|
Жылагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэужьыгъуэхэр къахутэ
2 июня, 2021 - 07:50
КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш университетым иджыблагъэ щекIуэкIащ зызыхъуэж дунейм щызекIуэ жылагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэужьыгъуэхэр зыхэхуэ гугъуехьхэмрэ абыхэм я зыужьыкIэ хъунумрэ я къэхутэным теухуа дунейпсо щIэныгъэ зэхуэс.
ЩIэнIуатэм кърихьэлIащ ди хэгъэгуми хамэ къэралхэми щыщ щIэныгъэлIи 160-м щIигъу. Зэхуэсым и лэжьыгъэм хэтащ Урысейм къищынэмыщIауэ, Абхъазым, Азербайджаным, Сербием, Монголием, Тыркум я еджапIэ нэхъыщхьэ 32-м я лIыкIуэхэр. Дунейр зэщIэзыщта пандемием и ягъэкIэ зэIущIэм кърихьэлIэфар гъунэгъу щIыналъэхэм - Адыгэ Республикэм, Осетие Ищхъэрэм - Аланием, Краснодар, Ставрополь - щыщ щIэныгъэлIхэрщ. Урысейм и щIыпIэ пхыдзахэм, хамэ къэралхэм щыщхэр зэхуэсым и лэжьыгъэм пэIудзауэщ зэрыхэтар.
ЩIэнIуатэр къыщызэIуахым, ар щекIуэкI еджапIэм и унафэщIхэм, егъэджакIуэхэмрэ студентхэм я цIэ-кIэ къызэхуэсахэр гуапэу иригъэблэгъащ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш университетым щIэны- гъэ-къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэмкIэ и проректор Абдулхаликов Рустам. «ДызыхэпсэукI дунейм щызекIуэ жылагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэужьыгъуэхэр къанэ щымыIэу лъэпкъхэм къакIуа тхыдэ гъуэгуанэм теухуащ. Зы хэгъэгум и политикэ гъэпсыкIэм зы псэукIэ лIэужьыгъуэр къищтэрэ адрейм блэплъыкIыу щытми, зыгуэр къызыхэпх, цIыхум и щыIэныгъэр ебгъэфIэкIуэн щхьэкIэ узыкIэлъыплъ мыхъун яхэту къыщIэкIынкъым. Дунейр егъэлеяуэ цIыкIу хъуащ, цIыхухэм я зэхыхьэ-зэхэкIыр щIэхуэбжьащ, игъащIэкIэ зэлъэIэсыну щымыта щIыпIитIыр сыхьэт бжыгъэм и кIуэцIкIэ кхъухьлъатэкIэ гъунэгъу зэхуохъу. Апхуэдэ щытыкIэм Iэмалыншэу къегъэув жыла-гъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэу-жьыгъуэу щыIэхэм зым и жьыр зым лъэIэсу заужьыныр. Арыххэуи, нобэ зи ужь дит Iуэхур, хэлъ мыхьэнэм и гугъу пщIымэ, къэхутэныгъэм и хьэкъхэм къыщынэжыркъым, щIэныгъэми хэлъхьэн, цIыхубэм ялъэгъэIэсын хуейуэ пщэрылъ диIэщ. Зэхуэсым гупсысэу щыIунумрэ Iуэху еплъыкIэу къыщыхалъхьэнумрэ ди жылагъуэм зиужьыным икIи ефIэкIуэным хуэунэтIауэ зэрыщытынум шэч къытесхьэркъым. ФефIэкIуэну, лэжьыгъэ дахэ къефхьэлIэнуси гуапэщ», - жиIащ Абдулхаликовым.
Къэбэрдей-Балъкъэрым ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ, щIэныгъэмрэ щIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэм щIэныгъэмрэ къэхутэныгъэ лэжьыгъэмкIэ и къудамэм и унафэщI КIэкIэ Аминат хьэщIэхэм фIэхъус псалъэкIэ захуигъазэри, щIэнIуатэр Къэбэрдей-Балъкъэрым зэрыщекIуэкIым мыхьэнэ зэрыратыр и псалъэм къыхигъэщащ. «Кавказыр игъащIэми цIыху зэблэкIыпIэщ, -жиIащ КIэкIэм, - абы къыхэкIыуи, хуей-хуэмейми, мы щIыналъэм щыпсэу лъэпкъхэр дунейм щызекIуэ жылагъуэ-экономикэ псэукIэ зэмылIэужьыгъуэхэм щыгъуэзэн хуей хъурт, къахыхьэ лъэпкъхэм я гупсысэкIэм-рэ Iуэху щIэкIэмрэ Iэмалыншэу а щIэныгъэр къаритырт. А лъэхъэнэм цIыхухэр зэрыщIэн щхьэкIэ зэхыхьэн хуейуэ щытамэ, иджы интернетым къит IэмалхэмкIэ дэтхэнэри и унэ щIэсу псынщIэу зэлъоIэс, пэIудзауэ зэрыщIэр куэд хъуащ. Ауэ, шэч зыхэмылъыжращи, жылагъуэхэр зэрыцIыхуным тегъэщIапIэ иIэщи, ар экономикэмрэ цIыхум къилъыхъуэ зэIузэпэщыныгъэмрэщ. Си япэкIэ къэпсэлъам зэрыжиIащи, дэри ди пщэрылъщ цIыкIу хъуа дунейм фIыуэ хэлъыр зэунтIэIу къыхэмыкIыу нэхъ езэгърабгъуу зэтшэлIэныр, ауэ щыхъукIи щIыналъэ къэс иIэ щхьэхуэныгъэхэр тхъумэныр. Лэжьыгъэшхуэ къыфпэщылъщ, фефIэкIуэну, лъэхъэнэ жыжьэхэм ялъэIэс гупсысэфIхэмрэ къэмышынэуэжын унафэ дахэхэмрэ зэIущIэм къыщыфхьыну си гуапэщ».
ЩIэнIуатэм кърихьэлIахэм я псалъэмакъым и нэхъыбэр ди хэгъэгумрэ гъунэгъу къэралхэмрэ нобэрей гъащIэм щызэрахьэ жылагъуэ зэхущытыкIэхэм, зыхэт экономикэ щыIэкIэм теухуат.
Апхуэдэу, Урысей Федерацэм и Правительствэм деж щыIэ Финанс университетым и къудамэу Владикавказ дэтым и унафэщI Хубаев Тамерлан и къэпсэлъэныгъэр зытещIыхьар Урысейм иригъэкIуэкI щIыналъэ политикэм хэлъхьэпхъэ зэхъуэкIыныгъэхэмрэ абы лъэпкъы-бэ щхьэхуэныгъэу етыпхъэхэмрэщ. Хубаевым къызэрилъытэмкIэ, жылагъуэ зыужьыныгъэм и гугъу щыпщI-кIэ, «лъэпкъ узыншагъэр» зэтес щIын хуейщ, арыншауэ и экономикэм зы фIагъ гуэри кърикIуэнукъым.
Кавказ Ищхъэрэ университетым и профессор Савцовэ Аннэ и пса-лъэр нэхъыбэу зытрищIыхьар ду-нейм щызекIуэ экономикэ зэмылIэужьыгъуэхэм финанс технологием мыхьэнэуэ щаIэмрэ ар щIыпIэхэм щыIэ жылагъуэ псэукIэмрэ экономикэмрэ зэралъэIэсымрэщ.
Сербием и къэрал университетым щыщ профессор Чекеревац Зоран зытепсэлъыхьам уэршэрышхуэ къикIат. Абы зи гугъу ищIар ику ит бизнесымрэ бизнес нэхъ цIыкIум хэтхэмрэ Iэмалыншэу а IэнатIэр зэрызэрахьэн щIэныгъэ егъэгъуэтын зэрыхуейрщ. Къихьа щапхъэри гъэщIэгъуэнщ. Зы щIыпIэ пыухыкIам щIакхъуэ гъэжьапIитху итмэ, девгъэгупсысыт, сыт хуэдизу лъагэу щIа- кхъуэ гъэжьэным епха бизнесымрэ хьэрычэтщIэнымрэ абдеж зыщиужьыну? - щIэупщIащ профессорыр. - Пэжщ, хьэрхуэр щыIэнущ, ауэ зи мылъку хилъафэу къелынур сыт хуэдизу пIэрэ? Бизнесыр езыр зэрыщыту мастэнэм пылъым хуэдэущ зэрыпсэур. Ауэ «цIыхугъэ» тIэкIу хэлъамэ мынэхъыфIу пIэрэт? ЩIэныгъэ зэзыгъэгъуэтам имылъагъункIэ Iэмал иIэкъым а зи гугъу сщIы щIыпIэ пыухыкIар нэхъыбэу зыхуэныкъуэну Iуэхутхьэбзэ лIэужьыгъуэр».
Монголием ЩIэныгъэхэмкIэ и академием дунейпсо къэхутэныгъэхэмкIэ и институтым щIыналъэ эконо- микэмрэ дунейпсо жылагъуэ зэгухьэныгъэхэр джынымкIэ и къудамэм и унафэщI Даавасурен Авирмед зэрытригъэчыныхьымкIэ, щIыналъэ къэс езым и жылагъуэ-экономикэ щыIэкIэ уней иIэн хуейщ,а щIыпIэм щызекIуэ щхьэхуэныгъэхэм къыхэхъукIыжауэ. Щапхъэу къихьащ Чынтыр, Япониер, Монголиер, нэгъуэщI къэралхэр.
Абхъазым ЩIэныгъэхэмкIэ и академием хуитыныгъэхэмкIэ, экономикэмрэ финанс IуэхухэмкIэ и ин- ститутым и унафэщI Шалашаа Заур и псалъэр къэралым игъэпс экономикэ псэукIэм триухуащ. Ари зыужьыныгъэм и гъуэгуу къэзылъытэ щIэныгъэлIым Абхъазыр щапхъэу къихьащ.
Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым и профессор Аликаевэ Мадинэ щIыналъэхэм щызекIуэ экосистемэхэр заужьыным, ахэр бжыгъэрылъанэ жыпхъэм (цифровой формат) илъхьэным мыхьэнэ зэри-Iэм тепсэлъыхьащ.
ЩIэныгъэ зэпсэлъэныгъэхэр къызэрыкIа мы псалъэмакъхэм яужькIэ щIэныгъэлIхэр зэхэкIри, унэтIыныгъэ пыухыкIахэр нэхъ куууэ щызэпкърах къудамэхэм лэжьыгъэм щыпащащ. Махуэ псом екIуэкIа лэжьыгъэр Iэнэ хъурейкIэ зэфIэкIащ.
Зэхуэсыр яуха нэужь, хэгъэрейхэм хьэщIэхэр ди щIыналъэм и щIыпIэ зэмылIэужьыгъуэхэм зыплъыхьакIуэ яшащ.
ЩIэнIуатэм и утыкум кърахьа лэжьыгъэхэмрэ къэхутэныгъэхэмрэ тхылъ щхьэхуэу къыдагъэкIыжынущ.
|
29.03.2024 - 08:57 Урысей Ипщэмрэ Кавказ Ищхъэрэмрэ регби 7-мкIэ пашэныгъэр къыщыхьыным теухуа зэхьэзэхуэ иджыблагъэ Налшык къалэм щекIуэкIащ. |
|
29.03.2024 - 08:56 КъБР-м щIыхь зиIэ и журналист, Урысей Федерацэм, Къэбэрдей-Балъкъэрым щэнхабзэмкIэ щIыхь зиIэ я лэжьакIуэ, жылагъуэ лэжьакIуэ, «Советская молодёжь» газетым и редактор нэхъыщхьэу щыта Къардэн Мухьэм |
|
29.03.2024 - 08:56 Пхъэщхьэмыщхьэмрэ хадэхэкIымрэ къыхащIыкI консерву Кавказ Ищхъэрэм къыщыщIагъэкIым и процент 90-р Къэбэрдей-Балъкъэрым къылъос. |
|
28.03.2024 - 09:03 ЩIыгум и ныбжьым ебгъапщэмэ, псэ зыIут дунейм еплъытмэ, цIыхум къикIуа гъуэгуанэр кIэщI дыдэщ, тхыдэм и щапхъэхэмкIэ ар мащIэщ. |
|
28.03.2024 - 09:03 Кавказ Ищхъэрэм и щIыналъэхэм алыдж-урым бэнэкIэмкIэ я спортсмен нэхъ лъэщхэр, илъэс 24-рэ зи ныбжьхэр, иджыблагъэ щызэхуэсащ Дагъыстэным и Каспийск къалэм. |
|