Нальчикде КъМР- ни Саулукъ сакълау министерствосуну биринчи поликлиникасында дарман салыугъа жораланнган брифинг бардырылгъанды. Анга онлайн халда юч профессор къатышхандыла: Андрей Продеус, Ирина Захарова, Татьяна Чеботарёва.
Брифингни башлай, КъМР-ни саулукъ сакълау министри Рустам Калибатов сабийлерине дарман салыргъа унамагъан ата-аналаны саны ёсюп баргъанын, бир-бир муниципалитетледе аллайла тёрт процентге жетгенлерин билдиргенди.
Министр быллай шартла да келтиргенди: жаланда арт беш жылны ичинде кёмеден, кёк жётелден (коклюш), гриппден ауруп 18 сабий ёлгенди, аладан онусуну жыллары окъуна толмагъан эди. «Бу болум бизни бек жарсытады, ангылатыу ишни кючлендирмей жарарыкъ тюйюлдю. Бу сабийлеге заманында дарман салынса эди, сау къаллыкъ эдиле», - дегенди.
Рустам Калибатов алгъаракъда санлары къатып къалыудан (столбнякдан) ёлюрге аз къалгъан сабийни да сагъыннганды. «Отуз жылны ичинде Къабарты-Малкъарда болмагъан ауруу жангыдан чыкъгъанды! Сабийни аурууун тюз тохташдырыр ючюн, телемедицина амалны хайырланып, Москвада специалистле бла кенгеширге тюшгенди, ызы бла дарман изленнгенди, ол а Ростовда табылгъанды. Сабий сау къалгъанды, алай аны саулугъун толусунлай къайтарыу эки жылгъа созуллукъду, ол атларгъа окъуна жангыдан юйренеди»,- дегенди министр.
Сабийлеге бакъгъан аллерголог-иммунолог, профессор Андрей Продеус бизни республикада дарман салыу башхаладан эсе магъаналы болгъанын чертгенди. Нек дегенде Кавказда саусузну жокълагъан тёре барды, сора жукъгъан ауруула терк жайылып барадыла. Дагъыда ыннала, аппала бла жашагъан кёп сабийли юйюрле да бардыла. Дарман салынса, аланы юйюр иммунитетлери кючленеди, дегенди.
Да сора нек ёсюп барады дарман салыугъа къажау болгъанланы санлары? Врачла айтадыла: дарман салгъанда, сабий ауругъан этеди, ауруугъа антителала чыгъарады. Алай бир-бир алимле уа сабийни алыкъа къарыуу жокъду инфекциялагъа къажау турургъа, аны саулугъуна заран тюшеди, дейдиле. Андрей Продеусну оюмуна кёре уа, барды сабийни иммунитети. «Дарман салыу - ол къорууду. Медицина не айныгъан эсе да, алыкъа чечекден (ветрянка), кёмеден (корь), къызыл кеселден (краснуха), къутуруудан (бешенство), энцефалитден дарман жокъду. Менингит, ротовирусный инфекцияла да бек къыйын багъыладыла. Прививка уа бу къыйын аурууладан сакълайды», - дегенди.
Дарман салыннгандан сора сабий сакъат болады деген оюмну да Продеус терсге санагъанды. Британлы алим Эндрю Уэйкфилд 1998 жылда кёмеден, къызыл кеселден прививкаланы хаталарындан сабийле аутистле боладыла деп, статья басмалагъанды. Алай артда бардырылгъан тинтиуле бу алим терс болгъанын ачыкълагъандыла, аны диплому да сыйырылгъанды, статьясын да хар жерден кетергендиле.
Алай бюгюнлюкде Интернетде башха къыралладан, Россейден да бир-бир алимле дарман салыу сабийни саулугъун бузады деп жазадыла. Жарсыугъа, алимлени, врачланы араларында бирча оюм жокъду прививкаланы юслеринден. Орам хапарлагъа тынгыламайдыла анала, алимле жазгъан статьяланы окъуп, арсарлы боладыла...
Профессор Продеус бусагъатда аутизм бек терк жайылып баргъанын чертгенди, жууукъ заманда хар ючюнчю сабий аутист боллукъду деген къоркъуу барды. Бу болумну сылтауларын алимле табалмайдыла, врачла уа аутизмден багъалмайдыла. Алай, Продеусну оюмуна кёре, аутизмни сылтауу дарман салыуда тюйюлдю.
Брифингге саусуз сабийлени аналары да къатышхандыла. Аланы айтханларына кёре, бир-бир балачыкъла дарман салыннгандан сора ауругъандыла. Профессор Продеус хар медицина багъыуну хайыры, хатасы да болургъа боллугъуна женгдиргенди, алай миллион сабийден бирини ауругъаны дарман салыуну кетерирге сылтау тюйюлдю, дегенди. «Прививка этерден алгъа сабийни халына къараргъа керекди, аурукъсунуп эсе, кечирек этерге да болады», - дегенди.
- Дагъыда брифингде вакцинация жаланда медицина учрежденияда бардырылыргъа кереклиси энчи чертилгенди. «Дарман салыугъа къажау кёп зат басмаланады, алай жыйырманчы ёмюрню аллында бизде хар тёртюнчю адам туберкулёздан ауругъанын сагъынмайдыла, бу проблема вакцина бла хорланнганды», - дегенди Продеус.
Дагъыда тыш къыраллагъа барыргъа сюйгенле, анда бийик билим алыргъа итиннгенле бир жылны ичинде жыйырма прививка этедиле. Италияда кёмеден дарман салыргъа эркинлик бермеселе ата-анала, артда уа аланы сабийлери ауруса, багъыу ючюн ахча кеслери тёлейдиле, - дегенди профессор Ирина Захарова. - Америкада онтогъузунчу ёмюрде «Сени ненча сабийинг барды?» - деген соруугъа «Билмейме, алыкъа кёмеден аурумагъандыла», - деп болгъандыла. Ол ауруудан сабийлени он проценти ёлгендиле ол заманда. Бусагъатда да мигрантланы хаталарындан болум аламат тюйюлдю Америкада.
Профессорну оюмуна кёре, Россейде прививкалары болмагъанланы сабий садлагъа, школлагъа къояргъа жарамайды. «Законларыбыз юйде тургъанлай билим алыргъа эркинлик бередиле, ма ол амалны хайырлансынла. Бусагъатда Москвада инфекция аурууланы Азиядан келген мигрантла жаядыла. Дагъыстанда бир тиширыу кёмеден ауругъанды да, самолётха олтуруп, Москвада багъылыргъа келгенди. Ненча адамгъа жукъгъан болур кёме самолётда! Жууаплыкъ керекди», - деп къошханды ол.
Аналадан бири сабийи сёлешмегенине жарсыгъанды, врачладан бири анга: «Сени сабийинге привикала керек тюйюл эдиле», - дегенди. Ирина Захарова шёндюгю сабийле кеч сёлешип башлагъанларыны сылтауу башха болгъанын айтханды. «Анала балалары бла сёлешмейдиле, сабийлеринден эсе телефоннга кёп къарайдыла», - дегенди.
Профессор Татьяна Чеботарёва аналаны социал сетьледе жазылгъаннга ийнанмазгъа, врачлагъа кёбюрек соруула берирге чакъыргъанды, прививка этерге жарамагъан сабийле болгъанларын да чертгенди.
Брифингде: «Биз Аллахха ийнанабыз», - деп, сабийлерине дарман салыргъа эркинлик бермеген ата-аналаны юслеринден да баргъанды сёз. Ислам динде илмуланы доктору Мухиддин Ауума: «Исса файгъамбар саусузланы бакъгъанды. Мухаммат файгъамбар: «Багъылыгъыз!» - дегенди. Муслийман адам кесин ауруудан сакълау, къоруулау амалланы излерге, ауруса уа, билимли врачланы табаргъа, багъылыргъа борчлуду», - дегенди файгъамбар.
Дарман салыуну юсюнден ангылатыу иш мындан ары да бардырыллыкъды.
Байсыланы Марзият.
Сурат авторнуду.
