Жылагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэужьыгъуэхэр къахутэ

КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэ­къумэш университетым иджыблагъэ щекIуэкIащ зызыхъуэж дунейм щызекIуэ жылагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэужьыгъуэхэр зы­хэхуэ гугъуехьхэмрэ абыхэм я ­зыу­жьыкIэ хъунумрэ я къэхутэным ­теухуа дунейпсо щIэныгъэ зэхуэс.
ЩIэнIуатэм кърихьэлIащ ди хэгъэгуми хамэ къэралхэми щыщ щIэ­ныгъэлIи 160-м щIигъу. Зэхуэсым и лэжьыгъэм хэтащ Урысейм къи­щынэмыщIауэ, Абхъазым, Азербайджаным, Сербием, Монголием, Тыркум я еджапIэ нэхъыщхьэ 32-м я лIыкIуэхэр. Дунейр зэщIэзыщта пандемием и ягъэкIэ зэIущIэм кърихьэлIэфар гъунэгъу щIыналъэхэм - Адыгэ Республикэм, Осетие Ищхъэрэм - Аланием, Краснодар, Ставрополь - щыщ щIэныгъэлIхэрщ. Урысейм и щIыпIэ пхыдзахэм, хамэ къэралхэм щыщхэр зэ­хуэсым и лэ­жьыгъэм пэIудзауэщ зэ­рыхэтар.
ЩIэнIуатэр къыщызэIуахым, ар щекIуэкI еджапIэм и унафэщIхэм, егъэ­джакIуэхэмрэ студентхэм я цIэ-кIэ къызэхуэсахэр гуапэу иригъэблэгъащ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш университетым щIэны­- гъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэмкIэ  и проректор Абдулхаликов Рустам. «ДызыхэпсэукI дунейм щызекIуэ жы­лагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмы­лIэу­жьыгъуэхэр къанэ щымыIэу лъэпкъ­хэм къакIуа тхыдэ гъуэгуанэм теу­хуащ. Зы хэгъэгум и политикэ гъэп­сыкIэм зы псэукIэ лIэужьыгъуэр къищ­тэрэ адрейм блэплъыкIыу щытми, зыгуэр къызыхэпх, цIыхум и щыIэныгъэр ебгъэфIэкIуэн щхьэкIэ узыкIэлъыплъ мыхъун яхэту къы­щIэ­кIынкъым. Дунейр егъэлеяуэ цIыкIу хъуащ, цIыхухэм я зэхыхьэ-зэхэкIыр щIэхуэбжьащ, игъащIэкIэ зэ­лъэ­Iэсыну щымыта щIыпIитIыр сыхьэт бжыгъэм и кIуэцIкIэ кхъухьлъатэкIэ гъунэгъу зэхуохъу. Апхуэдэ щытыкIэм Iэмалыншэу къегъэув жыла­-гъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэу-жьы­гъуэу щыIэхэм зым и жьыр зым лъэ­Iэсу заужьыныр. Арыххэуи, нобэ зи ужь дит Iуэхур, хэлъ мыхьэнэм и ­гугъу пщIымэ, къэхутэныгъэм и ­хьэкъхэм къыщынэжыркъым, щIэ­ныгъэми хэлъхьэн, цIыхубэм ялъэгъэIэсын хуейуэ пщэрылъ диIэщ. Зэхуэсым гупсысэу щыIунумрэ Iуэху еплъыкIэу къыщыхалъхьэнумрэ ди жылагъуэм зиужьыным икIи ефIэ­кIуэ­ным хуэунэтIауэ зэрыщытынум шэч къытесхьэркъым. ФефIэкIуэну, лэжьыгъэ дахэ къефхьэлIэнуси ­гуапэщ», - жиIащ Абдулхаликовым.
Къэбэрдей-Балъкъэрым ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIа­лэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм щIэныгъэмрэ къэхутэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къудамэм и уна­фэщI КIэкIэ Аминат хьэщIэхэм фIэ­хъус псалъэкIэ захуигъазэри, щIэ­нIуатэр Къэбэрдей-Балъкъэрым зэ­ры­щекIуэкIым мыхьэнэ зэрыратыр и псалъэм къыхигъэщащ. «Кавказыр игъащIэми цIыху зэблэкIыпIэщ, -жиIащ КIэкIэм, - абы къыхэкIыуи, ­хуей-хуэмейми, мы щIыналъэм щып­сэу лъэпкъхэр дунейм щызекIуэ жы­лагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмы­лIэу­жьыгъуэхэм щыгъуэзэн хуей хъурт, къахыхьэ лъэпкъхэм я гупсысэкIэм-рэ Iуэху щIэкIэмрэ Iэмалыншэу а щIэныгъэр къаритырт. А лъэхъэнэм цIыхухэр зэрыщIэн щхьэкIэ зэхыхьэн хуейуэ щытамэ, иджы интернетым ­къит IэмалхэмкIэ дэтхэнэри и унэ ­щIэсу псынщIэу зэлъоIэс, пэIудзауэ зэ­рыщIэр куэд хъуащ. Ауэ, шэч зыхэмылъыжращи, жылагъуэхэр зэ­рыцIыхуным тегъэщIапIэ иIэщи, ар экономикэмрэ цIыхум къилъыхъуэ зэIузэпэщыныгъэмрэщ. Си япэкIэ къэпсэлъам зэрыжиIащи, дэри ди пщэрылъщ цIыкIу хъуа дунейм фIыуэ хэлъыр зэунтIэIу къыхэмыкIыу нэхъ езэгърабгъуу зэтшэлIэныр, ауэ щыхъукIи щIыналъэ къэс иIэ щхьэ­хуэныгъэхэр тхъумэныр. Лэжьыгъэш­хуэ къыфпэщылъщ, фефIэкIуэну, лъэ­хъэнэ жыжьэхэм ялъэIэс гуп­сы­сэфIхэмрэ къэмышынэуэжын унафэ дахэхэмрэ зэIущIэм къыщыф­хьыну си гуапэщ».
ЩIэнIуатэм кърихьэлIахэм я псалъэмакъым и нэхъыбэр ди хэгъэгумрэ гъунэгъу къэралхэмрэ нобэрей ­гъа­щIэм щызэрахьэ жылагъуэ зэхущытыкIэхэм, зыхэт экономикэ щы­IэкIэм теухуат.
Апхуэдэу, Урысей Федерацэм и Правительствэм деж щыIэ Финанс университетым и къудамэу Влади­кавказ дэтым и унафэщI Хубаев Тамерлан и къэпсэлъэныгъэр зы­тещIы­хьар Урысейм иригъэкIуэкI щIы­налъэ политикэм хэлъхьэпхъэ зэх­ъуэ­кIыныгъэхэмрэ абы лъэпкъы-бэ щхьэхуэныгъэу етыпхъэхэмрэщ. Ху­баевым къызэрилъытэмкIэ, жыла­гъуэ зыужьыныгъэм и гугъу щыпщI-кIэ, «лъэпкъ узыншагъэр» зэтес ­­щIын хуейщ, арыншауэ и экономикэм зы фIагъ гуэри кърикIуэнукъым.
Кавказ Ищхъэрэ университетым и профессор Савцовэ Аннэ и пса-лъэр нэхъыбэу зытрищIыхьар ду-нейм щызекIуэ экономикэ зэмылIэу­жьыгъуэхэм финанс технологием мыхьэнэуэ щаIэмрэ ар щIыпIэхэм щыIэ жылагъуэ псэукIэмрэ эконо­микэмрэ зэралъэIэсымрэщ.
Сербием и къэрал университетым щыщ профессор Чекеревац Зоран зытепсэлъыхьам уэршэрышхуэ ­къикIат. Абы зи гугъу ищIар ику ит ­бизнесымрэ бизнес нэхъ цIыкIум ­хэтхэмрэ Iэмалыншэу а IэнатIэр зэрызэрахьэн щIэныгъэ егъэгъуэтын зэрыхуейрщ. Къихьа щапхъэри гъэ­щIэгъуэнщ. Зы щIыпIэ пыухыкIам щIакхъуэ гъэжьапIитху итмэ, девгъэгупсысыт, сыт хуэдизу лъагэу щIа- к­хъуэ гъэжьэным епха бизнесымрэ хьэрычэтщIэнымрэ абдеж зыщиу­жьыну? - щIэупщIащ профессорыр. - Пэжщ, хьэрхуэр щыIэнущ, ауэ зи мылъку хилъафэу къелынур сыт ­хуэдизу пIэрэ? Бизнесыр езыр зэры­щыту мастэнэм пылъым хуэдэущ зэрыпсэур. Ауэ «цIыхугъэ» тIэкIу хэлъамэ мынэхъыфIу пIэрэт? ЩIэ­ныгъэ зэзыгъэгъуэтам имылъагъункIэ Iэмал иIэкъым а зи гугъу сщIы щIыпIэ пыухыкIар нэхъыбэу зыхуэ­ныкъуэну Iуэхутхьэбзэ лIэужьы­гъуэр».
Монголием ЩIэныгъэхэмкIэ и академием дунейпсо къэхутэныгъэхэмкIэ и институтым щIыналъэ эконо- микэмрэ дунейпсо жылагъуэ зэгухьэныгъэхэр джынымкIэ и къу­дамэм и унафэщI Даавасурен Авир­мед зэрытригъэчыныхьымкIэ, щIы­налъэ къэс езым и жылагъуэ-­экономикэ щыIэкIэ уней иIэн хуейщ,а щIыпIэм щызекIуэ щхьэхуэныгъэ­хэм къыхэхъукIыжауэ. Щапхъэу къихьащ Чынтыр, Япониер, Монголиер, нэгъуэщI къэралхэр.
Абхъазым ЩIэныгъэхэмкIэ и ака­демием хуитыныгъэхэмкIэ, эконо­микэмрэ финанс IуэхухэмкIэ и ин- с­титутым и унафэщI Шалашаа Заур и псалъэр къэралым игъэпс эконо­микэ псэукIэм триухуащ. Ари зыу­жьыныгъэм и гъуэгуу къэзылъытэ щIэ­ныгъэлIым Абхъазыр щапхъэу ­къихьащ.
Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал уни­верситетым и профессор Аликаевэ Мадинэ щIыналъэхэм щызекIуэ экосистемэхэр заужьыным, ахэр бжыгъэрылъанэ жыпхъэм (цифровой формат) илъхьэным мыхьэнэ зэри-Iэм тепсэлъыхьащ.
ЩIэныгъэ зэпсэлъэныгъэхэр къы­зэрыкIа мы псалъэмакъхэм яужькIэ щIэныгъэлIхэр зэхэкIри, унэтIы­ныгъэ пыухыкIахэр нэхъ куууэ щы­зэпкърах къудамэхэм лэжьыгъэм щы­пащащ. Махуэ псом екIуэкIа лэ­жьыгъэр Iэнэ хъурейкIэ зэфIэкIащ.
Зэхуэсыр яуха нэужь, хэгъэрейхэм хьэ­щIэхэр ди щIыналъэм и щIыпIэ зэмылIэужьыгъуэхэм зыплъыхьакIуэ яшащ.
ЩIэнIуатэм и утыкум кърахьа ­лэ­жьы­гъэхэмрэ къэхутэныгъэхэмрэ тхылъ щхьэхуэу къыдагъэкIыжынущ.

ШУРДЫМ Динэ.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 08:57

ХЬЭЩIЭХЭМ ДЫКЪЫХАГЪАЩIЭ

Урысей Ипщэмрэ Кавказ Ищхъэрэмрэ регби 7-мкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным теухуа зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Налшык къалэм щекIуэкIащ.

29.03.2024 - 08:56

ГУАПЭУ ЯГУ КЪАГЪЭКIЫЖ

КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, Урысей Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, жылагъуэ лэжьакIуэ, «Советская молодёжь» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Къардэн Мухьэм

29.03.2024 - 08:56

ХАДЭХЭКI ФIЭIУГЪЭХЭМКIЭ ДЫПАШЭЩ

Пхъэщхьэмыщхьэмрэ хадэхэкIымрэ къыхащIыкI консерву Кавказ Ищхъэрэм къыщыщIагъэкIым и процент 90-р Къэбэрдей-Балъкъэрым къылъос.

28.03.2024 - 09:03

АДЫГЭХЭМ Я КЪЕЖЬАПIЭР

   ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ.

28.03.2024 - 09:03

КАСПИЙСК ЩЫЗОХЬЭЗОХУЭ

Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм.