Ракны тинтиуню халкъла аралы агентствосу эм Саулукъну сакълауну битеудуния организациясы мобильный телефонла адамны чархында огъурсуз кёпчюулени айнытыргъа къоркъуулула болгъанларыны юсюнден ачыкъ быйыл биринчи кере айтхандыла. 

Сотовый телефонладан чыкъгъан электромагнит кючле адамны саулугъуна хата келтиргенлерини юсюнден «А и Ф» кёп кере жазгъанды. Эндиге дери аллай оюмларын бир-бир алимле айтып тургъан эселе, бусагъатда аллай къоркъуу, кертиси бла да,  болгъанын намыслары-сыйлары бийикде болгъан халкъла аралы организациялада таукел билдиредиле. 

Трепонациягъа(сюекни тешген операциягъа) жолда

Электромагнит кючлюден жайылгъан таякъла къачан да саулукъгъа заран тюшюрген шартлагъа саналып келедиле. Кёз аллыбызгъа башын микроволновкагъа сугъуп жукълагъан адамны келтирейик – аны халы алай тап болмазлыгъын ким да ангыларыкъды. Сёзсюз, мобильник микроволновка тюйюлдю. Бизни мыйыбызгъа эм чархыбызгъа андан да уллу заран тиеди. Телефонну хатасындан къулакъны ичинде нерва къуралыула эм вестибюляр анализаторла бузуладыла. Мобильник бла кёп сёлешиу кёзлени да бек бузады. Бир- бир адамла мобильный телефон бла кюн сайын бир ненча сагъатны сёлешедиле. Ол а адамны битеулю саулугъуна бек уллу хата этеди.

Интернетде видеоролик барды. Анда телефонланы чыгъаргъанла кеслери окъуна хапар айтханнга кёре, сотовый телефонну башларына жууукъда тутуп, ала бир заманда да сёлешмейдиле. Гарнитураны (наушниклени) уа хар заманда да хайырланадыла. Ала бу затны – телефон адамны чархына жууукъда турса, саулукъгъа бек уллу хата этгенин – бек уста биледиле. Ол роликде пациентле айтханлары да барды. Аланы кёплери мыйыларында рак ауруулары болгъанлары ючюн, башларыны сюеклерин тешип, операция этилгенлерини юсюнден айтадыла.

ВОЗ (Саулукъ сакълауну битеудуния организациясы) мобильный телефонланы юслеринден оюмларын официал халда шёндюге  дери бир заманда да айтмагъанды, алай дунияны 13 къыралыны алимлери да къатышып бардырылгъан тинтиулени эсеплери басмаланнгандан сора уа, мобильниклени хаталыла болгъанларына ол да бой салгъанды. Башха амалы да жокъду ол организацияны – кёп алимле таукел былай дейдиле: «Кюн сайын телефон бла битеу да жаланда 15 минутну сёлешген адам окъуна аурургъа боллукъду рак бла».

Мобильникден чыкъгъан кючлю электромагнит толкъунла адамны чархында  клеткаланы бузадыла. Бир-бир тинтиучюле айтханнга кёре, аурууну белгилери алай къысха заманны ичинде сезилмейдиле, 15-20 жыл озгъандан сора къыйналып башлайды адам. 2220 – чы жылгъа башларында кёпчюуле болгъан адамла 20 кереге кёбейирикдиле.

Сабийлеге бютюнда осалды

Абадан тёлю къуралып бошалгъан мыйысын буза эсе, сабийлени ишлери уа бютюнда жарсыулуду. Бюгюнлюкде мобильниги болмагъан сабий хазна табыллыкъ тюйюлдю. Алай аны башында мыйысы алыкъа къуралып бошалмагъанды, абадан адамныкъы бла тенглешдиргенде, тышындан заранлы  затла сабий акъылны бютюнда тынч эм бек бузадыла.

Сабийни мыйысына электромагнит кюч бютюнда кёп сингнгенин хар ким да биледи. Сабий мыйыны бёлюмлерини асламысын, ол санда акъыл жаны бла айныу ючюн  жууаплы бёлюм да болуп, мобильникни хатасындан  бек бузуладыла. «Россейде 5-19-жыллыкъ сабийле эм жаш адамла 15 миллион тенгли бир бардыла, аланы кёп къалмай барысы да, мобильный связьны устройстволарын хайырланадыла, - дейди Олег Григорьев, А.И. Бурнозян атлы радиобиология эм гигиена жаны бла ионизация этилмеген излеченияла жаны бла федерал медицина биофизика араны лабораториясыны заведующийи. – Мобильный связьны хайырланнган сабийле да абаданла бла бирге радиочастотный диапазонда электромагнитный кючледен заран сынаргъа боллукъланы санларына киредиле.

Ионизация этмеген излученияладан къоруулауну Россейли миллет комитети, 2001 жылдан башлап, мобильный связьны  сабийлеге хата келтирмезча этиуню проблемасын тамамларгъа кюрешип келеди.

Бу арт жыллада уа биз этген къоркъуула, кертиси бла да, болгъанлары ачыкъланнганды. Биз бусагъатда быллай ишни тамамларгъа кюрешебиз: хар мобильный телефоннга жарашдырылгъан инструкцияда ол аппаратны жетерик хаталаны кёргюзтюрге, «производительлеге уа жаш тёлюню мобильный связьны хайырланыргъа къызындыргъан рекламаны къойдурургъа керекди».

Кесинги къалай къорууларгъа боллукъса

- Мобильныйни сабийлеге бермезге кюрешигиз. Кесигиз а аны бла не къадар аз сёлешигиз, неда смс-лени хайырланыгъыз.

- Мобильный бла угъай. Шахар телефон бла сёлешигиз.

- Телефонну хуржунугъузда айландырмагъыз – сумкагъызда, чархыгъыздан узакъда жюрютюгюз.

- Бу ток бирси жанын жетгинчи эм абонент сёлешип тебирегинчи, телефонну башыгъызгъа жууукъ элтмегиз – ол заманда бютюнда уллу хата тюшеди.

- Жукълагъан, солугъан заманыгъызда телефонну кесигизге жууукъда къоймагъыз. Ол сизден  бек азында 1,5 метр арлакъда турса игиди.

- Наушниклени, бир да болмаса да, темир жипсиз гарнитураны (блютузну) хайырланыгъыз, телефонну башыгъызгъа жууукъ тутмаз ючюн.

Холамханланы Алима.