Зи щхьэ пщIэ хуэзыщIыжу дунейм тет лъэпкъ псори игъащIэми ирогузавэ, иропIейтей я анэдэлъхубзэр, лъэпкъ хабзэмрэ щэнхабзэмрэ, тхыдэр хъума хъу­ным, къащIэувэ щIэблэхэр абыхэм фIыуэ щыгъуазэу, а лъапIэныгъэхэр къалъытэ­рэ яхуэсакъыу, адэкIи ирагъэфIакIуэу къекIуэкIын пап­щIэ. Лъэпкъым и щыIэ­ныгъэр зэлъыта а Iуэху­гъуэхэм я мыхьэнэр зэры­иныр къыгурыIуэу, къэрал IэнатIэхэм ящыщ куэдым, егъэджэныгъэ-гъэсэныгъэ IуэхущIапIэхэм, жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм абыхэм дап­щэщи траухуэ ирагъэ­кIуэкI лэжьыгъэхэм ящыщ Iыхьэшхуэ. Апхуэдэ унэ­тIыныгъэ иIэт Владикавказ къалэм иджыблагъэ щызэхаша зэхуэс инми. 

МахуитIкIэ екIуэкIа зэIущIэм зыкърагъэхьэлIат зэ­гъу­нэгъу щIыналъэхэм я Бзылъхугъэхэм я зэгухьэныгъэхэм я унафэщIхэм, а жылагъуэ зэщIэхъееныгъэм жыджэру хэтхэм. Апхуэдэхэт, къапщтэмэ, Iуэхур щекIуэкI Осетие Ищхъэрэ - Алание Республикэм и Бзылъхугъэхэм я советым и пашэ Хабицовэ Ларисэ, Владикавказ и Бзылъхугъэхэм я советым и унафэщI, политикэ щIэныгъэхэмкIэ доктор, Осетие Ищхъэрэ къэрал университетым, Хетагуровым и цIэр зезыхьэм, и кафедрэм и профессор Дзаховэ Ларисэ, Осетие Ищхъэрэ - Алание Республикэм Тхыдэмрэ археологиемкIэ и институтым и щIэныгъэ лэжьакIуэ Кудзоевэ Анжелэ, Владикавказ ­къалэм и администрацэм и Iэтащхьэм и къуэдзэ Салбиевэ Зитэ, «Стыр Ныхас» осетинпсо лъэпкъ цIыхубэ зэгу­хьэныгъэм Егъэджэныгъэм­рэ анэдэлъхубзэр хъумэнымкIэ, абы зегъэужьынымкIэ и комитетым и унафэщI Бургаловэ Заремэ, «Нэмыс» жылагъуэ зэщIэхъееныгъэм хэт Теувэж ФатIимэ, нэгъуэщI жылагъуэ IэнатIэхэми я лIыкIуэхэр. 
Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу зэхуэсышхуэм хэтащ КъБР-м и Бзылъхугъэхэм я зэгухьэныгъэм Налшык щиIэ къудамэм и пашэ Дыджэш Лидэ, къалащхьэм и Вольнэ Аул хьэблэм и Бзылъхугъэ­хэм я советым и унафэщI Азычэ Лидэ, ди республикэм и бзылъхугъэхэм я зэщIэхъее­ныгъэм иригъэкIуэкI лэжьыгъэхэм дапщэщи жыджэру хэтхэу КъБР-м щIыхь зиIэ и артисткэ Даур Иринэ, жылагъуэ лэжьакIуэ Чеккаевэ ­Рахьимэт сымэ. 
«Анэдэлъхубзэр хъумэнымкIэ бзылъхугъэхэм я жыла­гъуэ зэгухьэныгъэхэм яIэ мыхьэнэр» фIэщыгъэр зиIа зэхуэсыр къызэIузыха Хабицовэ Ларисэ абы къекIуэлIа псоми фIэхъус гуапэ яриха нэужь, гупсэхуу къытеувыIащ осетиныбзэм зегъэужьы­ным­рэ ар къэкIуэну щIэблэ­хэм яхуэхъумэнымрэ ехьэ­лIауэ я республикэм щрагъэкIуэкI лэжьыгъэхэм. 
- Осетиныбзэр хъумэнымкIэ, абы и пщIэр жылагъуэм къыщыIэтынымкIэ ди щIыналъэм лэжьыгъэ купщIафIэхэр щокIуэкI. Зы илъэси къанэркъым абы теухуа зэхуэсхэр, конференцхэр, мастер-клас­с­хэр, унэтIыныгъэ зэмылIэу­жьыгъуэхэр къызэщIаубы­дэу, едмыгъэкIуэкIыу. Лъэ­ны­къуэегъэзу щыткъым сызипашэ жылагъуэ зэ­гухьэ­ны-
гъэр. Бзэр зимыIэж лъэп­къым гъуэгуанэшхуэ къызэ­ры­­пэщымылъыжыр фIы ды­дэу къыдгурыIуэу, дэ дадолажьэ еджапIэхэм, гъэсапIэхэм, нэгъуэщI IуэхущIапIэхэм. Ехъу­лIэныгъэ гуэрхэри зыIэрыдогъэхьэ, атIэми дегъэгузавэ, дегъэпIейтей анэ­бзэр зэзыгъэщIэну хуэмей, абы хуэ­фэщэн гулъытэ хуэ­зымыщI ди лъэпкъэгъухэм, псом хуэмыдэу ныбжьыщIэ­хэмрэ щIалэгъуалэмрэ, къа­зэ­ры­хэкIым. Шэч хэмылъу, ар дэ, нэхъыжьхэм, тIэщIэкIа щыуа­гъэщ, и чэзум гу зы­лъы­дмыта Iуэхугъуэхэм я лъэужь хьэлъэщ. Ар зэ­гъэ­зэхуэ­жын­ри ди пщэ илъщ, апхуэдэу щыхъуакIэ. Псом хуэмыдэу бзылъхугъэхэм, анэхэм, унэгуащэхэм, анэ­дэлъху­бзэмкIэ егъэджакIуэ­хэмрэ гъэсакIуэ­хэмрэ - сабийм нэхъыбэрэ щIыгъу, абы епсалъэ, и псэмрэ и гумрэ лъэIэсыф цIыхубзхэм, - къыхигъэщащ Хабицовэм. - Ди жагъуэ зэрыхъущи, апхуэдэ щыты­кIэм итщ зи бжыгъэкIэ мащIэ лъэпкъ цIыкIухэм я нэхъыбапIэр. СызэрыщыгъуазэмкIэ, Къэбэрдей-Балъкъэрри. Аращ нобэ дэ щIыналъитIым я бзылъхугъэхэм я нэхъ па­жэхэр мыбдеж ды­щыщIы­зэхуэсар: ди Iуэху щытыкIэ­хэмкIэ, лэжьыгъэм и къызэгъэпэщыкIэ мардэхэмкIэ, хэкIыпIэу щыIэхэр къызэрыдгъэсэбэпымкIэ, бзэр хъумэ­нымрэ ар егъэфIэкIуэнымрэ хуэгъэпса нэгъуэщI куэдымкIи дызэдэгуэшэну, дытепсэ­лъыхьыну.
Зэхуэсым хэтахэр жыджэру тепсэлъыхьащ щIэблэм хэкупсэ гъэсэныгъэрэ лъэпкъ щIэныгъэрэ ябгъэдэлъ­хьэ­ным теухуауэ зи лIыкIуэ жы­лагъуэ зэгухьэныгъэхэм щы­зэфIах лэжьыгъэхэм. Дзаховэ Ларисэ утыкур хуит щы­хуащIым игу къигъэкIыжащ, Осетие Ищхъэрэм икIа гупышхуэ нэхъапэIуэкIэ Налшык щыщыIам щыгъуэ, щыгъуазэ зыхуащIауэ щыта Iуэху зехьэкIэ пэрытхэу Къэбэрдей-Балъкъэрым щыIэхэм. Апхуэдэхэм ящыщт, къэбгъэлъагъуэмэ, Азычэ Лидэ зи унафэщIу Налшык дэт сабий сад №5-м къыщызэрагъэпэщауэ щыта «Бзылъхугъэр унагъуэ жьэгум и хъума­кIуэщ» фIэщыгъэр зиIа «стIол хъурей» зэIущIэр.
- А Iуэхугъуэм къриубыдэу дэ щыгъуазэ дыхуэхъуауэ щы­тащ хэкупсэ унэтIыныгъэ зиIэу гъэсапIэм щекIуэкI лэжьыгъэхэм лъабжьэ хуащI фIыгъуэхэм. Апхуэдэхэт анэ­дэлъхубзэм, лъэпкъ хабзэм­рэ щэнхабзэмрэ щыгъэгъуэ­зэнымкIэ, тхыдэмкIэ, я ныбжьым елъытауэ, сабийхэм драгъэкIуэкI лэжьыгъэхэр, - къыхигъэбелджылыкIащ Дза­хо­вэм. 
Абы и псалъэм пищэу, Азычэм жиIащ апхуэдэ лэ­жьэкIэ мардэм мы зэманми зэрызрагъэужьыр, щIэблэм лъэпкъ, хэкупсэ гъэсэныгъэ егъэгъуэтыным хуэщIа Iуэхугъуэ псоми цIыкIухэм я адэ-анэхэр, щIыпIэ унафэщIхэмрэ жылагъуэ лэжьакIуэхэмрэ жыджэру къызэрыхашэр. 
Зи пашэ IэнатIэм и лэжьыгъэм анэдэлъхубзэр хъумэ­нымрэ абы зегъэужьынымрэ щигъуэт увыпIэм тещIыхьат Дыджэш Лидэ зэIущIэм щищIа доклад купщIафIэр. Зэгухьэныгъэм иригъэкIуэкI Iуэхугъуэ хьэлэмэт куэдым щыгъуазэ хуэхъуащ абы и къэпсэлъыныгъэм едэIуа-хэр. 
- ЩIыуэпсыр, бзылъхугъэр. А псалъэхэр я купщIэкIэ зэщхьщ, зэпэгъунэгъущ: тIури псэ зыIутым и щIэдзапIэщ. Дунейм и дахагъэр, ­гъащIэм и IэфIыпIэр ирапх абыхэм. Ахэращ дэри ди лэжьыгъэм лъабжьэ хуэт­щIыр, - жиIащ Дыджэшым. - Налшык и цIыхубзхэм я къа­лэ зэгухьэныгъэм и къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщщ унагъуэм, жьэгу пащхьэм я ­хъумакIуэу щытхэм яхуэфэ­щэн гулъытэ жылагъуэм щигъуэтыныр, бзылъхугъэхэм я узыншагъэр егъэфIэкIуэныр, унагъуэм и пщIэр къэIэтыныр, лъэпкъыбзэхэр, щэнхабзэхэр хъумэныр, абыхэм зегъэу­жьыныр, нэгъуэщIхэри. А унэтIыныгъэхэм ехьэлIауэ Iуэхугъуэ щхьэпэ куэд зэфIегъэкI ди зэгухьэныгъэм, махуэгъэпсым къыщыгъэлъэгъуа махуэшхуэхэм ящыщ гуэри блимыгъэкIыным хущIокъу. Анэдэлъхубзэмрэ лъэпкъ хабзэмрэ хъумэным теухуауэ къалэм и IуэхущIапIэ зэмылIэужьыгъуэхэм щIэх-­щIэхыурэ къыщызыдогъэпэщ зэIущIэ щхьэпэхэр, пшыхь гъэщIэгъуэнхэр, семинар купщIафIэхэр, зэпеуэ хьэлэмэтхэр, мазэ лэжьыгъэхэр. Абыхэм жыджэру хэтщ къалэдэс ныбжьы­щIэ­хэри жылагъуэм пщIэ щызиIэ нэхъыжьыфIхэри, унэгуащэ­хэри къулыкъущIэхэри. Апхуэ­дэхэщ, псалъэм папщIэ, «Ди лъэпкъ хабзэхэм ущыгъуа­зэ?», «ГъащIэм и дыгъэ», нэгъуэщIхэри. 2022 гъэм япэу къыхэтлъхьэри, сабий садхэмрэ пэщIэдзэ еджапIэ­хэмрэ щедгъэкIуэкIащ «Нанэ и гущэкъу уэрэдхэр» зэпеуэ хьэлэмэтыр. Абы къриубыдэу сабийхэм анэдэлъхубзэкIэ жаIащ апхуэдэ уэрэдхэр, ныбжьыщIэхэм яхуэгъэза фIэ­хъусхэр, хъуэхъухэр. 
Лъэпкъым и фIыгъуэ нэхъыщхьэр, анэдэлъхубзэр, хъума хъуным хуащI хэлъ­хьэныгъэхэм ятеухуауэ зэхуэ­сым къыщыпсэлъащ абы ­кърихьэлIахэм ящыщ куэд. ЩIыналъитIми, Осетие Ищхъэрэми Къэбэрдей-Балъкъэрми, я бзылъхугъэхэм я жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я лIыкIуэхэр гупсэхуу зэдэгуэшащ я Iуэху зехьэкIэ пэрытхэмкIэ, семинархэм, «стIол хъурей» зэIущIэ хьэлэмэтхэм хэтащ. ЩIыналъэ зэхуаку зэIу­щIэ иным къыхузэрагъэпэща гъэлъэгъуэныгъэ купщIафIэри куэдым гукъинэ ящыхъуащ. 
Лэжьыгъэм хэта лъэны­къуитIри зэгурыIуащ адэкIи зэдэлэжьэну, лъэпкъхэм, анэдэлъхубзэхэм я зыу­жьы­ныгъэмрэ ефIэкIуэныгъэмрэ хуэщIа Iуэхугъуэхэр зэгъусэу щрагъэкIуэкIи къахуихуэу. Апхуэдэ зэхуэсхэр, шэч хэ­мылъу, сэбэпышхуэщ лъэпкъ фIыгъуэхэр щIэблэхэм яхуэхъума хъунымкIэ. 

КЪАРДЭН  Маритэ.