ЭНЕРГОКЮЧ БЛА СЫЛТАУСУЗ ЖАЛЧЫТЫУ БАШ БОРЧБу кюнледе Бахсанны гидроэлектростанциясына 85 жыл толгъанды. Ол 1938 жылда 20 сентябрьде ишлеп башлагъанды эм бюгюнлюкде Россейни эм эрттегили ГЭС-леринден бирине саналады. Аны баш магъанасы республиканы эмда башха бир къауум жерни энергокюч бла сылтаусуз жалчытыргъа эди. Кеси да ГОЭЛРО-ну планы бла сюелтилиннгенди. ГЭС деривация схема бла къуралгъанды, аны узунлугъу 10 километрге жетеди. Комплексде ючюшер километрлик алты тоннель, юч акведук эм алты километр бла жарым арыкъла бардыла. Аны кючю жаланда 25 МВт ток берирге жете эсе да, ол 1960 жылгъа дери Ставропольну энергосистемасыны баш электростанциясыны орунунда ишлеп тургъанды. Ол Минерал Суула регионда темир жолланы ток бла жалчытханды. Гидростанцияны тарыхы 20 ёмюрден башланады. 1911 жылда инженер Ляпушинский Владикавказны темир жолларын ток бла жылчытырча ГЭС-ни проектини юлгюлерин жарашдыргъан эди. Анга кёре 1918 жылда станцияны салыргъа жер сайларча, Бахсан, Къобан эм Малка сууланы боюнларында тинтиуле да бардырылгъандыла. Болсада аланы эсеплери къурулушну башларгъа ёхтемлендирмегендиле. Алай бла он жылдан сора, 1928 жылда, проект жынгыдан игилендирилип, тинтиу ишле башланнгандыла, эки жылдан а объектде къурулуш къолгъа алыннганды. Жумушланы асламысы адам къолу бла этилгендиле. Анга къоншу элледе жашагъанла, Днепрогэсден, Москвадан метро къызыучула, Донбассдан шахтачыла, саулай алып айтханда, жюзле бла специалистле къатышхандыла. 1936 жылда аны биринчи гидроагрегаты жарашдырылады, эки жылдан сора ГЭС толу кюч бла ишлерча болгъанды. Тёрт жылдан сора, Уллу Ата журт урушну кезиуюнде, Бахсан ГЭС-ге эки кере чачдырылгъанды. 1942 жылда августда немислиле станциягъа жууукълашханларында анда уруннганла плотина бла сууну уллу басым бла жиберген быргъыланы бузгъандыла. Экинчи кере уа 1943 жылда немислилеге къачаргъа тюшгенде аны чачып кетгендиле. Бир айдан ГЭС жангыртылып башлагъанды. Ол жыл окъуна декабрь айда Армениядан келтирилген 7,5 МВт ток берген биринчи гидроагрегат сетьге къошулгъанды, 1947 жылдауа толу производство кючге чыкъгъанды. Алай бла алтмыш жылны ичинде Россейни бир энергосистемасын сылтаусуз ток бла жалчытханды. 2010 жылда диверсияны хатасындан аны эки гидроагрегаты да низамдан чыгъарылгъандыла. Эки жылны ичинде анга комплекс халда тынгылы ремонт этилгенди. Аны чеклеринде мекядан сора да, оборудованияны, устройстволаны, ол санда трансформаторланы, гидроагрегатланы эм гидромеханиканы окъуна жангыртыргъа тюшгенди. Аны хайырындан станцияны кючю 25 –ден 27 МВт-ха кёбейгенди. Алай бла 2012 жылдан башлап бюгюннге дери Бахсан ГЭС Россейни бир электросетьлерини санында абонентлени ток бла жалчытыуда борчун толтурады. Курданланы Сулейман хазырлагъанды.
Поделиться: ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:
|