Сабийликлери уллу юйюрледе озуп, артда кеслери да аллай юйюрлени ёсдюргенлени кёрсенг, бу ышан ахшы тёрелерибизден бирими болур деген сагъышха бютюнда бёленесе. Нек дегенде адам улу къатындагъы адамлары бла неге да базгъынч болгъанын, не къыйынлыкъгъа да бюкдюрмегенин, аллайланы къууанчлары да бютюн жарыкъ болгъанларын жашау кеси хар заманда да ачыкълагъанлай келеди. Аны ючюн этгендиле оноу къартларыбыз бирге жыйылып, жаш адамларыбыз заманында юйюрлю болурларын, ызларындан тёлюле къалырларын излегендиле.
Къайсы элибизде да жамауат харкюнлюк ишин бардыра, жашау тиричилигин эте, кесине артыкъ махтауну излемей, ата-бабаларыбыздан бери келген адет-тёрелеге сакълыкъда жашаргъа кюрешедиле. Аллай юйюрледенди Хабазда Уяналаны Билалны бла Жеттеланы Фатиманы (аны уа кёпле Римма деп да биледиле) юйюрлери да. Ала экиси да бу элде ёсгендиле. Аны бла бирге уа кеслери да уллу юйюрледен болгъанларын белгилерчады.
Фатиманы анасы кёнделенчи къыз Улакъланы Люба (Аминат), къайсы таулу анача, ишде чыныкъгъан, жигер тиширыу болгъанды эмда кесини беш сабийин ол халда ёсдюргенди. Жарсыугъа, бушуу соруп келмейди, баш иеси дуниясын ажымлы алышып, къолунда сабийле да бир бирлеринден гитче, андан сора да, къайын атасы Рамазан бла къайын анасы Кеминат да къаладыла. Айхай да, ол а бош эди, баш иесини биргесине машинада болуп, аягъы, къолу да сынып, башын да къаты уруп, кеси да саулугъундан къыйналгъан эди. Алай эсе да, ишден бир кюнню айырылмай, сабийлени биреуню кёзюне къаратмагъанды.
- Бюгюн да сейир этеме анабызны иш кёллюлюгюне. Къолу сынып тургъанлыкъгъа да, тобугъуна жастыкъчыкъ салып, алай бла урчукъ ийиргенди. Къарап-къарагъынчы чоллакъланы халыдан толтуруп къояр эди. Кёп кечелерин ашыргъанды жукъусуз. Къарт атабыз – 120, ыннабыз а 115 жылларына дери жашагъандыла. Алагъа да бир айыпсыз къарап, бизни да таматагъа, гитчеге да хурмет берирге ёз юлгюсю бла юйретгенди, – дейди Фатима, анасын эсгере.
Сабийле уа эшиу эше, аталарындан къалгъан малланы да кетерип къоймай, алагъа да къарай, бахча бла да кюреше, бичен хазырлай, аналарына болушлукъ этгендиле. Фатима уа жаулукъну терк эшгени бла айтылгъан къыз болгъанды. Айхай да, алай кёпле эшалмагъандыла бир кюннге он жаулукъну! Юйде халыны тауусса уа, къоншулагъа болушуп да тургъанды. Къарындашлары да анга болушлукъ этгендиле, ол тиширыу ишди, бу уа эр кишини жумушуду демей, бир бирлерин ангылап, алай жашагъандыла. Аны хайыры бла уа, барысы да энди юйюрле къурап, насыплы жашайдыла.
Фатима уа бюгюнлюкде жети сабийни анасыды, онюч туудукъну уа ынналарыды. Алагъа дагъыда къошуллукъду деп, жюрегинде ахшы умутланы да сакълайды. Баш иеси Билалгъа уа къадар туудукъланы жаланда бирине къууаныргъа буюргъанды. Дуниясын эртте алышып, юйюрюн мудах этген эсе да, ала бирери бирер жерде билим алып, бюгюнлюкде тутхан ишлеринде бет жарыкълыдыла. Къызланы быстыр тигерге хунерлери да барды. Къабыргъаларын жашаугъа келишдирип, сатыу-алыу, аш хазырлау бла да кюрешедиле.
Ишде чыныгъыулукъну юсюнден айтхан заманда, баям, Фатиманы иги кесек жылдан элни жамауатына болушлугъун да чертирчады. Бир жол автобуслары Каменномостда келе туруп, аладан картоф жыяргъа чыгъаллыкъ бар эсе деп сорадыла. Экинчи кюн окъуна улоу да табып, жюзден аслам адамдан бригада да жыйышдырып, аланы ары элтгенди. Андан бери да талай жыл озуп, хар заманда аны хайыры бла бюгюнлюкде да эллиле ишсиз къалмайдыла, картоф, алма, жер жилек жыяргъа да барадыла.
Жаланда абаданланы элтип къоймай, сабийлени да шабат, ыйых кюнледе жюрютеди ишлерге. Алагъа школгъа хазырланыргъа керек болгъанын, кеси къыйынларын хайырлансала уа, къууаннган этериклерин да айтады. «Сабийлерибиз иш кёллюледиле, ол ышанлары къууандырады»,-дейди.
Кеси уа аланы жаланда ишге элтгени бла чекленмей, къылыкъларына да эс бурады. Тюкеннге да биргелерине барып, энергетиклеге алданмазларына сагъаяды, ангылатхан да этеди. Ёсюп келген тёлюню, уллу кёллю болмай, барыбыз да бирден юйретирге керек болгъаныбызгъа ийнанады.
Андан сора да, Фатима «Россейни сыйлы донору» деген даражалы атны жюрютеди. Экиге айланнган къарындашы ауруп къалып, анга къан керек болуп излегенлеринде, амалсыз болгъанларында келгенди аны акъылына бу жаны бла себепликни этгенлей турургъа. «Алай бла бир адамгъа окъуна болушлукъ эталсам, жанын къалдыралсам да игиди деп сагъыш этеме»,-дейди кеси уа аны юсюнден.
Ишге бармагъан кюнюнде да ол бош олтурмайды. Элде бахчасыз, малсыз да болмагъанын билебиз, бадыражанла, картоф, къара дугъум да ёсдюреди. Анга уа сабийлери, элде тургъан туудукълары да болушлукъ этедиле.
Туудукълары уа, андан сора да, ол биширген хантланы, бютюнда тылыдан этилген ашарыкъларын, бек сюедиле. «Сенича локъумланы, хычинлени, бёреклени бир адам да хазырламайды»,-деп къууандыра, кёлюн кётюредиле.
«Туудукъларым келселе, юйюм берекетден толады, кечге дери мында туруп, ойнап-кюлюп кетселе, жашауну татыуун ол заманда бютюн ангылайма!», – дейди Фатима. Айхай да, кеси ыннасыны къатында ёсюп, андан, анасындан да кёп затха юйреннген тиширыу, юйюрню жангы тёлюсюн да ол халда юйрете биледи. Аны анасы Аминатны гыржынын, хычинлерин да кёпле махтагъандыла.
Аппасы Рамазан да агъач уста болгъанды, чыккырла, шинтикле, столла да ишлеп тургъанды. Хатерлилиги бла жамауатдан ыразылыкъ да тапханды. «Огъурлу къартчыкъларым, къалай сюеме анакачыгъымы уа, бек огъурлу адамла эдиле, анабыз алагъа берген хурметни уа бир сёз бла айтыргъа да къыйынды»,-деп эсгереди сабийлигин а.
Сабийлени ариу сёз бла юйретирге сюеди Фатима. «Ариу сёзде ауруу жокъ» деген нарт сёзюбюзню кертилигине, сёзсюз, ийнана, туудукъланы, ишлерге жюрютген жаш тёлюню да эркелетеди.
Кертиди, къартланы къатларында ёсгенле – ала башхаракъ болгъанларын да жашау кёргюзте келеди. Нек дегенде абаданларыбыз сабийлени, жаланда сёзлери бла угъай, кеслери ишге къалай узалгъанлары, тириликлери, жигерликлери бла да юлгю кёргюзте, юй тутаргъа, баш кечиндирирге юйретгендиле. Малчылыкъгъа, жерчиликге, аны бла бирге уа къол хунерге да тюшюндюргендиле.
«Уллу къазанда бишген эт чийлей къалмайды» деп да айтадыла халкъыбызда. Эрттегилилерибиз бошдан чертмегендиле аллай затланы. Фатиманы сабийлери, туудукълары аналарын, ынналарын да ийнакълай, анга болушлукъ этгенлей, саулукъ-эсенлик да тилегенлей жашайдыла. Ол да, айтханыбызча, юйюрге дагъыда къошуллукъчукъланы жарыкъ умутлары бла сакълай, къадарына шукур эте, дуниягъа хар келген сабий саулугъу, ёмюрю бла да келирин тилейди.
Трамланы Зухура.
