ТАУ ЭЛНИ КЪОРКЪУУСУЗЛУГЪУН ЖАЛЧЫТХАН ЖАНГЫЗ ОТ ЁЧЮЛТЮУЧЮ БЁЛЮМ

Россейде Огъары Малкъардан сора кесини энчи от тюшюуге къажау бёлюмю болгъан жангыз бир эл да жокъду. Бу бёлюмню юсюнден а сейир статья «Пожарное дело» федерал журналда окъуна басмаланнганды.    

Малкъар Кавказ тауланы арасында табийгъатыны тамашалыгъы, адамларыны къонакъбайлыкълары бла энчи тау элди. Тарыхны сюйгенле, адам улуну жаратылгъаныны юсюнден билирге излегенле  Черек ауузгъа келирге керекдиле. Мында 14-15 ёмюрледе ишленнген къалала, кешенеле, таулуланы эрттегили тарыхларыны шагъатларыча, бюгюн да сюеледиле.  Буруннгулу къалала уа   къонакъла къаллай ниет бла келгенлерин тинтгенча, къалауурлукъ этгенлей  турадыла.      

20 ёмюрню аллында мында 18 эл болгъанды. 1917 жылда февраль революциягъа дери ала эки уллу элге бирикдирилгендиле: Огъары эм Тёбен Малкъаргъа. Таулу  халкъ   Къазахстаннга бла Орта Азиягъа кёчгюнчюлюкден къайтхандан  сора уа  былайда бир уллу эл къуралгъанды. Тау жерледе  жашагъан тынч тюйюлдю, Огъары Малкъар республиканы ара шахарындан 75 километр, район арадан а 35 километр узакълыкъда орналыпды. Аны ючюн  мында адамланы от тюшюу  дегенча къыйынлыкъладан сакъларгъа, терк окъуна болушургъа къолдан келмейди. Жарсыугъа, элде уа быллай къыйынлыкъла бола-бола тургъандыла.

Озгъан ёмюрню 90-чы жылларында табийгъат газ тартылгъынчы, юйлени жылытыргъа, аш-суу хазырларгъа отун неда кёмюр  хайырланылгъанды. Къалгъан кюлню уа орамгъа тёгюп къойгъанла болгъандыла. Ёчюлмеген  жилтинле учуп, къабынып, адамлагъа кёп къыйынлыкъла келтиргендиле. Ол кезиуде уа битеу районда да   от тюшюуге къажау жангыз бир бёлюм  болгъанды – Къашхатау шахарда. Алай жолланы аманлыгъыны, телефон байламлыкъ иги къуралмагъаныны хатасындан къыйынлыкъгъа тюшгенлеге заманында болушур онг жокъ эди. 

Тау элни кесинде от ёчюлтюучю бёлюм къураргъа кереклиси  кёп кере сюзюлген эди, «Совет Малкъар» совхозгъа  биринчи машина уа жаланда 1985 жылда келтирилгенди. Ол да, асыры эскиден, кёп бармай, жараусуз халгъа жетген эди. 

Черек ауузда чекчи заставала къуралгъанлары уа элчилени жашауларын иги жанына тюрлендиргенди. Аскерчиле жолланы тапландырыугъа, телефон байламлыкъны къураугъа энчи эс бургъандыла. Ол кезиуде Огъары Малкъаргъа башчысы Байсыланы Харун депутатланы атындан районну администрациясыны ол кезиуде башчысы Темиржанланы Махтиден от ёчюлтюучю машина бёлюнюрюне  болушлукъ тилейди. Ол а аны юсюнден КъМР-ни От тюшюуге къажау службасыны оноучулары  бла сёлешеди. Ма алай бла тау элни къорууларгъа кереклисини, анда энчи бёлюм ачыуну юсюнден предложение республиканы Правительствосуна жетеди.

Тилекге  жууап  терк   бериледи.  Къысха заманны ичинде Огъары Малкъаргъа специалистле келедиле, ала от тюшюуге къажау бёлюм къалайда орналлыгъын  тинтедиле.  Алай бла бир ненча мекямны тинтгенден сора, аны совхозну алгъыннгы правленини юйюнде орнатыргъа келишедиле.

Къурулушха ахчаны районну администрациясы бла ГПС бирге бёлгендиле.  Алай бла  2005 жылда 14 декабрьде Огъары Малкъарны жашауунда магъаналы ишледен бири болгъанды – от тюшюуге къажау бёлюм хайырланыргъа берилгенди. Ол кюн республиканы оноучулары кёп алгъыш сёзле айтхан эдиле, от ёчюлтюучюлеге уа ишлери не къадар аз болурун тежегендиле.

Тау элде от тюшюуге  къажау бёлюм ачылгъаны тюз оноу болгъанын заман кёргюзтгенди. Ол жыл окъуна къысха заманны ичинде бири бири ызындан юч от тюшюу болгъан эди. Алай инспекторла борчларын терк эм профессионал халда толтургъанларыны хайырындан алада бир адам да ачымагъанды. Андан сора элге быллай служба неге керекди деген даулашла терк тохтагъандыла.  

Бюгюнлюкде   Огъары Малкъарда мингден аслам  юй барды.   2005 жылгъа дери орта эсеп бла жылны ичинде 15-20  от  тюшюп, алада  адамла жаралы болгъандыла, ырысхыларын тас этгендиле. Алай 2006 жылдан сора уа статистика иги жанына тюрленнгенди. 16-чы номерли от тюшюуге къажау бёлюм ишлегенли бу элде отну хатасындан бир адам да ачымагъанды.

Ол а инспекторланы усталыкъларына, профессионал сынауларына шагъатлыкъ этеди. Мында ишлегенле борчларын толтургъандан сора да профилактикагъа энчи эс бурадыла, халкъны от тюшюуден сакъланыуну жорукъларына юйретедиле, административ мекямлада, адамла кёп жыйылгъан жерледе ангылатыу иш толтурадыла.    Школлада бардырылгъан тюрлю-тюрлю конкурсла, спорт оюнла да хайыр келтирмей къоймагъандыла. 2010-2015 жыллада Огъары Малкъарда сабийлени   хатасындан жаланда эки от тюшюу болгъанды.

От ёчюлтюучюле жаш адамлагъа юлгюдюле. Жашчыкъла бла къызчыкъла алагъа жигитлегеча къарайдыла, ишлери къыйын эм жууаплы болгъанын ангылайдыла, болсада аладан кёбюсю бу усталыкъ бла кюреширге сюйгенлерин айтадыла. Элни школун бошагъан бир ненча жаш а бюгюнлюкде ол жаны бла билим алгъанларын белгилерчады.

Огъары Малкъарны от ёчюлтюучюлери тюрлю-тюрлю республикалы конкурслада алчыланы санында кёп кере болгъандыла.   2011 жылда Муртазланы Хасан «КъМР-де ГПС-ни от ёчюлтюучю машинасыны бек иги водители» деген республикалы конкурсда хорлагъан эди.  

16-чы номерли бёлюмде къуллукъ этген инспекторланы профессионал усталыкъларына генерал-майор Алексей Сайко да уллу багъа берген эди.  «Мында къуллукъ этгенлени теория эм тактика билимлерин игилендириуге энчи эс бурулгъаны иги шартды. Сиз халкъны эмда элни отдан сакълау жаны бла къыйын ишни сайлагъансыз. Алай борчугъузну бет жарыкълы толтурлугъугъузгъа ишеклигим жокъду», - деген эди ол тау элге келген кезиуде.  

Бёлюм ачылгъанлы уа анга башчылыкъны Огъурлуланы Алик, Таумырзаланы Ибрагим,  Гызыланы Мухаммат, Байсыланы Алим, Цыйкъанланы Зейтун   Батчаланы Эльдар этгендиле. 2019 жылдан бюгюннге дери уа анга таматалыкъны Сарбашланы Алим толтурады.     Сёзсюз, элни от ёчюлтюучюлери кечеди-кюндю демей, бир эллилерин   сакъларгъа хазырдыла.

Басмагъа Тикаланы Фатима хазырлагъанды.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.