Мазаем и 13-м Налшык къалэм къыщызэIуахащ Кавказ Ищхъэрэм щынэхъ ин дыдэ ЩIалэгъуалэ унэр. 1980 гъэхэм яухуэу, Профсоюзхэм ЩэнхабзэмкIэ я унэу щытар зэрагъэпэщыжащ Щалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ федеральнэ агентствэм (Росмолодёжым) «ЩIыналъэр зи щIалэгъуэхэм ейщ» Iуэхум хиубыдэу.
Иджы IуэхущIапIэр щIалэгъуалэм сыт и лъэныкъуэкIи зэрызаужьынум тещIыхьауэ щытынущ. Абы хэтщ КъБР-м ЩIалэгъуалэм я IуэхухэмкIэ и министерствэр, «Пашэхэм я зэщIэхъееныгъэ» урысейпсо жылагъуэ зэгухьэныгъэм и щIыналъэ къудамэр, волонтёрхэм я центрыр, нэгъуэщI куэди. Ипэ дищынщи, къыхэдгъэщынщ IуэхущIапIэм «арт-резиденцие» фIэщыгъэр къызэрыратар икIи федеральнэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэшхуэхэр абы дяпэкIэ зэрыщрагъэкIуэкIынур.
Унэр къыщызэIуахым хэтащ КъБР-м и Iэтащхьэ КIуэкIуэ Казбек, «Росмолодёжь» агентствэм и унафэщI Гуров Григорий, Урысейм и профсоюз щхьэхуитхэм я Федерацэм и президент Шмаков Михаил, Къэрэшей-Шэрджэсым, Ингушым, Дагъыстэным, Осетие Ищхъэрэ - Аланием, Ставрополь щIыналъэм я министерствэхэм, щIалэгъуалэ зэгухьэныгъэхэм я лIыкIуэхэр, студентхэр, СВО-м и ветеранхэмрэ абыхэм я унагъуэхэмрэ. Псом япэ къихуэу, хьэщIэхэм ЩIалэгъуалэм я унэм зыщрагъэплъыхьащ.
IуэхущIапIэм и пэIущIэ пэшым щагъэлъагъуэрт зи IэдакъэщIэкIхэр цIэрыIуэ хъуну хунэса дэрбзэрхэм, IэпэIэсэхэм я лэжьыгъэхэр. Апхуэдэхэщ, псалъэм папщIэ, «Шишман», «МафIэдз», «Caucasus», «Munira» творческэ IуэхущIапIэхэр. Абыхэм я лэжьыгъэхэм зыщагъэгъуэза нэужь, унэм хэт лъэщапIэхэм зыщаплъыхьащ. Къыхэгъэщыпхъэщ, къатищу зэтет унэм и зы плIанэпи къамыгъэсэбэпу къызэрамыгъэнар. ХьэщIэхэм ягъэщIэгъуащ IуэхущIапIэм и щIыунэ нэгъунэ лъэщапIэхэр къызэрыщызэрагъэпэщыфар. Абыхэм щIалэгъуалэм зыщыхуагъэсэнущ макъамэ тхыным, ятIагъуэм, пхъэм, щэкIым хьэпшып гуэрхэр къыхэщIыкIыным.
ЕтIуанэ къатыр зи хэщIапIэ хъуахэм ящыщщ «Пашэхэм я зэщIэхъееныгъэ» зэгухьэныгъэр. Мыбдеж хьэщIэхэр щеплъащ зэрызыщIахъумэ хъыхэр дзэ Iуэху хэхам щыIэхэм зэрыщыхуащIым. Апхуэдэ дерсхэр мы унэм дяпэкIэ щIэх-щIэхыурэ щекIуэкIынущ. «Волонтёрхэри щIалэгъуалэри жыджэру къыддоIэпыкъу зэрызыщIахъумэ хъыхэр зэIущэнымкIэ. 2023 гъэм мазаем и 25-м къыщыщIэдзауэ мы Iуэхум иужь дызэрихьэрэ метр зэбгъузэнатIэ мин 20-рэ 657-рэ IэкIэ зэрытхъащ (ар хъы 1136-рэ мэхъу) икIи зэуапIэм едгъэшэжащ. Мы зэманми абы пыдощэ», - яжриIащ хьэщIэхэм «Пашэхэм я зэщIэхъееныгъэ» жылагъуэ зэгухьэныгъэм Прохладнэ къалэм щиIэ къудамэм и унафэщI Панфёровэ Светланэ.
Ещанэ къатым «урегъэблагъэ» «ТекIуэныгъэм и блыным». Ар Хэку зауэшхуэм хэкIуэда-хэм я фэеплъу ягъэхьэзыращ. Пхъэ плъыжь плIимэ цIыкIуурэ зэхэт Бэракъ Плъыжьым и зэбгъузэнатIэ къэс Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщ зы лIыхъужьым и зауэ гъуэгуанэ тетщ. Апхуэдэу абы къыщыхьащ цIыху 70-м ятеухуа тхыгъэ кIэщIхэр (33-р Совет Союзым и ЛIыхъужьщ, ЩIыхьым и орденым и нагъыщищри зыхуагъэфэщахэр 9 мэхъу).
IуэхущIапIэр къызэрызэIуахым епхауэ ЩIалэгъуалэм я унэм зэхыхьэ зэмылIэужьыгъуэхэр щекIуэкIащ. Абдеж утыку къыщрахьащ Опрышкэ Олег «Территория мужества» и тхылъыр, ирагъэжьащ «ТекIуэныгъэм и щIэблэхэр» республикэ олимпиадэр. КъищынэмыщIауэ, «Пашэхэм я зэщIэхъееныгъэмрэ» «Росмолодёжь»-мрэ я дэIэпыкъуэгъукIэ ягъэзащIэ «ЛIыхъужьхэм я щIэблэ» Iуэхум хэтхэри зэхуэсащ.
2025 гъэм ТекIуэныгъэр къызэрытхьрэ илъэс 80 зэрырикъунур къэлъытауэ, Iуэхугъуэшхуэр къызэIуахащ «ТекIуэныгъэм и вальскIэ». Псэр игъэпIейтейуэ ныбжьыщIэхэм къафэр дахэу ягъэзэщIащ, я адэшхуэхэм я сурэтхэр Iэтауэ къыщрахьэм, лIыхъужьхэр зыщагъэгъупщэ зэрымыхъунур ину зэдыжаIащ.
КIуэкIуэ Казбек хьэщIэхэм фIыщIэ яхуищIащ къазэрыхуеблэгъам папщIэ. «Ди республикэм дежкIэ нобэ дызыхэт Iуэхум мыхьэнэшхуэ иIэщ. Ди щIалэгъуалэм мыпхуэдэ IуэхущIапIэ щхьэпэ къахузэIутхыныр ди къалэн нэхъыщхьэт, сыту жыпIэмэ ди къэкIуэнур ахэращ зэлъытар, - жиIащ КъБР-м и Iэтащхьэм. - ЗэрыфщIэщи, УФ-м и Президентым игъэбелджыла пщэрылъкIэ, мы зэманым къэралыр йогугъу щIалэгъуалэм защIэгъэкъуэным, ар гъэсэным. Мыбдеж къыхэгъэщын хуейуэ къызолъытэ абы и лъэныкъуэкIэ «Росмолодёжь» IуэхущIапIэм куэд зэрызэфIигъэкIыр. Дыщогугъ гугъуехьхэр щIалэгъуалэм я ехъулIэныгъэхэмкIэ ягъэпэжыжыну. Ди щIэблэр губзыгъэщ, Iущщ, жэрдэм гъэщIэгъуэн куэд къызэкъуах. Ахэр хахуэщ, тегушхуи яIэщ. Ахэращ ди адэжьхэм я лIыгъэм и фэеплъыр къэкIуэнум тхуэзыхъумэнур, къыкIэлъыкIуэ щIэблэми Хэку лъагъуныгъэр зищIысыр яжезыIэфынур. Ар мыхьэнэшхуэ зиIэщ, дызыхэт зэманыр зыхуэдэм уеплъмэ. Республикэм ис щIалэгъуалэм сынывохъуэхъу. Иджы дэтхэнэми IэмалыфI фиIэщ фи зэфIэкIым хэвгъэхъуэну. АдэкIи дыхущIэкъунущ ди щIэблэм я мурадхэр зэрадэтIыгъынум».
КъБР-м и Iэтащхьэр гъунэгъу республикэхэм къикIахэми ехъуэхъуащ я щIыналъэхэр ефIэкIуэну, я мурадхэр къехъулIэну.
Гуров Григорий къызэхуэсахэм защыхуигъазэм жиIащ IуэхущIапIэр щалъэгъуам зэритхьэкъуар, ар къызыхуэтыншэу, зэманым декIуу къызэрызэгъэпэщар. «Кавказ Ищхъэрэм щIалэгъуалэ центр нэхъ ин дыдэу итыр мыращ. Дэ езым нэрылъагъу зэрытщыхъуащи, щIалэгъуалэм зэрызаужьыну, цIыху хэтыкIэм хуэзыгъэхьэзырыну псори мыбдеж абыхэм щагъуэтынущ. IуэхущIапIэр екIу хъуащ, ауэ мыбдеж щынэхъыщхьэр, шэч хэмылъу, езы щIалэгъуалэращ. КIуэкIуэ Казбек зэрыжиIащи, ди къэралым нобэ гулъытэ хэха хуещI щIалэгъуалэм я Iуэхур зэрефIэкIуэнум. Дэ ди къалэныр а фи гъуэгуанэм мыпхуэдэу дэIэпыкъуэгъу дыщыфхуэхъунырщи, сригуфIащ къэралым и къэкIуэнур нэхъ дахэ зыщIыну зи нэ къикI щIалэгъуалэ Къэбэрдей-Балъкъэрым куэду зэриIэм, - жиIэщ хьэщIэм.
- Профсоюзхэм ЩэнхабзэмкIэ я унэр республикэм ис щIалэгъуалэм еттыным дыщытепсэлъыхьым, шэч къытетхьакъым ар зэрыIуэхуфIым. Фэращ республикэм, къэралым и къэкIуэнур. Си фIэщ мэхъу мыбдеж дэтхэнэми фхуэщхьэпэн зэрыщывгъуэтынур, мы унэр фи гупсысэ хьэлэмэтхэмкIэ, хъуэпсапIэхэмрэ мурадхэмкIэ, щIэныгъэ IуэхухэмкIэ зэрыфхуэгъэнщIынур, - къыхигъэщащ Шмаков Михаили.
Пшыхьым артист ныбжьыщIэхэми къэфакIуэ гупхэми я зэфIэкI щагъэлъэгъуащ, къызэхуэсахэм я гукъыдэжыр къаIэту.
БАГЪЭТЫР Луизэ.
