|
Жыджэрагъ, ерыщагъ, жэуаплыныгъэ тхэлъу дэтхэнэри ди IэнатIэ дыпэрытмэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым нэхъри зэрызедгъэужьыфынур си фIэщ мэхъу
18 мая, 2021 - 07:02
Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек Правительствэм и Унэм дыгъуасэ къыщыпсэлъащ КъБР-м и Парламентым Зэрызыхуигъазэм теухуауэ.
Зэхуэсым хэтащ Урысей Федерацэм и Федеральнэ Зэхуэсым и Къэрал Ду-мэм, ФедерацэмкIэ Советым я депутатхэр, КъБР-м и Правительствэм, министерствэхэм, ведомствэхэм, Конституцэ Судым, Суд Нэхъыщхьэм, Арбитраж судым, хабзэхъумэ органхэм, щIыналъэхэм, КъБР-м и ХэхакIуэ комиссэм, Жылагъуэ палатэм, еджапIэ нэхъыщхьэхэм, дин зэгухьэныгъэхэм я унафэщIхэр, политикэ партхэмрэ творческэ зэгухьэныгъэхэмрэ я лIыкIуэхэр, журналистхэр, блогерхэр.
КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек и къэпсэлъэныгъэр къыщригъажьэм жиIащ Къэбэрдей-Балъкъэрым и Конституцэм къызэригъэувым ипкъ иткIэ, республикэм щыщыIэ щытыкIэмрэ 2021 гъэм ирагъэкIуэкIыну политикэм и унэтIыныгъэ нэхъыщхьэхэмрэ къызыхэщ Зэрызыхуагъазэр утыку къызэрырихьэр.
- Ди гъащIэм зэхъуэкIыныгъэшхуэхэр къыхэзылъхьа пандемием дызригъэува щытыкIэмкIэ къыщIэздзэну сыхуейщ си къэпсэлъэныгъэр, - жиIащ КIуэкIуэм. - Дуней псор, ди къэралыр зэрыхуа щытыкIэм къихутащ ди республикэри.
УФ-м и Президентым и унафэкIэ, штаб хэха къызэдгъэпэщри, щытыкIэм къытхуигъэув къалэнхэр занщIэу дгъэзэщIэн щIэддзащ. Япэ махуэм щегъэжьауэ, дэ тхузэфIэкI къэдгъэнакъым ди цIыхухэм я узыншагъэр тхъумэн, уз зэрыцIалэм бэлыхь дыхимыдзэн щхьэкIэ. Сымаджэщу 9-м гъуэлъыпIэ 1850-рэ щIэдгъэуващ коронавирусыр къызыпкърыхьэхэм папщIэ.
Федеральнэ центрым цIыху миным хуэзэу 0,5 гъуэлъыпIэ къызэдгъэпэщы-ну къытхуигъэува щхьэкIэ, дэ а бжыгъэр - зы, итIанэ тIу тщIащ икIи сымаджэщхэр зыхуеину Iэмэпсымэ псори щIэдгъэувэну тхузэфIэкIащ. Псори зэхэту къапщтэмэ, сымаджэщхэм сом мелуан 748-рэ и уасэ Iэмэпсымэ 1500-м щIигъу щIэдгъэуващ. БлэкIа пIалъэм къриубыдэу дэIэпыкъуэгъу псынщIэ машинэу - 28-рэ, абы щыщу 11-р реанимобилщ, машинэ псынщIэу 24-рэ къэтщэхуащ.
Сымаджэщхэм я лэжьакIуэхэм я улахуэхэм хущIагъун папщIэ сом зы мелардрэ мелуан 600-рэ хуэдутIыпщащ, абы щыщу сом мелуан 537-р республикэ бюджетым щыщщ. Амбулаторэхэм зыщызыгъэхъуж сымаджэхэм хущхъуэ пщIэншэу ехьэлIэныр япэу къызэзыгъэпэщахэм ди республикэр ящыщщ.
КIуэкIуэ Казбек фIыщIэ яхуищIащ а лъэхъэнэ гугъум узыфэ бзаджэм пэщIэ-та дохутырхэм, медицинэм и лэжьакIуэ псоми. Апхуэдэуи «Роспотребнадзор»-м и лэжьакIуэхэм я гугъуехьыр гулъытэншэ зэрымыхъуар къыхигъэщащ. Эпидемием пэщIэта цIыху 53-м Урысей Федерацэмрэ Къэбэрдей-Балъкъэрымрэ я дамыгъэ лъапIэхэр хуагъэфэщащ.
КIуэкIуэм къыхигъэщащ лъэхъэнэ гугъум Урысейм и Президент Путин Владимир и къалэныр фIыуэ зэригъэзэ-щIар, цIыхубэм я гъащIэмрэ узыншагъэмрэ хъумэным къэралым къарууэ иIэр зэрыхуиунэтIар.
КъБР-м и Iэтащхьэм жиIащ иджыри коронавирусым и шынагъуэ зэрыщыIэр, хэкIыпIэ нэхъыщхьэу къилъытэр вакцинэр зыхегъэлъхьэныр зэрыарар.
КIуэкIуэ Казбек жиIащ, щытыкIэр сыт хуэдэу гугъуу щымытами, республикэр къалэн нэхъыщхьэхэм зыхуей хуэзэу зэрыпэлъэщар. Кризисым зэрыпэщIэтын Iэмалхэр къагупсысурэ IэнатIэхэм я лэжьыгъэр къызэрагъэпэщащ. Псом нэхърэ нэхъыщхьэрати, зэи къэмыхъуауэ, унагъуэхэмрэ сабийхэмрэ къэрал дэIэпыкъуныгъэшхуэ иратащ. Зи ныбжьыр илъэси 3-7-хэм ит сабий мин 63-м сом меларди 4,5-рэ хуаутIыпщащ. IэнатIэншэ хъуахэм хухах хабзэ ахъшэр хуэдиблкIэ нэхъыбэ хъуащ блэкIа илъэсым. Псори зэхэту къапщтэмэ, республикэм и цIыхухэм псэукIэ и лъэныкъуэкIэ защIэгъэкъуэным сом мелард 17 хухахащ. Гулъытэ нэхъыбэ зыхуащIахэм ящыщщ лъэпкъ проектхэр гъэзэщIэныр. 2020 гъэм а Iуэхум трагъэкIуэдащ сом меларди 8,1-рэ, абы щыщу меларди 6,7-р федеральнэ ахъшэщ. Апхуэдэщ узыншагъэр хъумэн IэнатIэм и мылъку-техникэ лъабжьэр ирагъэфIэкIуэн папщIэ ящIахэри. Псалъэм папщIэ, медицинэ IуэхущIапIэхэм медицинэ техникэу 1289-рэ къыхуащэхуащ.
2020 гъэм сабий 1520-рэ зыщIэхуэну IуэхущIапIэ 22-рэ ухуэн яухащ, ар зи школ кIуэгъуэ мыхъуа ныбжьыщIэхэм папщIэщ. Курыт еджапIэу 2 яухуащ, зым 500, адрейм 250-рэ щIэхуэу. Курыт еджапIи 100-м я мылъку-техникэ лъабжьэр къагъэщIэрэщIащ, иджырей мультимедийнэ техникэхэр щIэту. Апхуэдэуи къуажэ школ спорт пэшу 18 зыхуей хуэзэу зэрагъэпэщыжащ. Гъэ еджэгъуэм зэрыщIидзэрэ егъэджакIуэ мини 5-м я улахуэм сом мин тхурытху хущIагъу, класс унафэщI къулыкъу зэрызэрахьэм пап-щIэ. 2020 гъэм фокIадэм и 1-м щегъэжьауэ пэщIэдзэ классхэм щIэс сабий псори ягъашхэ. Ар еджакIуэ мин 50 мэхъу. Физкультурэмрэ спортымрэ зэрырагъэфIакIуэ Iуэхухэм къыпащэу, спорт IуэхущIапIэу нэгъабэ 30 яухуащ, IуэхущIапIэ 44-м къыщагъэсэбэпыну спорт хьэпшыпхэр къыхуащэхуащ. ЩIыналъи 7-м ЩэнхабзэмкIэ унэу 9 щызэрагъэпэщыжащ. Балъкъэр къэрал драмэ театрыр зэрагъэпэщыжри, къызэIуахыжащ.
АдэкIэ Iэтащхьэр къытеувыIащ гъуэгу ухуэным ехьэлIа лэжьыгъэшхуэ зэрекIуэкIам. Автомобиль гъуэгуу километр 230-рэ зэрагъэпэщыжащ, щIыналъэ гъуэгубгъухэм уэздыгъэхэр щыфIадзащ (километр 40). Къалэхэмрэ къуажэхэмрэ пщIантIи 122-рэ зыхуей щыхуагъэзащ, жылагъуэ зыгъэпсэхупIэу 34-рэ ягъэщIэрэщIащ. БлэкIа илъэсым фэтэр мин 50 хъу унэхэр яухуащ. Ар проценти 5,4-кIэ нэхъыбэщ 2019 гъэм яухуам нэхърэ. Кхъахэ хъуа унэхэм щIэс цIыхуи 164-рэ псэупIэщIэхэм ягъэIэпхъуащ.
Къапщтэмэ, нэгъабэ щыIа Зэрызыхуагъазэм къыщагъэлъэгъуа къалэн псори къанэ щымыIэу зэрызэфIагъэкIар жиIащ Iэтащхьэм. Псалъэм къыдэкIуэу жыпIэмэ, республикэ бюджетыр иджы япэу сом мелард 50-м щIигъуащ, налогхэмрэ налог зытемыхьэ хэхъуэмрэ проценти 100-кIэ гъэзэщIа хъуащ.
Экономикэм и гугъу щищIым, КъБР-м и Iэтащхьэм жиIащ зыхуагъэувыжа псори зэрагъэзэщIар, 2020 гъэм ВРП-р сом меларди 180-рэ зэрыхъуар, республикэм къыщыщIагъэкIхэм я индексыр проценти 111-рэ зэрыхъур, КъБР-м къыщыщIагъэкIхэм я фIагъымрэ куэдагъымкIэ ди лъахэр къэралым щынэхъ лъэрызехьэ щIыналъиблым зэрыхабжар, ику ит улахуэр сом 29908-рэ зэрыхъуар.
- Зыхуэдгъэувыжа къалэн куэд екIурэ ещхьу зэфIэдгъэкIащ. Ар я фIыщIэщ федеральнэ центрымрэ ди къулыкъущIэхэмрэ зэгурыIуэу зэрызэдэлажьэм, - къыхигъэщащ республикэ унафэщIым.
ДяпэкIэ зэлэжьынухэм ящыщу нэхъыщхьэу къыхигъэщащ УФ-м и Президентым 2030 гъэ пщIондэ ягъэзэщIэн хуейуэ игъэбелджыла лъэпкъ Iуэхухэр. Абы хохьэ узыншагъэр хъумэныр, спортыр егъэфIэкIуэныр, цIыхухэм я псэукIэр зэIузэпэщ щIынымкIэ защIэгъэкъуэныр, нэгъуэщIхэри. А псомкIи ди республикэм щыщIапхъэхэм зэпкърыхауэ къытеувыIащ КIуэкIуэр. ИкIи жиIащ Зэрызыхуагъазэм щыгъэбелджыла къалэн псори гъащIэм къызэрытхуигъэувыр. Абы пэлъэщын папщIэ къэрал зехьэкIэр нэхъри егъэфIэкIуэн зэрыхуейр.
- Властыр зэIухауэ, цIыхубэм гулъытэ хуащIу щытынырщ ди цIыхухэр къызэрытщыгугъыр. Абы ипкъ иткIэ, къулыкъущIэхэмрэ цIыхубэмрэ я зэпыщIэныгъэр иджырей Iэмалхэр къэдгъэсэбэпу нэхъ быдэ щIын хуейщ. Президентым и унафэм тету, а Iуэхур нэхъыфIу къыдэхъулIэн папщIэ, ЩIыналъэм унафэ хуэщIынымкIэ центр къызэIутхащ. Абы Къэбэрдей-Балъкъэрыр зэрыпсэур щыболъагъу онлайн щIыкIэм тету, хъыбар куэд къокIуалIэ, гугъуехьхэр и чэзум ягъэзакIуэ, - жиIащ КIуэкIуэ Казбек. - Сыт хуэдэ къалэн ди пащхьэм къимытми, зыхуэгъэзар зыщ - цIыхухэм я псэукIэр егъэфIэкIуэнырщ. Ар Iуэху къызэрыгуэкIщ икIи гъэзэщIэгъуафIэщ, уеблэмэ ахэр зэфIэхынымкIэ Iэмал псори диIэщ. Къэнэжыр дызэкъуэту дызэдэлэжьэнырщ. Къэбэрдей-Балъкъэрым щыпсэу дэтхэнэ зыми и хэкум и пащхьэ щиIэ жэуаплыныгъэр зыхищIэу, и къэкIуэнум хуэлажьэу щытыпхъэщ. Жыджэрагъ, ерыщагъ, жэуаплыныгъэ тхэлъу дэтхэнэри ди IэнатIэ дыпэрытмэ, Къэбэрдей-Балъкъэрым нэхъри зэрызедгъэужьыфынур си фIэщ мэхъу.
|
25.04.2024 - 09:15 Урысей гвардием и управленэу КъБР-м щыIэм и лэжьакIуэхэр щыIащ Бахъсэн щIыналъэм хыхьэ ХьэтIохъущыкъуей къуажэм дэт, Урысей гвардием и СОБР-м и лэжьакIуэ, зи къалэн зыгъэзащIэу хэкIуэда Дыкъынэ Зам |
|
25.04.2024 - 09:03 «ЩIым и махуэ» зыфIащар 1971 гъэм япэ дыдэу США-м щагъэлъэпIащ. АбыкIэ жэрдэмыр къыхэзылъхьауэ щытар ЮНЕСКО зэгухьэныгъэрщ. |
|
24.04.2024 - 09:09 Мэлыжьыхьым и 12-м щегъэжьауэ Азау хуейм машинэ ирагъэхьэжынукъым. Абдеж щащIа гъэувыпIэр иджы дыдэ къызэIуахащ, машинэ 800 ихуэу. |
|
24.04.2024 - 09:09 Налшык къалэм иджыблагъэ щекIуэкIащ дзюдомкIэ 27-нэ щIыналъэ зэхьэзэхуэ. |
|
24.04.2024 - 09:08 Налшык къалэм и уэрамибл, псори зэхэту километри 8 я кIыгъагъыу, мы махуэхэм зэрагъэпэщыж. |
|