Къабарты-Малкъарны Ветеринария управлениясындан  билдиргенлерича, къутургъан ауруу малгъа, жаныуаргъа эм адамгъа да уллу хата салгъан, онгун алгъан, ёлюмге окъуна келтирирге боллукъ беш вирусну тизмесине киреди.  Ол къаннга ырахын хайыуанны шытысы бла тюшеди. Ызы бла, нерва системагъа ётюп, анда жайылады эм сырт сюегине бла мыйысына уллу заран салады. 
Ауруу жукъгъан малны бла адамны санлары къурушуп, бек ачытадыла, жарыкъдан, тауушладан къачарча этеди, аууз сууланы келтиртеди, ызы бла солууун неда жюрегин тохтатады. 
Бюгюнлюкде андан багъар амал жокъду. Алай ауруу кюч алгъынчы тийишли дарман бла иммуноглобулин берилселе, бек аманындан  сакъланыргъа онг табыллыкъды. 
Специалистле айтханнга кёре, ол кёбюсюнде итледе, тюлкюледе, ийнекледе тюбейди. Болсада  башха  жаныуарладан да жугъаргъа боллукъду. 
Кийик жаныуар, къоркъмай, къатыгъызгъа жууукълашып башлагъанын эслесегиз, бек сакъ болугъуз – ол ауруулу болгъаныны баш белгилеринден бириди. Аланы тентиреп, ашаргъа жарамагъан затланы чайнап, аууз суулары келип, аякълары неда санлары къурушханларын кёрсегиз,  кенгирек турургъа кюрешигиз. Ол къутургъан аурууну кюч алгъаныны белгисиди. Жаныуар андан сора эки-юч кюнню ичинде ёледи.
Вирус сууукъгъа тёзсе да, кюн тийген жерде кёп чыдамайды, 60-градуслукъ къайнар сууда он минутдан ол жюз градусха жетсе уа, олсагъат ёледи. Ауруу жайылмаз ючюн, хлораминни, щёлочьну   неда  формалинни чачдырыргъа боллукъду. Инкубация кезиу 14-60  кюннге, бирде уа жылгъа дери созулады. Жарсыугъа, ырахын малланы асламысы  ёлмей къалмайдыла. Бу ауруудан сакъланыуну баш амалы – дарман салыуду. Аны ишлери юй неда кийик жаныуарла бла байламлы болгъанла борчлу халда этдирирге керекдиле: ол санда ветеринарла, уучула, малчы  мюлклени ишчилери, егерьле, итлени жайыу бла кюрешгенле эм башхала.Дарман салыудан сора да, малла тургъан жерге дайым кёз-къулакъ болгъанлай турургъа тийишлиди: жерлерин терк-терк  тазаларгъа,  дезинфекция бардырыргъа эм чычханла жайылмазча мадар этерге. 
Бирсиле да кеслерин сакъларгъа керекдиле. Сёз ючюн, иесиз жаныуарлагъа жууукълашыргъа, аланы сыларгъа жарамайды, бютюнда сабийлеге сакъ болургъа керекди. 
 Юйде ит, киштик тута эсегиз, алагъа дарман салдырыгъыз. Къутургъан ауруудан мурдар болгъан малыгъыз болса, 24 сагъатны ичинде ветеринар службагъа билдирирге борчлусуз. Ызы бла анга жууукълашхан малланы тышына жибермей, анализ этилип, эсепле чыгъарылгъынчы, бир жерде тутаргъа керекди. Алада ауруу табылса, карантин салынады эм ол эки ай чакълы сакъланады. Ауругъан малны этин ашаргъа жарамайды, мыллыгын кюйдюрюрге неда лаборатор амал бла къурутургъа керекди. Бирде малланы саулай кетерирге тюшеди. 
Юч белгиси:
1. Мал тауушха, жарыкъгъа тёзалмайды эм юсюне тийгенни да огъурамайды. Ашдан тыйылып, кёзлери иги кёрмей, санлары къызып башлайдыла. Бир-бирле суу да ичмейдиле, ташагъа кирирге излейдиле. Ол халда 3-12 сутка турадыла. 
2. Малны огъурсузлугъу, тёзюмсюзлюгю иги сезиледи. Санлары къурушуп, ауузуну бла тамагъыны шаугютлери ишлемей, тохтаусуз шытылары келеди, солууу  иги айланмайды, борбайлары тутмайды. Ол халда тёрт сутканы турады. 
3. Санлары, ол санда жаякълары, тамакълары, тиллери къурушханлары ючюн ачыгъанны ангыламайдыла, температуралары да иги кесекге тюшеди. Ол халда тёрт сутка тенгли кечинип ёледиле. 
Къутургъан ауруу шарт билинсе, созмай,  Ветеринар службагъа айтыргъа тийишлиди. Анга телефон бла «къызыу ызгъа» сёлеширге боллукъду. Специалистлеге бу телефон номерге селеширге жарайды: 8 (8662) 40-64-38, неда КъМР-ни  Ветеринар медицина арасына: 8 (8662) 40-54-35.

Магометланы Сулейман 
хазырлагъанды.