ЩыIэщ лъэпкъылIхэр, я ­Iуэ­ху­щIафэкIэ, псэлъэкIэкIэ, дуней тетыкIэкIэ, хьэл-щэнкIэ «уей-уей адыгэ» жригъэIэу, ахэр къыбдалъагъуныр щIыхьу, уи пщIэр яIэту. Абыхэм ящыщщ Шурдым Борис. Зи ныбжьыр нобэ илъэс 80 ирикъу а лIы щыпкъэм и цIэр зэ­хэзымыха щIагъуэ ису къы­щIэ­кIынкъым Къэбэрдей-Балъ­къэ­рым. Зы­гуэ­рым хьэщIэ лъапIэ къы­хуеблэгъамэ, абыхэм бгъэ­да­гъэ­сыну япэу ираджэ нэхъы­жьыфI­хэм ящыщщ ар. Тхыдэ, медицинэ, щэнхабзэ, ­гъуазджэ жыпIэми, купщIафIэу къыбдэуэршэрыфыну щIэныгъэкIэ зэщIэузэдащ. Хьэл-щэн дахэ зыхэлъщ, унагъуэ дахэм и пашэу гъащIэр езыхьэкI тхьэмадэ махуэщ. 

Борис 1945 гъэм щIышылэм и 26-м Бахъсэн щIыналъэм хыхьэ Зеикъуэ къуажэм къыщалъхуащ. 1964 гъэм курыт еджапIэр къи­ухри, совет армэм къулыкъу щищIащ, 1968 гъэм КъБКъУ-м щIэтIысхьащ Iэщ дохутыру еджэну, икIи 1973 гъэм ар къызэриухыу лэжьэн щIидзащ. Липецк областым и «Троекуровский» сов­хозым Iэщ дохутыру илъэси 4-кIэ щыIауэ лъахэм къигъэ­зэжри, КъБАССР-м мэкъумэш хозяйствэмкIэ и министерствэм Iэщ дохутыру 1983 гъэ пщIондэ щыIащ. Абы иужькIэ, мэкъу­мэш хозяйствэмкIэ Бахъсэн щIыналъэм и управленэм Iэщ ­дохутыр нэхъыщхьэу илъэс куэдкIэ щы­лэжьащ. Борис зэпымычу, и Iэ­щIагъэм хуэпэжу, ехъулIэны­гъэфI­хэр къигъэлъагъуэу зэры­лэ­жьам папщIэ мызэ-мытIэу фIы­щIэ тхылъхьэмкIэ ягъэ­лъэ­пIащ. 
1984 - 2004 гъэхэм производст­веннэ къудамэм и унафэщIу, ­мэкъумэш хозяйствэмкIэ Бахъ­сэн райисполкомым и уна­фэ­щI­ым и япэ къуэдзэу щытащ, 2004 гъэм КъБР-м и «Хьэмащэ» къэрал предприятэм и унафэщI ящIри, 2020 гъэ пщIондэ абы щылэжьащ. 
2003 гъэм Борис къыхуагъэфэщащ «Мэкъумэш хозяйствэмкIэ КъБР-м щIыхь зиIэ и лэжьакIуэ» цIэ лъапIэр, 2009 гъэм ар хъуащ гуащIэдэкIым и ветеран. 
- Борис Къэбэрдей-Балъкъэр къэ­рал университетым Iэщ доху­тыру щеджэу 1974 гъэм къэс­цIыхуауэ щытащ. Абдеж къы­щы­щIидзащ ди зэныбжьэгъугъэм. ЕджапIэ нэхъыщхьэм ды­щы­щIэсым Шурдымыр щапхъэт ди дежкIэ. Ар илъэс зыбжанэкIэ дэ нэхърэ нэхъыжьти, армэми щыIауэ, гъащIэри игъэунэхуауэ, хабзэ дахэрэ адыгагъэ куурэ хэлъу, уфIэмылIыкIынкIэ, пщIэ хуумы­щIынкIэ Iэмал имыIэу ап­хуэдэт. Езыми дигъэгушхуэу, ди щхьэр лъагэу дигъэлъагъужу, къуэш нэхъыжьым хуэдэу къытхэтт. А лъэхъэнэм студентхэр стройотряд жаIэурэ, Алтай крайм, нэгъуэщI щIыпIэхэм дагъакIуэу щытащ. ЦIыхур апхуэдэхэм дежщ щагъэунэхур: лэжьыгъэ щызэдэп­щIэкIэ, гъуэгу ущызэдэтеувэкIэ. Борис бгъэдэлъ щIэныгъэр, и зэфIэкIхэр, къыхиха IэщIагъэм тригъэкIуадэ къарур абы щы­гъуэщ нэхъ наIуэ къыщыхъуар. НэхъыщIэхэм щапхъэ дахэ дигъэлъагъуу абы щыгъуэми къытхэтащ. КъызыгурыIуэхэм, хэ­зы­щIыкI­хэм Iэщ дохутырхэм пщIэш­хуэ хуащI. «ЦIыху доху­ты­рым цIыхур егъэхъуж, Iэщ до­ху­тырым дуней псор егъэхъуж», - жаIэ. ПщIэ хэлъу зрихьащ а лэ­жьыгъэр Борис. ИужькIэ Шурды­мыр ягъэкIуащ «Хьэмащэ»  хъупIэм. КъызэгъэпэщакIуэу, уна­фэщIым и къуэдзэу, уна­фэщIу. Гу лъытапхъэщ губ­гъуэм ит, гугъуехьышхуэ зи фэм дэкI, лэжьыгъэ хьэлъэ езыхьэкI цIыху­хэр арэзы пщIыну зэры­мы­тыншым. Ауэ Борис и лэжьа­кIуэхэр къыхуэарэзыуэ яхэтащ, Iэщыхъуэхэм я Iуэхур ящигъэп­сынщIэу, лэжьакIуэхэм ящытрикъузэнури, щыщэбэнури, чэнджэщ хуейм гулъытэ щыхуищIынури ищIэу. Илъэс пщIейр ­цIыхухъу жаным дежкIэ ныб­­жьышхуэкъым. Борис акъыл жан зиIэ цIыху жыджэрщи, абы и жьауэм и унагъуэ дахэр куэдрэ щIэтыну, лъэпкъым тхуэузыншэну сохъуэхъу. Шурдым лъэпкъым цIыху цIэрыIуэ куэд къахэкIащ. Си ныбжьэгъур абыхэм я нэхъ курыххэм ящыщщи, апхуэдэ куэд Шурдымхэ иджыри къащIэхъуэну си гуапэщ. Къыхэзмыгъэщу слъэкIынукъым мыри… Срогушхуэ Борис адыгагъэм, фащэм, хабзэм, тхыдэм, щэнхабзэм пщIэ зэрыхуищIым. Абы цей екIу щыгъыу гупым къыщытхыхьэкIэ дегъэгуфIэ, ди гур хегъахъуэ. Адыгэ лъэпкъыр дигъэбжьыфIэу, и щIэблэм мурадыфIу хуиIэм IэкIэ теIэбарэ абы иригуфIэу тхьэм куэдрэ ди япэ иригъэт! – жеIэ Дунейпсо Адыгэ Хасэм и тхьэмадэ Сэхъурокъуэ Хьэутий.
- Шурдымхэ си благъэщ – си адэм и анэр абыхэ япхъущ. Къи­щынэмыщIауэ, Борис сэрэ дыкъызэдэхъуащи, си къуэш пэ­лъытэщ. Куэдрэ Къущхьэхъу сы­дэкIуеящ курыт еджапIэми университетми сыщыщIэсым, итIа­нэ лэжьыгъэ IуэхукIи. Псом хуэ­мыдэжу иужьрей илъэс 30-м. Сыт щыгъуэми си Iуэху дигъэкIмэ и гуапэу къыспежьар си ныбжьэгъужь Шурдым Борисщ. ЛIыгъэ иIэщ абы! Адыгэ тхакIуэ МэшбащIэ Исхьэкъ тезгъэгуш­хуэу Къэнжал зауэм теухуауэ роман итхыну щыпэрыувам, ар щекIуэкIа щIы­пIэр и нэкIэ зригъэлъагъуну къы­т­­хуеб­лэгъат. Гу­пыш­хуэ дыкъы­зэ­рыгъэхъуат: ­Къар­мэ­хьэблэкIи Гун­дэлэнкIи дикIыу дыдэкIынут Къэнжалым. ПсалъэкIэ къып­хуэIуэтэнкъым абы щыгъуэ Шурдым Борис къы­зэ­рытпежьамрэ дызэригъэ­лъэпIамрэ. ГъэщIэ­гъуэнракъэ, хьэщIэ нэхъыщхьэм хуэщIыпхъэ пщIэри кIэлъызэрихьащ, дэри хьэщIагъэ дахэ щхьэхуэу къыдихащ. Иужьым езым и машинэм МэшбащIэр ири­гъэтIысхьэри, Къэнжал зауэм епхауэ сыт хуэдэ щIыпIэ щыIэми, псори дигъэлъэгъуащ, я хъыбарыжьхэр гъэхуауэ къытхуиIуэ­тэжащ. ЖыпIэнуракъэ, мы щIалэм хуэдэу пэж, гупцIанэ, хабзэщIэкъу, хэкупсэ, адыгэгу зы­кIуэцIылъ, хьэлэл щыIэу си фIэщ хъуркъым. Сэ апхуэдэхэм хуабжьу пщIэ яхузощI! ЦIыху дыщэщ, малъхъэфIщ, адэ щыпкъэщ, адэшхуэ гумащIэщ Борис. Адыгэ цейр щыгъыу, щIакIуэ екIур и плIэм иубгъуауэ, и бгыр щIэкъу­зэжарэ Iэщэ-фащэкIэ зэщыхуэ­пыкIауэ пэкIугъэдахэу куэдрэ срихьэлIащ. Тхыдэжьым къыхэ­тэджыкIа адыгэ уэркъым хуэдэу уIуоплъэ, апхуэдизкIэ уардэщи. Сыт и уасэ апхуэдэлI лъэпкъым уиIэну, Шурдым Борис хуэдэ нэхъыжьыфIхэр къыбдалъагъуу уи япэ итыну! – пещэ ЩIДАА-м и ­вице-президент, Къэбэрдей Ха­сэм и тхьэмадэ ХьэфIыцIэ Му­хьэмэд. 
Къызэрыхагъэщащи, Шурдым Борис куэдым къа­цIыху, пщIэ зыхуащI лIы ­Iущщ. «Нобэрей Къэзанокъуэ Жэ­багъы» жысIэнт сэ абы щхьэ­кIэ… Борис къэзгъэпсэлъэну я деж сыщеблэгъами хьэщIагъэу къызахар гуимыхуж сщыхъуащ, ерыскъыуэ сагъэшхари си Iум итщ. Апхуэдиз псалъэ гуапэ зыхужаIэ Шурдымыр икъукIэ зэ­пIэзэ­рыту къы­щIэкIати, и щхьэ теухуауэ зы псалъи къысхужьэдэшакъым: «Си напэ къамы­лъыфэр къыс­хуу­мыгъэцIыплъ», - жиIэри. Арами, жылэм фIыкIэ зи цIэ ираIуэ лIы щыпкъэм пэж дыдэу куэд и нэгу зэрыщIэкIамрэ нэ­рыбгэ бжыгъэншэхэр зэрицIы­хуамрэ хьэкъ сщыхъуащ, Къущ­хьэхъу щилъэгъуа гъэщIэгъуэн гуэрхэм щы­тепсэлъыхьым:
- ЖыпIэкIи цIыхум я фIэщ пхуэ­мыщIыну Iуэхугъуэ куэд ущрохьэлIэ Къущхьэхъу щIыналъэм. Ар нэгъуэщI дунейм укъыщыхутам хуэдэу гъэщIэгъуэнщ. Си щIа­лэгъуэм сцIыхуащ къару къызэрымыкIуэ зыхэлъ зы бзылъ­хугъэ. Ар Зеикъуэ къуажэм ­щыщт. И цIэри къысхуэмыгубзыгъыж… Ауэ, ар апхуэдизкIэ къарууфIэти, зым литр 60 ихуэу бидонитIыр Iэ зырызкIэ къиIэтырт, бгым къыдихырти, машинэм ири­гъэувэрт. Апхуэдэ къару къы­лъыкъуэкIынкIи хуумыгъэфа­щэу­, езыр дахащэт, зэпIэзэрытт, щэхут. ЗэрыжаIэмкIэ, зэрыбын 11 хъурт ахэри, зэрыщыту пелуант. Я щIалэхэр щакIуэ лъэрызехьэу, щхьэзакъуэу къуршым итт, я пща­щэхэри мис апхуэдэу гуа­щIафIэт.
- Я адэм Исуф и цIэу, ауэ псори ТыркукIэ еджэу, я анэр балъкъэру, езы пщащэм Заирэт и цIэу, аракъэ? - сыщIоупщIэ.
- Аращ! Дэнэ щыпщIэр? - къоуIэбжь си псэлъэгъур.
- Заирэт си анэшхуэщ, си анэм и анэщ…
- ГъэщIэгъуэнкъэ, хэт зэзгъэщ­хьыр жысIэурэ сыноплъ. Нобэр къыздэсым къуажэдэсхэм хъыбарыжьу яIуэтэж а унагъуэ къы­зэрымыкIуэм я хъыбар. 
- ФIыщIэ пхузощI, Борис. Iэджи сигу къэбгъэкIыжащ. Уи деж къэдгъэзэжынщи, уи нэхъыжь псалъэ зэхэсхыну сы­хуейт: сыт мы гъащIэм нэхъыщхьэ дыдэу хэлъыр? 
- ЩIэблэр. Абыхэм яхэтлъхьэ гъэ­сэныгъэмрэ зыхуэдгъэIу­щы­м­рэ, - зегъэкIэщIри, щэху дыдэу ­Iущащэу зэбгъэдэс къуэрылъ­хухэм я дежкIэ – Акуандэрэ Пщымахуэрэ – маплъэ Борис.
Мыбдеж къыхэгъэщыпхъэщи, - Борисрэ абы и щхьэгъусэ, Къаныкъуэ Барэс­бий ипхъу ФатIимэрэ бы­нитI яIэщ. Япхъу Залинэ дохутырщ, эндокринологщ, я къуэ Мурат экономикэм хуеджащ. ТIури унагъуэщ, бын тIурытIи яIэжщ. Езы ФатIими дохутырщ, педиатрщ, я нысэ Жаннэ ­(Хъуэжэхэ япхъущ) «1-КБР» телеканалым щолажьэ, журналистщ. 
- IуэхукIэ къалэм зэщхьэгъуситIыр дыкIуауэ, дыкъэмэжэлIати шхапIэм дыщIыхьат. Къэтщта ерыскъым щыщу зы тыкъыр и джий ехакъым Борис. «ЦIыкIухэр димыгъусэу дауэ тшхыну мыр?!», - жиIэри, мышхэу къекIуэлIэжауэ щытащ. АпхуэдизкIэ а лIы ткIийр хуэгумащIэщ и къуэрылъху-­пхъурылъхухэм, - жеIэ ФатIимэ. 
Хъуэпсэгъуэщ Шурдымхэ я унагъуэр. Нэхъыбэрэ сахэсарэт, садэуэршэрарэт жозыгъэIэщ. Дохъуэхъу Борис къыщалъхуа махуэмкIэ, тхьэмадэ Iумахуэу, гъуазэу лъэпкъым куэдрэ къытхэтыну, и унагъуэ дахэм зэи фIыгъуэр имыкIыну ди гуапэщ.

Фырэ Анфисэ.