Быйыл апрельде Ленинград областьны Сосновый Бор шахарында Россейни ОМВД-сыны таматасына полицияны подполковниги Бачиланы Артурну жашы Залим салыннганды.
Ол Нальчикде туугъанды, 19-чу номерли орта школда окъугъанды, юридический илмуланы кандидатыды. Бюгюн редакцияны къонагъыды.
– Залим, ананг Бачиланы Альбина биринчи таулу тиширыу милицияны полковниги болгъанын билеме. Анга къарап сайлагъан болурса усталыгъынгы?
– Анамы Санкт-Петербургда Россейни МВД-сыны университетине ишлерге чакъыргъанларында, 9-чу классда окъуй эдим. Ол ыразылыгъын береди да, 2003 жылда ары кёчебиз. Университетде анам 20 жыл ишлегенди, солуугъа уа криминалистика кафедраны таматасыны орунбасарыны къуллугъундан кетгенди. Алайды да, усталыкъ сайлауда башха жолум жокъ эди.
– Санкт-Петербургда жашагъанлы къаллай бир болады, бу шахаргъа юйреналгъанмыса, Нальчикге уа тансыкъ боламыса?
– Жыйырма жыл болады. Аллай бир заманны ичинде анга юйренмей къалай къалгъын, жаш заманым анда ётеди. Алыкъа кесими жаш сунуп турама (кюледи). Сабий эмда акъылбалыкъ болгъан заманларым а Нальчикде ётгенлери себепли жылгъа бир кере бери бек ыразы болуп келеме. Алгъын, чекле ачылып болгъанда, солургъа тыш къыралгъамы, Нальчикгеми бараса деселе, туугъан шахарымы сайлаучу эдим. Бери келип, сабий эмда жаш заманымда тенглерим бла айланыучу, жюрюучю, ойнаучу жерлени жокъласам, жюрегим къууанчдан толады, сейир хошлукъну сеземе. Сабий заманымы шахарын тюшлеримде терк-терк кёреме, артыкъда арбазыбызны, школуму да.
Петербургда турурча да сылтаула кёпдюле, бек алгъа уа – анам. Аны къоюп кеталмайма.
– Сен башха жерден келгенсе деп айтханла уа болгъанмыдыла?
– Алгъын заманлада кавказлыланы юслеринден ётюрюк хапарлагъа ийнанып, башхача къарагъанла да бар эдиле. Алай мени иги таныгъанларындан сора, кёз къарамлары тюрлене эди.
Къыралыбызны уллу шахарларында медицинада, билим бериуде эмда башха социал магъанасы болгъан жумушлада бизни хунерликлери, тириликлери бла атларын айтдыргъан жашларыбыз бла къызларыбыз кёпдюле.
– Анангы къарындашы Бачиланы Владимирни жашы Станислав аллай махтаулу сабий врачды. Ол Москваны белгили клиникаларындан биринде ишлейди.
– Анамы жанындан жууукъларымы асламысы врачладыла. Станиславны коллегаларыны арасында намысы керти да бек уллуду. Алай ол туугъан республикасын да унутмайды, аны бла байламлыгъын юзмейди, барып, кёп кере лекцияла окъугъанды.
Анамы анасы Людмила да врач эди. Нальчикде аны кёпле таныйдыла. Ол сабий поликлиникада невропатолог болуп ишлегенди. Аны себепли алгъа жашаууму медицина бла байламлы этер умутум бар эди, алай, эштада, атамы бла анамы усталыкъларына жюрегим бегирек тартхан болур. Атам да милицияны отставкада полковнигиди.
– Артда сокъураннган кезиулеринг а болгъанмыдыла?
– Кертисин айтсам, къуллугъум кёп жаны бла сынар ючюн къалмагъанды, болсада аны жаратама, ол, къыйын эсе да, сейирликди. Жууукъларым айтханнга кёре, тюзлюкге табыныу гитче заманымдан бери келген къылыгъымды. Терсликге тёзер амалым жокъду, къыйынлыкъгъа тюшгеннге болушургъа къолумдан келе эсе, бир заманда да артха турмайма.
– Сени ишингде алгъадан этилген оюм, акъыл магъаналы шартладан бириди? Артда ол сакъланамыды?
– Сёзсюз, хар затны да кесинги акъылынгы, къылыгъынгы юсю бла ётдюресе. Аманлыкъны кёрсенг, аны этген адам бла тюбешсенг, алгъын акъылынг, оюмунг да тюрленеди, дунияда игиликле да болгъанларын бир ауукъгъа унутаса. Аны бла бирге уа ниетинги, юйреннген къылыгъынгы тыяргъа къыйыныракъ болады. Алай а закондан таймазгъа кереклиси эсингден кетмейди да, анга кёре не къадар тюз амал этерге кюрешесе.
Законла алгъадан оюмлу болургъа болушадыла. Хар болум да барды норматив-актлада, ол санда Уголовный кодексде да.
Алай ишчи сынауунг болгъанына, законлагъа табыныргъа кереклисине да къарамай, сабийлеге бла къартлагъа этилген артыкълыкъланы бла аманлыкъланы кёрсенг, кесинги тыйгъан бек къыйынды.
– Полициячыланы юслеринден сериаллагъа уа къараучумуса?
– Манга бу сорууну терк-терк бередиле, мен а: «Ишимде кёргеним да жетеди», – деп жууап бериучюме. Школда окъугъан жылларымда «Убойная сила» телесериалгъа тенглеримден кёпле къараргъа сюйгендиле. Мен да къарагъанма. Анда Санкт-Петербургну уголовный розыскыны иши бек дурус кёргюзтюледи. Андан бир ненча серияны эсиме тюшюраллыкъма. Бусагъатда уа телевизоргъа къараргъа заманым жетишмейди. Ишден аз да бош болсам а, китапны къолума алама.
Сёз кинону юсюнден бара эсе, аны бла байламлы бир сейир ишни эсгерирге сюеме. Бир жол бёлюмюбюзге биреулен келип, бизни бла ушакъ этип, ишибизни юсюбюзден соруп, бизге жууукъ болургъа кюрешеди. Ол а «Ментовские войны» деген сериалда Джексонну ойнагъан белгили актёр болуп чыгъады. Артда шуёхла да болгъанбыз. Бир жол а, биягъы келгенинде, былай айтады: «Кинода полициячыны ойнайма, алай сизни бла танышханлы, полициячыланы юслеринден бир зат да билмегениме тюшюннгенме!»
– 2023 жылда Ич ишле министерствогъа ишлерге алыуну жорукъларын тюрлендиргендиле. Энди рядовойланы бла кичи къуллукъда болгъанланы жыл санларын 35-ден 50-ге дери, орта эмда тамата къуллукълада ишлериклени уа 55 жылгъа дери кётюргендиле. Аны сен тюзге санаймыса?
– Ич ишледе къуллукъ этерге къарыулу, кючлю адамла келирге кереклисине сёз да жокъду. Кертиди, къайсы бёлюмде, не къуллукъда ишлерге келгенине да къараргъа керекди. Жаш адамладан кёплери бери кёзлерине «къызгъылдым кёзлюкле» салып келедиле. Аны айтханым, мында ахча кёп, иш а женгил сунадыла. Удостоверениям, жамауатны аллында энчилигим, керохум да бардыла, нёгерим бла шахарда машинаны къаты сюрюп, тыйгъычсыз айланырыкъма, аманлыкъчыланы да женгил тутарыкъма деп, кёпле ол акъыл бла келедиле. Хар не да Голливудда алыннган фильмледеча сунадыла. Алай бизде къуллукъ этген тынч тюйюлдю, ауурду, аны хар ким да кётюралмайды.
Ушакъны Холаланы
Марзият бардыргъанды.
