Ди газетым зэрытетащи, на­къыгъэм и 18-м ­КъБКъУ-м щызэхэтащ «Адыгэ­хэр: блэкIар, нобэр, къэ­кIуэнур» фIэщыгъэм щIэт дунейпсо щIэныгъэ-практикэ конференц. Адыгэ­хэм я щыгъуэ-щIэж махуэм ирихьэлIэу Дуней­псо Адыгэ Хасэм къызэ­ригъэпэща а Iуэху щхьэ­-пэм хэтащ Къэрэшей-Шэрджэс, Адыгэ республикэхэм, Ставрополь, Краснодар щIыналъэхэм, Мэздэгу къикIа лIыкIуэхэр. Онлайн мардэм иту Тыркум, Сирием, Иорданием, Европэм щыIэ адыгэ хасэхэри къеблэгъащ.
ЗэIущIэм кърихьэлIащ ­КъБР-м и Iэтащхьэм и Администрацэм ЩIыналъэ политикэмкIэ и управленэм и унафэщI Къуэжей Артём, КъБР-м Граждан жылагъуэ IуэхущIапIэхэм ядэлэ­жьэ­нымрэ лъэпкъ IуэхухэмкIэ и министр КIурашын Анзор, КъБКъУ-м и ректорым и ­къалэнхэр пIалъэкIэ зыгъэзащIэ Алътуд Юрий, Гуманитар къэхутэныгъэхэмкIэ Къэрэшей - Шэрджэс институтым и унафэщI Тхьэгъэп­сэу Рэмэзан, Адыгэ жылагъуэ зэгухьэныгъэхэм я лэ­жьыгъэр зэзыгъэуIу советым и тхьэмадэ Къалмыкъ Жылэбий сымэ, нэгъуэщI­хэри.
ДАХ-м и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий зэIущIэр къыщызэIуихым жиIащ блэ­кIар зыщыдмыгъэгъупщэу, къэкIуэнум дытелажьэу дып­сэун зэрыхуейр.
- Кавказ зауэр зэриухрэ мы гъэм илъэси 157-рэ ­ирокъу. «БлэкIар зымыщIэ­жым къэкIуэну иIэкъым», - жаIэ адыгэхэм. Кавказ зауэм лъы куэд щагъэжащ, ар адыгэ лъэпкъым и тхыдэм хэт лъэхъэнэ нэхъ хьэлъэ­хэм, гущIыхьэхэм ящыщщ. А гузэвэгъуэшхуэм къелауэ, я щхьэ яхъумэжыфауэ лIакъуэ 8-нэ къытщIохъуэ иджы­кIэ. УзэплъэкIыж зэпы­ту упсэу мыхъунуми, блэкIар тщIэжрэ, апхуэдэ дяпэкIэ къызэрыдмыгъэхъужыным дытелажьэу дыпсэупхъэщ. Ди бзэ, хабзэ, гъэсэныгъэ, тхыдэ зыщыдгъэгъупщэнкIэ Iэмал иIэкъым. Уи гуапэ ­мыхъуу къанэркъым, дуней псом щызэбгрыпхъа хъуа адыгэхэр зыхэс къэралхэм пщIэ ин къызэрыщыхуа­щIыр, абыхэм я цIэр фIыкIэ къраIуэу яхуэфащэ увыпIэ зэраубыдыжыфар.
Мы зэманым дунейр щы­тыкIэ гугъум итщ, гузэвэ­гъуэшхуэм хэт къэралхэр щыIэщ. Ди тхыдэм хэта ­гу­Iэгъуэр тщIэжрэ, апхуэдэ н­эщхъеягъуэм адрей лъэпкъ­хэр зэрыщытхъу­мэ­ным дыхущIэкъун, къыхуедджэн хуейщ. Дэ фIыуэ ­къыдгуроIуэ, лъэпкъым илъэ­гъуа гузэвэгъуэр тегъэ­щIапIэ ящIу дызыгъэжэ­къуэну хуейхэри зэрыщыIэр, апхуэдэхэм задевмыгъэ­шэ­хыну фыкъыхузоджэ, сыт щхьэ­кIэ жыпIэмэ, лъэпкъым зыгуэр хуэпщIэн е абы и цIэкIэ утыку уихьэн папщIэ, акъыл гъэтIысакIэ мызэ-мытIэу уегупсысын хуейщ. КъэкIуэну щIэблэм, лъэп­къым и пщэдейм и жэуап­лыныгъэ ин дэтхэнэми зэ­рытхьыр зыщывмыгъэгъуп­щэну сыныволъэIу, - захуигъэзащ ДАХ-м и тхьэмадэм къызэхуэсахэм.
КIуэкIуэ Казбек и цIэкIэ конференцым кърихьэлIахэм фIэхъус псалъэкIэ за­хуигъэзащ КъБР-м и Iэтащ­хьэм и Администрацэм ЩIы­налъэ политикэмкIэ и управленэм и унафэщI ­Къуэ­жей Артём.
- Лъэпкъым и тхыдэм, щэн­хабзэм зегъэужьынымкIэ, абы хэт зэIумыбзхэр наIуэ къэщIынымкIэ мы зэ­IущIэр щхьэпэну сыщогугъ. НобэкIэ адыгэхэм зыкъагъэлъэгъуэну, езым я увыпIэ къагъуэтыжыну, зэрызау­жьын хэкIыпIэхэм лъыхъуэну IэмалыфI ягъуэтащ. Кавказ зауэм адыгэхэм къыт­хуихьа гузэвэгъуэ иныр, хэщIыныгъэм и Iэужьыр зы­лъагъухэм фIыуэ къыдгуроIуэ лъэпкъым и ефIэ­кIуэ­ныгъэмрэ зыужьыныгъэмрэ дуней мамырым фIэкI зэ­ры­щызыIэрумыгъэхьэфынур. Апхуэдэ дыдэу зыхэтщIыкIын хуейщ, ди зыужьыныгъэр нэгъуэщI лъэпкъхэм зэран яхуэхъункIэ Iэмал зэримы­Iэр. Конференцым хэтхэм ирагъэкIуэкI псалъэмакъыр псом хуэмыдэу мыбдеж къыщызэхуэса щIалэгъуа­лэм къахуэщхьэпэну сыщогугъ, - жиIащ Къуэжей Артём.
Къэралым, лъэпкъым, щIа­лэгъуалэм, щIэныгъэ дунейм дежкIэ конференцым иIэ мыхьэнэм теухуауэ щытащ КъБКъУ-м и ректорым и къалэнхэр пIалъэкIэ зыгъэзащIэ Алътуд Юрий и къэп­сэлъэныгъэр:
- Мыпхуэдэ зэIущIэхэм мы­хьэнэшхуэ яIэщ, сыт щхьэкIэ жыпIэмэ, тхыдэ пэжыр псоми ящIэн хуейщ, иужькIэ зэIумыбз къэмыхъужын хуэ­дэу. Абы и лъэныкъуэкIэ КъБКъУ-м лэжьыгъэ ин щокIуэкI. Псом япэрауэ, хамэ къэрал щыпсэу ди лъэп­къэгъухэмрэ хэкумрэ лъэ­мыж дахуэхъуу жыпIэ хъунущ, КъБКъУ-м хэхэс адыгэ­хэм я щIэблэ куэд щоджэри. НэгъуэщI къэралхэм ящы­-щу лъэпкъ 200-м нэблагъэ щоджэр ди деж. Гъэ къэскIэ абыхэм къахыдогъахъуэ. ЩIэ­ныгъэм, егъэджэныгъэм теухуауэ КъБКъУ-м ­игъуэт зыужьыныгъэм адэ­кIи къыпытщэну ди му­-радщ.
Гуманитар къэхутэныгъэ­хэмкIэ Къэрэшей-Шэрджэс институтым и унафэщI Тхьэгъэпсэу Рэмэзан къыщып­салъэм жиIащ конференцым и мыхьэнэр зэрыиныр абы кърагъэблэгъахэм яIэ пщIэ лъагэм къызэригъэ­лъагъуэр. Ар тепсэлъыхьащ лъэпкъыр зыIущIэ лъэпо­щхьэпохэм, абыхэм я хэ­кIы­пIэу езым къилъытэхэм. Тхьэ­гъэпсэум зи щхьэ зы­хуэмыхъумэжа лъэпкъ мащIэхэм я щапхъэ къихьри, дыдейм апхуэдэ гузэвэгъуэ и щхьэ къримыкIуэн папщIэ, дэтхэнэми хузэфIэкIыр илэ­жьыну къыхуриджащ.
КIэрашэ Тембот и цIэр зезыхьэ Гуманитар къэху­тэ­ныгъэхэмкIэ Адыгэ институтым и унафэщIым и къуэ­дзэ Бадынокъуэ Марзият лъэпкъым зихъумэжын, абы зэманым декIуу зиужьын ­папщIэ Адыгейм щащIэхэм къызэхуэсахэр щыгъуазэ ищIащ. Бадынокъуэм зэ­рыжиIамкIэ, адыгэбзэр джы­нымкIэ проект офис къы­зэрагъэпэщауэ, абы ­кърагъэблэгъахэм унэтIы­ныгъэ зэхуэмыдэу 7 трагуэшауэ мэлажьэ, Iуэху инхэр къаIэт. Анэдэлъхубзэр зэ­зыгъэщIэну хуейхэм папщIэ пщIэншэу курс зэхашати, цIыхушхуэ къызэрекIуэлIам къыхэкIыу, иджы апхуэдэхэр щIыналъэхэми щащIыну траухуащ. Нэхъ сабий ды­дэхэр бзэм драгъэхьэхын папщIэ, абыхэм фIыуэ ­ялъагъу таурыхъхэр я ар­-тист нэхъыфIхэр къагъэсэ­бэпурэ адыгэбзэкIэ «къагъэпсалъэ».
- Сыт длэжьми адыгэхэм я Iэужь дахэр зэрытхъумэ­ным дыхущIокъу. Ди щIа­лэгъуалэр я нэхъыжьхэм яхуэфащэу псэуну къыхудо­джэ, - жиIащ Бадынокъуэ Марзият.
Адыгэхэм я щыгъуэ-щIэж махуэм езым, псом хуэ­мы­дэу хэхэс адыгэхэм я дежкIэ мыхьэнэ ин зэриIэм, конференцым къыщаIэт псалъэмакъхэм и гуапэу зэрыхэтым теухуауэ и гупсысэ къигъэ­лъэгъуащ КАФФЕД-м и унафэщI Шекерджи (Мам­хэгъ) Йылдыз.
Адыгэхэм я блэкIар, нобэр, къэкIуэнум теухуауэ зэIущIэм къэпсэлъэныгъэ щхьэ­пэ щрагъэкIуэкIащ тхыдэ щIэныгъэхэм я докторхэу Къэжэр Артур, Къалмыкъ Жылэбий, Къущхьэбий ­Анзор, Кузьминов Пётр, филологие щIэныгъэ­хэм я кандидат Дзыбэ Айшэт (КъШР) сымэ, нэ­гъуэщI­хэми.
Дунейпсо конференцым хэтахэм я докладхэр щызэ­хуэхьэса тхылъ щхьэхуэ ­къыдагъэкIыну зэрамура­дыр жаIащ къызэгъэпэщакIуэхэм.