ЩIыуэпсыр хъумэныр, гъэкъэбзэныр ди фарзщ

Накъыгъэм  и  15-м  къэрал  куэдым  щекIуэкIащ
Климатым  и  махуэм  ехьэлIа  Iуэхухэр

Мы зэманым цIыхуу дунейм тетхэми дяпэкIэ къэунэхуну щIэ­блэхэми я щыIэкIэ-псэукIэр зыхуэдэнур, зэрыгу­рыIуэгъуэщи, «дызыхэсыхь» щIыуэ­псым и щытыкIэм куэду елъытащ. 

Абы къыхэкIыуи Климатым и ма-­хуэм гулъытэ хэIэтыкIа ­хуащI экологие шына­гъуэншагъэр къызэгъэпэщыным ­телажьэ къэ­хутакIуэхэм, щIыуэпсым и щы­тыкIэм кIэлъыплъ IуэхущIапIэхэм я IэщIагъэлIхэм, къэрал властым щыщхэм, щIэныгъэлIхэм, нэ­гъуэщIхэми.
Загъуэ-загъуэкIэрэ зэхэтх хъыбархэм ятетщIыхьмэ, шынэгъуа­гъэшхуэ къэзышэ къэхъукъащIэхэм къэралхэр ерыскъыкIэ къызэрызэгъэпэщари, цIыхухэм тыншыгъуэкIэ гъэнщIа я псэуныгъэри къызэпауд.
ЩIыгур, дызэрыбауэ хьэуар кIуэ пэтми нэхъ хуабэ зэрыхъум уэгъу­хэр, псыдзэхэр, нэгъуэщI тхьэмыщкIагъэхэр куэду къагъэщI, хы щхьэфэр къегъэукъубейри псыIур къегъэIэпхъуэ, ищхъэрэ, ипщэ жыжьэхэм илъэс мин бжыгъэкIэрэ щызэтрищIа мылышхуэхэр егъэткIу. Апхуэдэуи, ди планетэм дежкIэ хуабжьу шынагъуэщ къытщхьэщыт уэгум гъуэз щхъухьзехьэхэр зэрыщызэтрихьэри. 
Тхыдэ мыжыжьэм къызэрыхэ­щы­жымкIэ, мы къедбжэкIа Iуэху­хэм япэ дыдэу зэIухауэ щыте­псэлъыхьар 1992 гъэм Рио-де-Жанейрэ щекIуэкIа, къэрали 180-м щIигъум (СССР-м хыхьэу щытахэри яхэту) я лIыкIуэхэр щызэIущIа, «ЩIым и Саммит» зыфIаща зэхыхьэ иныр аращ. А зэхуэсым щызэрихьэлIахэм Iэ традзауэ щытащ ООН-м и Конвенцэм, ди планетэм и климатым и зыхъуэжыкIэ шынагъуэм ­теухуам. Мы зэгурыIуэныгъэрат щаубзы­хуари ­гъуэз «дыджхэр» атмосферэм щызэтремыгъэхьэным пыщIауэ япэ дыдэу зэфIэгъэкIыпхъэхэр.
ЩIым и Саммитым (зи гугъу тщIы зэIущIэхэм апхуэдэущ зэреджэр) и ещанэ конференцыр 1997 гъэм и кIэухым Японием ­хыхьэ Киотэ хытIыгум щызэхашат. Мыбдежым щызэIущIахэм 1992 гъэм екIуэкIауэ щыта япэ зэхыхьэшхуэм къыщащтауэ щыта Конвенцэм щыщIагъужат иужькIэ дуней псом цIэрыIуэ щыхъуа Киотэ унафэр - къэрал зызыужьахэмрэ зи экономикэр зэблэкIыгъуэ лъэхъэнэм итхэмрэ уэгум хаутIыпщхьэ гъуэзыр 2008 - 2012 гъэхэм ягъэмэщIэн зэрыхуейм теухуа къыхуе­джэныгъэр.
Илъэси 10 дэкIри, 2007 гъэм и дыгъэ­гъазэм, Индонезием и Бали къалэм аргуэру щызэхэтащ ООН-м мы Iуэхум триухуа и къыкIэлъыкIуэ конференц. Абыи щхьэтечу щытепсэлъыхьат дунейм и щытыкIэм къыщыхъу зэхъуэкIыныгъэ шынагъуэхэм. Къэрали 190-м я лIыкIуэхэу а зэхыхьэм щызэIущIахэм абдежым Iэ щытрадзауэ щытащ сату-промышленнэ IуэхущIапIэхэм уэгум хаутIыпщхьэ гъуэзхэр ягъэмэщIэным къыхуезыджэ дунейпсо зэгурыIуэныгъэм. 
ЩIыуэпсыр хъумэныр, дыкъэзыухъуре­ихь дунейр къабзэу щыгъэтыныр тщыщ дэтхэнэми ди фарзщ. Автомобилхэр нэхъ мащIэрэ къэдгъэсэбэпрэ электрокъарур ямылейуэ дымыгъэкIуэщIу, жыгыщIэхэр дгъэтIысрэ щхъуантIагъэми зедгъэубгъуу дыкъекIуэкIмэ, ахэр, шэч хэмылъу, сэбэпынагъ ин къэзышэщ. Мы зи гугъу тщIыхэр Iуэху цIыкIуфэкIу дыдэу къытщыхъункIи мэхъу, арщхьэкIэ ЩIы Хъурейм цIыхуу тетым апхуэдэхэр зэгъэуIуауэ длэжьмэ, ахэр мыхьэнэ ин дыдэ зиIэу къыщIидзыжынущ.

ЩIэныгъэр гудзакъагъэм
и щIэгъэ­къуэнщ

ЩIыуэпсым и щытыкIэр зыхуэдэм щыте­псэлъыхь егъэджэныгъэхэм ди зэманым мыхьэнэ ин зэраIэми шэч къытехьэ­гъуейщ. 
«ЦIыхухэм экологие щIэныгъэ егъэ­гъуэ­тыным и махуэ» зыфIащари (ар зыхуэзэр накъыгъэм и 12-рщ) къыщащтар ООН-м и Ассамблее Нэхъыщхьэм и зэIущIэу Бразилием и къалащхьэ Рио-де-Жанейрэ 1992 гъэм щызэхашарщ. 
Мы Iуэхуми и къызэгъэпэщакIуэхэм зыхуагъэувыжауэ щыта къалэн нэхъыщхьэхэм ящыщ зыщ экологие щэнхабзэм зегъэужьынымрэ дыкъэзыухъуреихь дунейм и щытыкIэм цIыхухэр щыгъуазэ щIынымрэ.  
ЦIыхухэм экологие щIэныгъэ егъэ­гъуэтыным и махуэм Урысей Федерацэм гулъытэ хэха хуащI щыхъуар 1996 гъэм къыщыщIэдзауэщ. Абы лъандэрэ, ди къэралым зы илъэс къэмынэу, дыкъэзыухъуреихь дунейр шынагъуэншэу щыгъэтыным хуэгъэза Iуэхугъуэхэр мэлы­жьыхьым и 15 - мэкъуауэгъуэм и 5-хэм («ЩIыуэпсыр хъумэным и дунейпсо махуэр» хиубыдэу) щрагъэкIуэкI.   
А зэманым къриубыдэу гъэсакIуэ-егъэджакIуэхэм сабий садхэм, курыт школхэм, еджапIэ нэхъыщхьэхэм щIыуэпсым и щытыкIэм и гугъу щащI зэхыхьэхэр щызэхашэ, удэзыхьэх зэпеуэхэр къыщызэрагъэпэщ, Iэгъуэблагъэр щызэлъыIурагъэх, жыгыщIэхэр щыхрагъасэ. 

 

КЪУМАХУЭ Аслъэн.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 09:03

АДЫГЭХЭМ Я КЪЕЖЬАПIЭР

   ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ.

28.03.2024 - 09:03

КАСПИЙСК ЩЫЗОХЬЭЗОХУЭ

Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм.

27.03.2024 - 13:58

БИЙМ ЗЫ ГУПУ ПЭЩIИГЪЭУВАТ

Тхыдэдж-щIэныгъэлI Сокъур Валерэ «Кърым зауэр къэзыхьа ХьэтIохъущокъуэ и къуэ Кургъуокъуэ - пщыхэм я Iумахуэт» зыфIища и тхыгъэм къызэрыхэщу, зи ныбжьыр илъэс 27-рэ фIэкIа мыхъуа Къаплъэн-Джэрий, I

27.03.2024 - 12:25

ДУНЕЙПСО ЗЭХЬЭЗЭХУЭР Я ПЛЪАПIЭУ

Мэзкуу областым и Рузэ къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ Олимп джэгухэм хыхьэ тхэквондо лIэужьыгъуэмкIэ (ВТФ) Урысейм пашэныгъэр къыщыхьыным хуэунэтIауэ ныбжьыщIэхэм, хъыджэбзхэмрэ щIалэхэмрэ я зэхьэзэх

27.03.2024 - 09:03

СИ ЖЭНЭТ

(ГъащIэ теплъэгъуэ)