Москвада «Россей» Миллет арада педагогланы Битеуроссей съезди болгъанды. Анга КъМР-ни жарыкъландырыу эм илму министри Анзор Езаовну башчылыгъы бла бизни республикадан жети адам къатышханды, ол санда Россейни жарыкъландырыу иш жаны бла сыйлы ишчиси, Бабугент элде орта школну директору Глашланы Фаризат. Битеу да съездге минг бла юч жюз устаз, директор, Билим бериуню эм илмуну россей академияларыны алимлери къатышхандыла.
Тюбешиуде жангы окъуу жылны аллында билим бериуню магъаналы темаларыны юслеринден сёлешгендиле эмда «Россейде жолоучулукъ» деген ат бла кёрмюч да къуралгъанды. Асламысында уа РФ-де 2036 жылгъа дери Билим бериуню стратегиясыны юсюнден сёз баргъанды. Аны бла бирге уа РФ-ни Жарыкъландырыу министерствосуну 704-чю номерли буйругъуну юсюнден айтылгъанды. Анга тийишлиликде, жангы окъуу жылдан башлап, россейли мектепледе школчулагъа юйде тамамларгъа берилген ишни битеу да класслагъа сагъат мардасы тохташдырыллыкъды. Аллай мадарла уа окъутууда сабийлени жыл санларыны энчиликлерине эмда гигиеналы излемлеге тийишлиликде боллукъдула. Алагъа кёре ишлеу а школчуланы саулукъларын сакъларгъа, билим алыргъа кёллерин ачаргъа, окъууну бла солуу заманны тапландырыргъа, классдан тышында жумушлагъа къатышыргъа да онг берликди.
Биз а бюгюн Глашланы Фаризат бла съездни юсюнден ушакъ этгенбиз.
- Фаризат Сахадулаховна, съездде не зат сюзюлгенди?
- Эм алгъа мени республикалы делегациягъа къошханлары ючюн жюрек ыразылыгъымы билдирирге сюеме. Бек даражалы жыйылыу эди. Съездни юсюнден айтханда, анда 2036 жылгъа дери билим бериуню айныу стратегиясы сюзюлгенди, бек иги университетлени бла школланы сынауларыны юслеринден сёз баргъанды, алагъа аталгъан кёрмюч да къуралгъан эди. Кёрмючде совет жылладан бюгюннге дери педагогика къалай тюрленнгени кёргюзтюлгенди. РФ-ни Президенти Владимир Путин съездге къатышханлагъа алгъыш сёз жибергенди, аны Президентни болушлукъчусу Андрей Фурсенко окъугъанды. Алгъыш сёзюнде Путин бирге жыйылып, болумну сюзюу, жетишимлени да, кемчиликлени да ачыкълау магъаналы иш болгъанын чертгенди.
- Стратегия къалай къуралгъанды? Оюмла къалай жыйылгъандыла?
- Бу ишни юсюнден толу хапарны вице-премьер Дмитрий Чернышенко айтхан эди. Аны оюмуна кёре, Россейде 2036 жылгъа дери билим бериуню айныууну стратегиясын белгилер ючюн, онбеш къауум къуралгъан эди, алада минг бла жюз эксперт ишлегенди, тёрт жюз бла отуз тюбешиу бардырылгъанды, юч жюз башламчылыкъ сюзюлгенди. Дмитрий Чернышенко чертгенди: сабийлени къыралыбызны, туугъан жерибизни багъаларгъа, сюерге юйретирге керекди. Патриот сезимни къурауда юйюрден сора бек магъаналы школду. Арт юч жылны ичинде тыш къыралгъа кетерге сюйген школчуланы саны жыйырма бла юч процентден жети процентге тюшгенди. Алгъын билим бериуге бюсюремегенле аслам эдиле, 2016 жылны бла 2024 жылны тенглешдиргенде, россей билим бериу системаны игиге санагъанланы саны эки кереге ёсгенди. Дмитрий Чернышенко энчи белгилегенди: «Госуслуги» порталда «Россейде билим бериуню тамблагъы кюню» деген соруугъа юч жюз къыркъ минг адам къатышханды. Алайды да, стратегияны къурай туруп, халкъны оюму эсге алыннганды.
- Терен сюзюлген жарсыуладан къайсын белгилерге боллукъду?
- Жарсыуладан бири - билим бериу бла жашауну араларында байламлыкъны кючлендириудю. Бюгюнлюкде экономикада, социал бёлюмде да специалистлеге излемле тюрленнгендиле, вузлада окъутуу да, школ сабийлени университетге хазырлау да башха тюрлю болургъа керекдиле.
Владимир Путин алгъыш сёзюнде Совет Союзну сынамын да, Уллу Октярь революциягъа дери да къыралыбызда болгъан ахшы жетишимлени да эсгерирге, ала бла да хайырланыргъа чакъыргъанды. Белгилисича, Финляндия бюгюнлюкде школда билим бериу жаны бла дунияда бек кючлю къыралладан бирине саналады, анда уа толусунлай Совет Союзну юлгюсю бла ишлейдиле. Озгъан ёмюрню токъсанынчы жылларында совет сынауну бир жанына тюртюлгени терс болгъанын жашау кёргюзтгенди. Школ форма окъуна къайта турады. Бизни республикада сакъланнганлыкъгъа, бир-бир регионлада сабий садланы бир къаууму жабылгъан эдиле. Алай ол да терс болгъаны жууукъ заманда ачыкъланнганды, жангы тёлюню ёсдюрюу, анга тынгылы билим бериу толусунлай контракт халгъа кёчюрюллюк тюйюлдю.
- Устазны ишини юсюнден а не зат айтылды?
- Россейни жарыкъландырыу министри Сергей Кравцов стратегияны къагъытда жазгъан – ол бирди, жашауда бардыргъан а башхады, деген эди. Аны жашауда бардырлыкъла устазладыла. Сергей Кравцов чертгенди: не жалгъан интеллект, не башха информация технологияла устазны алышаллыкъ тюйюлдюле. Мени акъылым да алайды: бетден-бетге, кёзден-кёзге берилирге керекди билим, сёзсюз, информация технологияла бла биз хайырланабыз, алай школ жаланда билим бериуден сора юйретиу ишге да аслам эс бурады.
Биз жамауатда кесин тап жюрютген, жууаплы ата-ана болаллыкъ, башхалагъа жан аурута, болуша билген адамны ёсдюрюрге борчлубуз. Аны жалгъан интеллект эталлыкъ тюйюлдю, жаланда устаз кюнден-кюннге, жылдан-жылгъа тамамлаяллыкъды ол къыйын жумушну. Биз сабийлени «сен эталлыкъса», «сени къолунгдан келликди», «тамблагъы кюнюбюз сизни къолларыгъыздады», деп юйретебиз. Сабий таматаладан, устазладан ол сёзлени эшите, анга ийнаннганларын сезе ёссе, элини, шахарыны, къыралыны тутуругъу болады.
- Соруула кёргюзтгеннге кёре, респондентлени токъсан жети проценти фахмулу жаш адамла Россейде жерлерин табарыкъдыла, дейдиле.
- Съездде фахмулу жаш адамланы юслеринден энчи айтылгъанды. Россейни илму министри Валерий Фальков вузлагъа «Приоритет-2030» программаны чеклеринде болушлукъ этилгенин билдиргенди. Андан сора да, алчы инженер школла, студент конструктор бюрола аламат ишлейдиле. Бусагъатда школлада да фахмулу сабийле бла ишни кючлендиргенбиз.
- Сиз не тюрлениулени игиге санайсыз?
- Мени акъылыма кёре, сабий усталыгъына биринчи атламланы школда этерге керекди. Къошакъ билим жаны бла кёп онгла къуралгъандыла. Дерследен тышында да, билим алыргъа онгла болгъаны аламатды. Юйюр, сабий сад, школ, вуз – быланы араларында байламлыкъ кючленнгенди. Биз барыбыз да бирлешип, сабийлени жашаугъа хазырларгъа керекбиз. Бизден сора къыралыбызны къыраллыгъын сакъларыкъ, аны кючлендирлик да жангы тёлюдю.
***
Билим бериу стратегияны баш шартларын РФ-ни Правительствосуну Председатели Михаил Мишустин стратсессиялада, Къырал Думада Вячеслав Володинни башчылыгъында правительстволу сагъатлада, Валентина Матвиенкону башчылыгъында Федерация Советни майданында да къаралгъанды. Къырал Думаны депутатларындан бла сенаторладан 900-ге жууукъ соруу бла оюм туура этилгенди.
Байсыланы Марзият.
