIэ и ми­нистр Бэрбэч Алим. 
Программэм хеубыдэ республикэм щыIэ къат куэду зэтет унэу хъуар. Унэхэм щыпсэухэм ар зехьэным папщIэ ят ахъшэр халъхьэ программэр ягъэбелджыла нэужь илъэситхум ­къриубыдэу. 2020 гъэм республикэм и программэм хабжащ къат куэду зэтет уни 171-рэ. Ар метр зэбгъузэнатIэ мин 428,8-рэ мэхъу. Къапщтэмэ, унэхэр зехьэным текIуэдэнущ сом меларди ­2,9-рэ. Уасэхэр къабжащ 2023 гъэм къекIуэкIым тещIыхьауэ. Унэхэр зехьэным хухах ахъшэр зэрат илъэситху пIалъэр кIыхьлIыхьу къалъытэри, ар ягъэмэщIащ мази 8-м нэсыху. 
Унэхэр зехьэным теухуауэ ирагъэкIуэкI лэжьыгъэхэм арэзы укъащIу къызэрагъэпэщыным папщIэ, программэм теухуа зэхъуэкIыныгъэхэр Правительствэм и нэIэм щIагъэуващ. Проектыр иралъхьащ министерствэм и сайтым. 
2023 гъэм и япэ мазищым республикэ бюджетыр зэрагъэзэщIауэ Правительствэм щагъэбелджылам теухуауэ къэпсэлъащ КъБР-м финансхэмкIэ и министр Лисун Еленэ. 
- Илъэсым и япэ мазищым къриубыдэу КъБР-м и бюджетым къыхэ­хъуащ сом мелард 14,9-рэ. Налог хэ­хъуэр сом мелуани 132-кIэ нэхъыбэ ­хъуащ, 2022 гъэм и япэ мазищым ебгъапщэмэ. Ар гъэзэщIа хъуащ сом меларди 3-рэ мелуани 116,9-кIэ. Налогыр нэхъыбэ ящIащ хэхъуэм, зэхуэзыгъэдэж хэхъуэм, мылъкум техьэхэм. Мыналог хэхъуэр 2023 гъэм и япэ мазищым гъэзэщIа хъуащ сом мелуан 365,6-кIэ. Республикэм къыхэхъуа зы­мыгъэзэж мылъкур сом мелард ­11,5-рэ мэхъу. Дызытепсэлъыхь пIалъэм къриубыдэу бюджетыр гъэзэщIа хъуащ сом мелард 12,4-кIэ. Абы щыщу процент 84-р текIуэдащ цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэным епха Iуэху­гъуэхэм, - жиIащ министрым. 
2022 гъэм къриубыдэу егъэджэныгъэ IэнатIэм щызэфIагъэкIахэм зэIущIэм щытепсэлъыхьащ КъБР-м егъэ­джэныгъэмрэ щIэныгъэмкIэ и министр Езауэ Анзор. Министрыр къытеувыIащ республикэм и сабий садхэм, школхэм, еджапIэ нэхъыщ­хьэхэм я щытыкIэм, къыщагъэсэбэп Iэмалхэм, абыхэм теухуауэ бжыгъэ щхьэхуэхэри къигъэлъэгъуащ. Игъэбелджылащ егъэджэныгъэр ефIэкIуэ­ным папщIэ дяпэкIэ нэхъ хэкъузауэ зэлэжьыну я мурадхэри. 

ГУГЪУЭТ Заремэ.