|
ЩIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу ныбжьыщIэхэм я зэгухьэныгъэ
16 июня, 2021 - 08:32
Октябрь Революцэ Иным иужькIэ, 1918 гъэм Москва и Сокольники хьэблэм къыщыунэхуауэ щытащ «ЩIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу ныбжьыщIэхэм я станц» зыфIаща IуэхущIапIэ. Зи лэжьыгъэм пэрыува гъэсакIуэхэм абдежым щызэхаша я гъэсэнхэр а гъэ дыдэм мэкъуауэгъуэм и 15-м здрашэжьат ахэр щIыуэпсым нэхъ гъунэгъу яхуэзыщI я япэрей нэгузегъэужь зекIуэм. ГъэщIэгъуэну икIи гукъинэжу ирагъэкIуэкIа а Iуэхур, иужьым, Натуралист ныбжьыщIэхэм я махуэу ди къэрал псом къыщалъытащ.
ТIэкIу къедгъэзэкIыжынщи, тхыдэм къызэрыхэщыжымкIэ, СССР-м и юннат зэщIэхъееныгъэм и зэхэублакIуэу къалъытэр Москва дэт курыт школхэм ящыщ зым биологиемкIэ щезыгъаджэу щыта, иужьым Лениным и цIэр зезыхьэ къэрал педагогикэ институтым и профессор хъуа Всесвятский Борисрэ сабийхэм сытым щыгъуи псэ хьэлэлу ябгъэдэта дохутыр Iэзэ, щIыуэпсми апхуэдэ дыдэу хущыта Русаков Иванрэщ.
1918 гъэм и щIышылэ мазэм щызэхуэзэм, а тIум и гугъу ящIат щIалэгъуалэм ящыщу щIыуэпсыр фIыуэ зылъагъухэр щызэIущIэ- щызэрыщIэ гупжьейхэр япэщIыкIэ ди къэралым и щыхьэрым, иужькIэ щIыналъэ псоми къыщызэгъэпэщын зэрыхуейм.
Дызэрыщыгъуазэщи, етIощIанэ лIэщIыгъуэм и пэщIэдзэр Iуэхуу кърахьэжьэхэр лъэданэ ирагъанэу езымыгъэтIылъэкIыж цIыху гуащIафIэхэм я лъэхъэнэт. Арати, ищхьэкIэ къыщыхэдгъэща лIы цIэрыIуэхэм я жэрдэмкIэ, 1918 гъэм и мэкъуауэгъуэм Москва и Сокольники хьэблэм къыдэхутащ «ЩIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу ныбжьыщIэхэм я станц» зыфIаща IуэхущIапIэщIэр. Илъэс дэкIри абдежым къыщыунэхуащ зи унэтIыныгъэкIэ зэхагъэщхьэхукIа гупжьейуэ плIы: «Ботаникхэр» (хадэхэкIым пыщIахэр), «Орнитологхэр» (бзухэм елIалIэхэр), «Энтомологхэр» (гъудэ-бадзэхэр зыджхэр), «Гидробиологхэр» (псым и къабзагъэм кIэлъыплъхэр, яхуэсакъхэр).
Зэман дэкIри, IуэхущIапIэщIэм «Натуралист ныбжьыщIэхэм я биостанц нэхъыщхьэ» фIэщыгъэмкIи еджэ хъуащ. ИпэжыпIэкIи, абдежращ и къежьапIэр иужьым, лIэщIыгъуэ блэкIам и 20 гъэхэм, къэрал псор зэщIэзыщта юннат зэщIэхъееныгъэм. А лъэхъэнэм щIыуэпсыр фIыуэ зылъагъу щIалэгъуалэм я станцхэр щылажьэу хуежьат Одессэ, Архангельск, Хабаровск, Омск къалэхэм, нэгъуэщIхэми. Уеблэмэ, зэман кIэщIым къриубыдэу, мы Iуэхум СССР-м апхуэдизу зыщиужьати, щIыуэпсыр фIыуэ зылъагъухэм я гупжьей щхьэхуэхэр курыт еджапIэ псоми къыщыунэхуат.
Мыри къыхэгъэщыпхъэу къыдолъытэ. Москва дэт Къэрал университетым деж щыIэ ЗоологиемкIэ музейм 1924 гъэм и мэкъуауэгъуэм щызэхашат Натуралист ныбжьыщIэхэм я Япэ Урысейпсо зэхуэсыр.
Мы зэманым юннат зэщIэхъееныгъэр ди къэралым зэрыщекIуэкIым кIэлъыплъ IуэхущIапIэ нэхъыщхьэу диIэр Сабийхэм я экологие-биологие федеральнэ центрырщ. Абы и лэжьакIуэхэращ зэзыгъэзахуэри зыубзыхури курыт еджапIэхэм ящыщу ныбжьыщIэхэм щIэныгъэ щхьэхуэ щратхэм щIыуэпсым и щытыкIэм зэрыщыхурагъаджэ дерсхэм я зэхэлъыкIэри, а лъэныкъуэм- кIэ къэунэху унэтIыныгъэщIэхэр зыхуэдэр зэхэзыгъэкIри. Зи гугъу тщIы центрым и нэIэ ятетщ ди къэралым щIыналъэ, муниципальнэ мыхьэнэ зиIэу ит, натуралист ныбжьыщIэхэм я станцрэ сабийхэм я экологие-биологие центру 250-м щIигъумрэ.
|
28.03.2024 - 09:03 ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ. |
|
28.03.2024 - 09:03 Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм. |
|
27.03.2024 - 13:58 Тхыдэдж-щIэныгъэлI Сокъур Валерэ «Кърым зауэр къэзыхьа ХьэтIохъущокъуэ и къуэ Кургъуокъуэ - пщыхэм я Iумахуэт» зыфIища и тхыгъэм къызэрыхэщу, зи ныбжьыр илъэс 27-рэ фIэкIа мыхъуа Къаплъэн-Джэрий, I |
|
27.03.2024 - 12:25 Мэзкуу областым и Рузэ къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ Олимп джэгухэм хыхьэ тхэквондо лIэужьыгъуэмкIэ (ВТФ) Урысейм пашэныгъэр къыщыхьыным хуэунэтIауэ ныбжьыщIэхэм, хъыджэбзхэмрэ щIалэхэмрэ я зэхьэзэх |
|
27.03.2024 - 09:03 (ГъащIэ теплъэгъуэ) |
|