Электрон ахча бла хайырланнган, тёлеуле этген бизни жашауубузну женгиллетеди. Алай хыйлачыла башханы ахчасын къолгъа этерге умут этгенлерин къоймагъанларын унутмагъыз, деп эсгертедиле РФ-ни СК-сыны КъМР-де следствие управлениясыны къуллукъчулары.

Электрон ахча жаратылгъанлы кёп заман озмагъанды. Болсада Россейде аны бла хайырланыуну жорукълары законлада белгиленнгенди. Бу ырысхы эки тюрлюге юлешинеди – жашырын эмда ачыкъ. Аланы арасында башхалыкъ недеди дегенде, биринчиси бла хайырланнганда, инсанны аты, тукъуму белгили этилмейдиле. Экинчисинде уа аланы борчлу халда ачыкъ этерге тийишлиди.

Ведомстводан бизге электрон ахча бла хайырланыуну къоркъуусуз жорукъларын  белгили этгендиле. Биринчиден, счётну мобильный телефонну номери бла байларгъа керекди. Алай бла счётну болуму белгили болгъанлай турлукъду. Дагъыда парольну унутхан кезиуде, аны телефонну болушлугъу бла жангыртыргъа боллукъду.

Экинчиден, пароль сегиз эм андан кёп белгиден къуралыргъа керекди. Ол не къадар къыйын болса, ахча ол къадар къоркъуусуз сакъланырыкъды. Алай бла парольну къурагъанда тарихлени, уллу эм гитче харфланы, тюрлю-тюрлю белгилени хайырланыргъа керекди, сёзге, еврону  неда долларны халкъла аралы белгилерин эм башхаланы. Дагъыда кесигизни юсюнден шартланы ишекли сайтлада басмаламагъыз.

Адамны къоркъутур, кёлюн сындырыр, ачыуландырыр мурат бла интернетде билдириуле жазгъан кезиуле бардыла.  Аллай болумлагъа  кибербуллинг деп атагъандыла. Бу осал ишледен сакъланыуну жорукъларын  эсде тутаргъа чакъырадыла ведомствону къуллукъчулары.

Аллай кезиуледе сабырлыкъ этерге, даулашха къатышмазгъа керекди.  Биреуленни сылыкъ сёзлерине жууапны да аллай халда берсенг, къаугъа тереннге кетерикди.

Интернетде жашырынма деген жангылгъан этеди. Атын-тукъумун букъдургъан бетлени ким къурагъанын, билдириулени басмалагъанын ачыкълауну мадарлары бардыла. Интернет инсанны хар атламын, сёзюн да сакълайды, аланы кетерге къыйын боллукъду. Аны себепли бетигизни бузгъан, кёлюгюзге ушамагъан затланы этмезге кюрешигиз, сыйыгъызны онлайн халда да сакъларгъа керекди.

Сизге аман жазгъан адамны билдириулери кёрюнмезча этерге боллукъду. Социальный сетьледе бир-бир адреследен жазгъанлагъа чекле салыргъа онг барды. Биреуленни аманлагъанларын, сыйсызлыкъ этгенлерин кёрген эсегиз, ачыгъан жанлы болугъуз, анга психология болушлукъ, билеклик этигиз, деп белгилейдиле  право низамны сакълаучу органны келечилери.

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.