Быйыл «Энчи ыз» сурат алдырыучу клубха жыйырма жыл толгъанды. А. Л. Ткаченко атлы суратлау искусстволаны музейинде фотоклубну юбилей кёрмючю ачылгъанды.Ол Къабарты-Малкъарны къыраллыгъыны кюнюне аталгъанды.
Оналты суратчыны чыгъармачылыкъларында ачыкъ кёрюннген шарт – Ата журтубузгъа, Кавказгъа, республикабызгъа сюймеклик. Ариулукъну сейирлик дуниясы, табийгъатны ариулугъу, натюрмортла, портретле, жаныуарла. Кёп жанрла бардыла бу кёрмючде. Сейир этерчады, бизни гитче республикабызда къаллай бир фахмулу адамла бардыла. Байсыланы Ахмат, Заур Вороков, Геннадий Бекоев, Дмитрий Беспамятный, Наталья Ванина, Хасан Журтов, Регина Кодзокова, Элина Караева, Иван Лукьяненко, Мокъаланы Тенгиз, Шакъманланы Магомет, Евгений Листопадов, Александр Подва, Михаил Пузенко, Екатерина Романова, Ирина Шипунова - бири бирине ушамагъан!
Фотоклубну мурдорун салгъанладан бири Заур Вороков, кёрмючюню ача туруп: «Мен табийгъатны суратха алама, жерибизни ариулугъун башхала да кёрселе сюе эдим. Бусагъатда Интернет бек иги болушады, тюрлю-тюрлю халкъланы бир бирлери бла шагъырей этеди», - дегенди.
Клубну башчысы Иван Лукьяненко: «Биз, юч-тёрт адам, бирлешип, клуб ачаргъа умут этген эдик жыйырма жыл мындан алгъа. Ол жыл окъуна кёрмюч къураялгъан эдик, анга он фотограф къатышханы эсимдеди. Фотоклубха киргенлени тыш къыраллада энчи кёрмючлери болгъандыла, ала эришиуледе хорлайдыла, айнып баргъаныбыз кимге да баямды», - дегенди. Ол хар суратчыны энчи ызы, хаты, фахмусу болгъанын чертгенди.
Сёз ючюн, Элина Караеваны энчи ызы хар суратында эсленеди, ол Нальчикни тарыхын юйлени сыфатларында, эски эшиклеринде, терезелеринде излейди. Жарсыугъа, эски Нальчикден аз зат къалгъанды, жууукъдагъы Владикавказгъа, Пятигорскга барсанг окъуна, анда эски шахарларын къалай сакълагъанларына сукъланаса. Бек уллу, бай къыралланы да ара шахарларыны битеу туристле къуюлгъан жери эски шахарларыды. Варшаваны фашистле жер бла тенг этген эдиле Экинчи битеудуния урушда, алай суратлау искусстволаны школунда окъугъан сабийлени суратларына кёре, ол толусунлай жангыдан ишленнгенди. Аллай юлгюле жер башында бек кёпдюле. Элина Караева бизни да тарыхыбыз болгъанын кёргюзтеди, хар сураты бла аны сакъларгъа чакъырады. Караева къабарты газетде ишлейди, баям, ол да салгъан болур аны чыгъармачылыгъына бир мухур, нек дегенде Элинаны суратларында публицистика шартла ачыкъдыла.
Наталья Ванина уа табийгъатны да, адамланы портретлерин да бирча уста суратлайды. Китаплагъа да этеди суратла. Сёз ючюн, Георгий Яропольскийни назму китабында поэтни суратларына сейир этерчады.
Сёзсюз, арт жыллада битеу да фотосуратчыланы алсакъ, халкъла аралы эм битеуроссей конкурслада бек кёп хорлагъан Байсыланы Ахматды. Таулу суратчыны ишлерине бийик багъа жаланда жюри угъай, кёп къыралладан адамла да бередиле - аланы белгилери да эсепге тюшедиле. Ачыкъ айтханда, фотоискусство мени жашауума да Ахматны чыгъармачылыгъы бла келгенди. Къайда болсам да, энди суратланы эслейме. Ереванны аэропортунда Арменияны бек белгили адамларыны суратлары бар эдиле. Москвада метрода - Арктиканы суратлары. Сёзге, Байсыланы Ахматны суратлары да бардыла метрода. Россейни Президентини саугъа буклетине да тюшгендиле. Не бла багъалыды Ахматны чыгъармачылыгъы? Ол хар тауубузну, хар сууубузну, хар адамыбызны башха тюрлю кёреди, аланы ариулукъларын кёргюзтеди. Огъурсуз адам къайда да эришиликни, чурумланы, тапсызлыкъны кёрюр, халал, таза ниетли уа ариулукъну эслер. «Мен жаланда туугъан жеримде жашаяллыкъма. Бир заманда да кеталлыкъ тюйюлме мындан. Тамырларым, адамларым да мында, хауам, илхамым да, ариулукъну бек бийик къаласы да - мында!»- дейди. Ахмат таулу миллетни жашау турмушун, таулуланы бетлеринде нюрлерин дуниягъа ачыкъ этгенди. Кёп санлы халкъла да, аз санлыла да тенгдиле, алай, жарсыугъа, бир-бирде аз санлыланы ауазлары эшитилмейдиле, аланы да ёмюрлени теренинден келген энчи маданиятлары болгъанлыкъгъа. Байсыланы Ахматча адамларыбыз дунияны бла бизни халкъыбызны араларында кёпюр неда эшик кибикдиле.
Бир-бирле айтырыкъ болурла бусагъатда сурат алмагъан ким барды деп. Хау, биз барыбыз да телефонларыбызгъа кюн сайын суратла алабыз. Алай профессионал суратчыла аздыла. Мен да, бизни Ахматны хар суратына атап, эссе неда хапар жазарыгъым келеди. Не сейир, ол кеси да фахмусуна ийнанмай кёп тургъанды. «Мени суратчы халкъ этгенди. Социальный сетьледе, башхалача, хар суратны салгъанымлай, аллай бир оюмла жаза эдиле, махтай эдиле... Андан сора, сагъышланып, жашаууму тюрлендиргенме, чыгъармачылыкъгъа аслам эс буруп башлагъанма», - дегенди Байсы улу.
Дагъыда бир белгили суратчыбыз Мокъаланы Тенгизди. Ол Орус география биригиуню «Альтаир» деген жаш тёлю клубун ачханды, табийгъатны къоруулау жаны бла репортажларын кесини суратлары бла басмалайды. Тенгиз кёп эришиуледе хорлагъанды. Ол бизни республикада табийгъатны сакъларгъа кереклисине уллу эс бурады. Жарсыугъа, волонтёрла не кёп ариулай эселе да, солургъа келгенле суу боюнланы, тауларыбызны кир-кипчикден толтуруп къоядыла. Келгенле уа барысы узакъладан тюйюлдюле, терслик кесибизде да барды.
Кёрмючде тамата тёлюню ишлерин да кёрюрге боллукъду. Сёз ючюн, Евгений Листопадовну. Аны бир суратында кёп жылланы КъМР- ни суратчыларыны биригиуюню башчысы болуп тургъан Виктор Абаевни кёребиз. Жаннетли болсун, Виктор дуниясын алышхан эсе да, жюреклерибизден а кетмегенди. Дагъыда Листопадовну башха суратында – жаш дирижёр Юрий Темирканов. Аны жолу алыкъа аллындады. Ол жолну сыйы, махтауу бла барып, Темирканов да керти дуниягъа кетгенди.Былайда дагъыда къайтарлыгъым келеди – бизни республика фахмулу адамладан толуду!
Башында айта келгеним ачыкъ кёргюзтеди – бир суратчы башхасына ушамайды.
Арт жыллада суратчыланы кёрмючлерине артистле келип, концерт берген ахшы тёре болгъанды. Бу жол да профессор Валерий Шарибов сохталары бла келген эди. Сабанчыланы Ислам, Шауаланы Жаннета, Хасан Вороков эм башхала аккордеоннга эм къыл къобузгъа хунерлерин кёргюзтгендиле, къызыу къарслагъа да тийишли болгъандыла.
Кёрмюч 28 сентябрьге дери барлыкъды, бу ариулукъну кёрюрге керекди.
Байсыланы Марзият.
Суратла авторнудула.
