Узакъ шахарлада окъугъан, ишлеген адамларыбыз къууандыра тургъанлары иги тёреге айланнганды. Алгъаракълада Москвада Управленияны къырал университетини кафедрасыны таматасы Созайланы Алимни къызы Жамиля экономика жаны бла доктор диссертациясын къоруулагъанды. Бюгюннгю ушагъыбыз аны бла барады.
– Жамиля, газет окъуучуларыбызгъа кесинги таныт.
– Акъ-Сууда школну алтын майдалгъа бошап, 2005 жылда Москвада бир ызгъа эки белгили университетге киргенме – Плеханов атлы университетге бла Управленияны къырал университетине. Ол заманда, бусагъатладача, мында берилген ЕГЭ-ге къарап алмай, анда да бердирген эдиле ЕГЭ-ни. Конкурс анда, мында да уллу эди. Ол вузладан сайлап, экинчисин алгъанма. Ол эрттегили тёрелери болгъан, даражалы окъуу юйдю.
– Не усталыкъ алгъанса анда?
– Башхаладан аз билеме деп, бир заманда да къыйналмагъанма. Пионерле юйюне, аламат устазлагъа жюрюгенме къошакъ билим алыргъа. Къурулуш жаны бла экономиканы сайлагъанма, ол жашауда не заманда да керек болур деп. Окъугъан да аман этмегенме – ол окъуу юйню энчи стипендиясын алып тургъанма. Тыш къыраллы тилден бла информатикадан къарыусузуракъ эдим да, жетген эдим.
Анда ахлуларым – экиге айланнган эгечим, аны баш иеси ингушлу киеуюбюз Ибрагим Костоев да бар. Бары да къарагъандыла. Университетни къызыл дипломгъа бошагъанма.
– Урунуу жолунгу уа къайда башлагъанса?
– 2010 жылда окъугъан университетимде илму-тинтиу бёлюмде экономист болуп ишлеп башлагъанма. Биргеме окъугъанланы кёбюсю бизнесге кетгендиле, мен илмуну жолун сайлагъанма. Аспирантурада окъугъанымда, РФ-ни Правительствосуну стипендиясын берип тургъандыла манга. Юйюрюм, ахлуларым бек сакъ болгъандыла, илму бла кюреширча онгла да къурагъандыла. Кандидат диссертациямы 2014 жылда къоруулагъанма.
– Ол нени юсюнден эди?
– Диссертациямда сёз экономикагъа жангы амалланы кийириуню юсюнден барады. Жашау бара-баргъанда, аны айныу жолу не тюрлю бёлюмде да жангырыу халланы излейди. Экономикада ол алгъа этиллик атлам заманында болургъа керекди, анга кёре къуралады къыралны, хар энчи адамны да жашау къолайы. Мен кандидат диссертациямда регионлада предпринимательлеге къырал къаллай болушлукъ бергенин тинтгенме.
– Университетде ишинг не бла байламлыды? Дагъыда башха ишни тындыраса. Аны юсюнден да билдир бизге.
– Университетде борчум илму жаны бла конкурсла къурау, илму ишлени бардырыргъа тендерлеге берилген заявкалагъа къарауду. Ол ахча бла байламлыды. Аллай тинтиулеге не къырал, не уллу Газпром, Роснефть дегенча уллу компанияла бёледиле ахча. Дагъыда нефть, газ эм ток жаны бла байламлы предметледен окъутама. Бусагъатда башха вузгъа да чакъыргъандыла. Илму жаны бла сынамым болгъандан сора, билимими ишде хайырланып кёрейим деп, 2017 жылда «Росэлторг» компаниягъа баргъанма ишлерге. Баш ишиме да бюгюн аны санайма.
– Не зат бла кюрешесе анда уа?
– Къыралда аллай 8-9 майдан барды. Бири оборонаны заказларын жалчытады, бирси 8-си уа банклада къураладыла. Мен ишлеген майданны, сёз ючюн, эки учредители барды: Москваны Правительствосу бла ВТБ банк. Электрон сатыула бардырабыз. Заказчыла – къырал, министерство, банкла, газ, нефть компанияла… Ала не излегенлерин ачыкъ этедиле да, ол майданлада ишлеге къарап, хорлагъанланы белгилейдиле. Ары преподаватель болуп баргъанма, артда мени бир бёлюмге тамата этгендиле. Бюгюн компанияда къырал, муниципал, корпоратив эм мюлк бла байламлы сатыула жаны бла билим бериу программаланы бёлюмюне таматалыкъ этеме. Ол жаны бла ишлегенлени экономикада болгъан жангы затлагъа юйретирге жууаплыма.
– Ненча адам боласыз компанияда? Кимге окъуйсуз лекцияланы?
– Битеу алгъанда, бир сегиз жюз адам болабыз. Баш офислерибиз Москвада, Санкт-Петербургда, Хабаровскда орналыпдыла. Хар регионда да барды бизни келечибиз. Законлада тюрлениу болса, аллай лекцияла финансистлеге, бухгалтерлеге, юристлеге да керек боладыла. Кёп жерледе болгъанма аны юсю бла. Бирде бери Кавказ регионнга да чакъыргъан эдиле. Ол Минеральные Водыде ётгенди.
– Ишинг сейирмиди?
– Хау, сейирди. Сёз ючюн, былтыр Калининградха барама. Анда конференциягъа кёп адам келип, бир къонакъ юйге сыйындыралмай, манга шахарны эски районунда «Чайка» деген гостиницада тохтаргъа тюшеди. Ингирде келсем, столумда – шампан шеша. Жанында уа: «Жашасын таулу халкъым!» – деп жазылып къагъыт. Алай сейир этеме. Юйге да сёлешеме, былай-былай деп, кёргюзтеме телефон бла. Эсиме:«Бери келгенлени паспортларына къарап, миллетлерине кёре саугъа эте, былай алгъышлай болурла», – деп да келеди. Алай болур дейдиле, ыразы болуп, юйде да. Болсада сорама ресепшнде орус къызчыкъдан ол саугъа кимден болгъанын. «Къонакъ юйню таматасы келген-кетген бла кюрешмейди, алай, къагъытлагъа къол сала туруп: «Бу мени жерлешим боллукъду, бир къууандырыгъыз», – дегенди да…» – деп ангылатады. Кимди десем – Жаболаны Муслим, Китайны жашы! Тюбеген да этдим, жерлешим не – бир эллим окъуна, атамы, анамы, ахлуларымы таныгъан адам болуп чыкъды ол!
Бирде Хабаровскда конференциягъа баргъанымда да болгъанды бир сейир иш. Тукъумуму терс жазадыла – «Сазаева» деп. Анда регистрацияда олтургъан эр киши: «Сизни тукъумугъузну халат бла жазгъандыла», – деп, къырып, тюзетеди. Аны къайдан билесиз, деп соргъанымда: «Ким билмейди бу тукъумну «Созаева» деп жазаргъа керек болгъанын? – дейди. – Къоншуларым Созайладандыла, осетинлиле», – деп къошады. Ма алай.
– Бу кюнледе уа юйюрюнгю, ахлуларынгы, шуёхларынгы, саулай миллетни да къууандыргъанса доктор диссертациянгы къоруулап. Нени юсюнденди ол, къыйынмы эди бу жетишимге жетерге?
– Илшму ишими темасы «Концепция обеспечения экономической безопасности регулируемых закупок» деп алайды. Къыйынлгъы уа – илму ишлени къоруулау жаны бла бусагъатда излемле бек къатыдыла. Тинтиуледен сора, плагиатды деп, терслеп, бир-бирлени даражаларын да сыйырадыла. Мен бу ишими этип бошагъандан сора да, аны тинтиу кёп заманны – жылдан артыкъ – баргъанды. Онеки профессордан хар бири эки-юч соруу (отуздан артыкъ!) соргъандыла. Аллахха шукур, хар не да тап ётгенди. Ол профессорладан бирлери: «Баям, сени юйюрде тутхучунг уллуду, быллай аламат ишни тынгылы эталгъан эсенг», – деген эди. Ол алайды.
– Ненча илму ишинг барды, саулай алып айтханда?
– Жетмишден озгъанды саны, монографияларым да бардыла.
– Жамиля, газет окъуучулагъа не зат айтырыкъ эдинг?
– Къайда болсам да, мен таулу болгъанымы унутмайма. Аны бла ёхтемленнген да этеме. Кёп сынауладан ётген халкъым не жаны бла да билимли болурун, айнырын сюеме. Хар биригизге да монглу, саулукълу, бийик жетишимледен, хорламладан толу жашау тежейме.
Ушакъны Мусукаланы
Сакинат бардыргъанды.
