Ишде жетишимни мурдору билимди

ООН къурап, хар жыл сайын 15 июльда жаш тёлю чемерликни халкъла аралы кюню белгиленеди. Бу кюннге жоралап, къыралланы Правительстволары жаш адамланы иш бла жалчытыугъа, аланы жашау болумларын игилендириуге бютюнда уллу эс бурсала тийишлиди, деп айтылады организацияны билдириуюнде. Анда уа билимни да магъанасы чертиледи.

Билимни магъанасы

Шёндюгю дунияда иги билим алмай тап ишге орналыуну юсюнден сагъыш эте турургъа да керек болмаз. Къайры да къара, хар жерде да билим изленеди, сен электрик, врач, юрист, аш этиучю окъуна болама де – башхасы жокъду. Адамны абериге хунери бар эсе, ол да игиди, алай ишни юсюнден билим алмай урунуу рынокда жер тапхан къыйыныракъ боллукъду.

Бу рынок а бек терк тюрлене барады. Кёплени эслеринде болур компьютер аз алгъаракъда нечик сейир затха саналгъаны. Анда ишлей билирча эм азындан энчи курсланы тауусургъа керек эди. Шёндю уа аны хайырлана билмеген хазна адам тапмазса. Компьютерле уа энди хар жерледе да хайырланыладыла.

Байкъазийланы Азамат, «Телемеханика» предприятияны башчысыны илму-техникалы айнытыу жаны бла орунбасары – баш инженер: «Билим дегенни магъанасы айтып-айтмазча аллай уллуду. Бюгюнлюкде кёплени ишлери цифралы платформала, программала бла байламлыды. Аны себепли кёл салып окъумай боллукъ тюйюлдю. Сен сайлагъан сферада атынг тынгылы специалистге чыгъарча, анга сейиринг болургъа, жангы затлагъа юйренирге итинирге керекди. Бир игиси – информациялы амалланы хайырындан шёндю билимни асламысын жерингден турмай окъуна алыргъа болады».

Сагъыш этип ойларгъа

Жай кезиуде университетледе бла техникумлада приём башланады. Жаш адамла алагъа документлерин бередиле, усталыкъ сайлайдыла. Аны жангылмай этсе игиди, биринде тохташханда уа, къадалып окъургъа керекди. Андан сора уа къалай боллукъду? Адам къолунда диплому бла чыгъады, билимин къайда хайырланыргъа излейди. Бирле иш ким берсин деп сакълайдыла, башхала урунуу аралагъа барадыла, ючюнчюлени уа хазыр жерле сакълайдыла – алай болуучусу да тасха тюйюлдю.

Кючмезланы Арсен, къурулуш проектле жарашдырыучу инженер: «Окъуугъа учхара къараргъа чыртда жарамайды. Бирле аны кеси аллына жетишимча алай кёредиле, ол а тюз тюйюлдю. Билим деген ол амалды: тийишли ишде ишлерге, файда тюшюрюрге. Аны себепли усталыкъны да иги сагъыш этип алай сайларгъа керекди. Къайры болсада кирип, не болсада диплом алгъан тёре жюрюген заманла кетгендиле. Адамны къолу, акъылы да бир неда талай затлагъа келишиучюдю. Аны ангылап, усталыкъны да алай сайласа тийишлиди. Окъуугъа киргенде уа, кёл салып окъургъа, иги билим алыргъа. Жашау алайды, билимсиз, кеси да ишин иги билмеген адамгъа урунуу рынокда сурам боллукъ тюйюлдю».

Ишге тохташыуну къайгъысын эте

Жаш тёлюню иш бла жалчытыугъа асламыракъ эс бурургъа кереклисини юсюнден Владимир Путин да сагъыннган эди алгъаракъда. РФ-ни Урунуу министерствосуну билдириуюне кёре, ол жыл санлы адамланы арасында ишсизликни ёлчеми оналты процент болгъанды. Аны ючюн Президентни буйругъу бла жаш тёлюге бу жаны бла себеплик этген программа жарашдырылгъанды. Россейни вице-премьери Татьяна Голикова айтханнга кёре, жыл сайын аны тюзюнлей хайырын 380 минг адам кёрлюкдю. Энтта да беш миллион инсаннга уа къошакъ халда себеплик этилликди. Программаны хайырындан иш бла жалчытыннган выпускниклени саны 2024 жылда – 85, 2030 жылда уа 92 процент боллукъду.

КъМР-ни адамланы иш бла жалчытхан арасыны башчысы Ерижоков Тимур: «Жаш тёлюню арасында ишсизликни азайтыу умутда, быллай инсанланы ишге алгъанлагъа субсидия бериу программа бардырылады КъМР-де. Анда талай излем барды, ол кеси да жыл санлары отузгъа жетгенле бла чекленеди. Бизни ара дагъыда гражданланы талай категорияларына, ол санда жаш тёлюге да къошакъ профессионал билим алыргъа себеплик этеди».

Онгла

Ишлерге сюйгенлеге къырал да онг береди. Бир жаны бла, ол башында айтханыбызча, аллай араладыла - вакансияла жыйылгъан, къошакъ билим берген жерле. Башха жаны бла уа тюрлю-тюрлю ведомствола кеслери да жумушла тындырадыла. Ол да иш бла жалчытыу, кёллендириу, онгдуруу программаладыла.

- Сёз ючюн, шёндюледе Къабарты-Малкъарда жыл санлары 14-22 болуп, кеслери иш къурагъанлагъа деп конкурс бардырылады. Анда хорлагъан оноуланнга жюзюшер минг сом берликдиле.

- Информатикагъа сейирлери болгъан, кеслери да 8-11 класслада окъуй тургъан сабийлеге деп программала жазыу жаны бла эки жыллыкъ курсла бардырыллыкъдыла. Алада окъуу хакъсыз боллукъду. Бу ишни тамамларгъа субсидияла бериуню юсюнден бегимге РФ-ни Правительствосуну Председатели Михаил Мишустин алгъаракъда къол салгъанды.

- Жыл санлары акъылбалыкъ болур чекге жете тургъанланы ишге алгъанланы субсидияла бла онгдурууну юсюнден законну проекти Къырал Думагъа сюзюуге чыгъарылгъанды.

- РФ-ни Урунуу министерствосунда айтханларына кёре, иш табалмай къыйналгъан жаш адамлагъа урунуу рынокда сурам болгъан усталыкъ алыргъа себеплик этилликди. Сёз ючюн, ахыр курслада окъуй тургъанланы башха усталыкъ алыргъа онглары барды. Отуз беш жыллары толмай, кеслери да окъуудан неда аскерде къуллукъдан сора тёрт айны ичинде иш табалмай тургъанлагъа, бийик неда орта профессионал билимлери болмагъанлагъа, уруннган жерлеринден къуру къалыргъа боллукълагъа да бериледи аллай онг.

- Арт кезиуледе WorldSkills деген къымылдау кюч алгъанды. Ол 22 жыллары толмагъан ишчилени бла студентлени эришиуюдю. Аны бла жаш адамлада эмда аланы ата-аналарында ишчи усталыкълагъа эмда энчи орта билим берген учреждениялагъа жангы кёз къарам къуралады.

- «Иш кёллю Россей» жамауат организацияны Жаш тёлю бизнес-школу 2007 жылдан бери ишлейди. Анда жаш адамланы бизнес бла кюреширге кёллендиредиле, ол жаны бла энди атлам этип башлагъанлагъа себеплик этедиле. Аллай бир жылны ичинде аны къадар адам тауусханды, кёплери жетишимли предпринимательле болгъандыла.

Алайды да окъургъа, тынгылы билим алып, аны бла иш къоллу болургъа амал табылады. Аны бла бирге адам кеси да тири болургъа керекди, билимин хайырлана билирге, керек болса башха усталыкъгъа юйренирге хазыр болургъа да.

 
Улбашланы Мурат.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.