Тюнене КъМР-ни Башчысы Казбек Коков Правительствону юйюнде федерал, регион эм муниципал асламлы информация органланы журналистлери бла тюбешип, аланы сорууларына жууапла бергенди.

Пресс-конференцияны башлардан алгъа уа Казбек Валерьевич быллай тюбешиулени магъаналылыгъын белгилегенди.
- Журналистлени ауазы бюгюн эшитилирге керекди. Сиз жамауатха республикада бола тургъан ишлени юслеринден  кертилик бла къысха заманны ичинде билдиресиз.  Ол себепден сизни бла тюбешиуле манга жууаплы ишди. Жыл ахырына жете келеди, алай эсе уа, ал эсеплени чыгъарыргъа, келир жылны муратларыны юсюнден айтыргъа да хазырма,-дегенди.

Экономика
Сорууларыны кёбюсю экономика бла байламлы  болгъандыла. Биринчиден а, келир жылны бюджети къалай къуралгъаныны,  республиканы кеси файдаларын ёсдюрюуню амалларыны юслеринден соргъандыла.
 Казбек Коков быйыл битеу социал магъаналы жумушла, салыннган борчла толтурулгъанларын белгилегенди. «Жыл хайырлы болгъанды. Былтыр республиканы кеси файдалары 18 миллиард сом болгъан эдиле. Быйыл а аны юч миллиардха кёбейтип, жылны ахырына 21 миллиард сомгъа жетдирирге къолдан келгенди. Ол а айлыкъны ёсдюрюрге, льготалы дарманланы кёбейтирге, окъуу китапла сатып алыргъа, алача башха магъаналы жумушланы толтурургъа онг береди»,-дегенди. 
Кеси файдала  дагъыда энчи аскер операциягъа къатышханлагъа бла аланы юйюрлерине болушлукъгъа къоратыладыла. 
КъМР-ни Парламенти 2025 жылны эм 2026-2027 план кезиуню бюджетин биринчи окъулууда сюзерге хазырланады. Баш финанс документ 2 миллиард сом дефицит бла къуралгъанын эсгертип, жетмеген  ахча къайдан табыллыгъын билирге да сюйгендиле. 
Казбек Валерьевич  документ экинчи окъулуугъа дери энтта тюрлениригин билдиргенди. Ол айтханыча, аны ёлчеми 61 миллиард сомгъа жетериги белгиленеди. «Дефицит къурау соруула бла байламлыды. Аны толтурур ючюн кредитле алынырыкъ тюйюлдюле»,-деп чертгенди. 
Тырныауузда тау-байыкъландырыучу комбинатны проектини юсюнден соруугъа жууаплай, регионну оноучусу инвестор келир жыл мартда битеу тийишли документлени кёргюзтюрге керек болгъанын айтханды. Болжалла созулгъанлары санкцияла, тийишли оборудованияны келтириу бла байламлыды. 

Энчи аскер операция
Энчи аскер операциягъа къатышхан жигитлерибизге бла аланы юйюрлерине болушлукъну юсюнден да баргъанды сёз. Республиканы Башчысы билдиргенича, бюгюнлюкде 24 тюрлю жаны бла бардырылады бу иш. Ол санда мобилизация бла аскерге къуллукъ этерге чакъырылгъанлагъа ай сайын 25 минг сом тёленеди, фронтда жаралы болгъанлагъа эм жанларын бергенлеге тёлеуле кёбейтилгендиле. 
«Жигитлени сабийлери» регион проектни юсюнден да айтылгъанды. Казбек Валерьевич ол ёсюп келген тёлю Ата журтну къоруулагъан жигитлени билир ючюн башланнганын айтханды. Аны мындан ары кенгертирге мурат барды. «Проектге къатышхан жаш адамла бла 3 декабрьде тюбеширге, ушакъ этерге сюеме»,-дегенди. 

Уллу Хорлам
Келир жыл Уллу Хорламны 80-жыллыгъы белгиленирикди. Анга хазырланыу къалай баргъаны да сюзюлгенди. Бюгюнлюкде байрамны белгилери хазыр этилгендиле, ол къанлы урушну жигитлерини хурметине салыннган эсгертмеле жангыртыладыла.
- Байрамгъа кенг тюберикбиз деп бек ышанама – «Ёлюмсюз полкну», парадны бардырып. 
 Ол кезиуге уа энтта бир Хорлам къошулуп, ол да уллу къууанч боллукъду деп, бек ышанама,-дегенди Казбек Коков.

Социал соруула
Быйыл Россейде Юйюрню жылы белгиленеди. Аны чеклеринде республикада къаллай жумушла толтурулгъанларыны юсюнден да соргъандыла республиканы Башчысындан.
- Бешинчи сабий туугъанда, юйюрге жашау болумларын игилендирирге 250 минг сом берилген эди. Энди уа бу ахчаны 500 минг сомгъа дери кёбейтирге оноу этилгенди. Дагъыда кёп сабийли юйюрле сабий сад ючюн тёлеуледен эркин этилгендиле. Шёндю къоранчланы артха къайтарабыз, алай  ахчаны ахырда алмазча мадарла этилликдиле»,-дегенди Казбек Коков юйюрлеге этилген себепликни юсюнден айта.

Экология
Кир-кипчикни эркин этилмеген жерлеге тёгюп кетген кезиуле болгъанларыны юсюнден да айтхандыла журналистле. Дагъыда Урванда багушну жарашдырыу завод адамланы саулукъларына уллу заран саллыкъды деген тарыгъыула келгенлерин билдиргендиле Казбек Коковха.
- Бу жумушланы толтургъанда, жамауатны оюму эсге алынырыкъды. Урванчыла бла тюбешгенбиз, сёлешгенбиз, бир бирни да ангылагъанбыз. Болсада алайда къуралгъан полигонну сорууларын тамамларгъа керекди,-дегенди эмда законсуз свалкала азайгъанларын белгилеп, адамла тёгерекдеги къудуретге аяулу болгъанлары ючюн ыразылыгъын айтханды.

Эл мюлк
Эл мюлк экономиканы алгъа элтген бёлюмлеринден бири болгъаны белгиленип,  жерчилик, малчылыкъ бла кюрешгенлеге болушлукъну соруулары да кётюрюлгендиле. Казбек Коков жылны ахырына алмаланы тирлиги миллион тоннагъа жетерге боллугъун билдиргенди. Башха сфералада да бардыла жетишимле. «Эл мюлк бла кюрешгенлеге ыразылыгъымы айтыргъа сюеме. Келир жыл а жерлени сугъарыугъа, эллени комплекс айнытыуну жумушларына ахча кёбейтиллиги белгиленеди»,-деп къошханды.

Маданият
Къулийланы Къайсын атлы Малкъар драма театрны мекямы тынгылы жангыртылгъанды, бу сферада ишлегенлеге, театр проектлеге болушлукъ этиледи, бу иш андан ары бардырыллыкъмыды, деп да соргъандыла. 
Казбек Валерьевич маданият жамауатны жашауунда, ёсюп келген тёлюню юйретиуде, халкъланы тёрелерин сакълауда магъаналы жер алгъанын чертгенди. Ол себепден грантла, алача башха себепликле этилликдиле. 
Огъары Малкъарда «Маданият» миллет проектни чеклеринде Маданият юй 2021 жылда жангыртылгъаны, алай кадрла болмагъаны ючюн ол толу кючю бла ишлемегени да билдирилгенди Казбек Валерьевичге.
Ол айтханыча, быллай кемчиликле башха элледе да бардыла.   «Огъары Малкъарда ол не бла байламлы болгъанын сюзербиз. Болсада бу кемчиликни  тамамларгъа уа маданиятда ишлегенлени айлыкъларын кёбейтиу болушурукъду. Элледе ишлегенле тийишли хакъ алыргъа керекдиле. Алай районларыбызны кадрла бла жалчытыргъа онглары болгъанына ишексизме. Республиканы бюджети ёсгени бла бирге, районланы казналары да толтуруладыла»,-дегенди ол.

 Миллет проектле
Миллет проектлени чеклеринде алгъаракълада Искож микрорайонда шёндюгю пятиборьени арасы къуралып, аны къууанчлы халда ачылыуу да болгъан эди. Алай  ол бюгюннге дери бир кюн да ишлемегенди. Аны сылтауларын эмда миллет проектлени чеклеринде ишлетилген объектлени хайырланыу контрольда болгъанын бла къалгъанын да соргъандыла. 
Казбек Коков ара бюгюннге дери ишлемегени ахырда жарамагъан иш болгъанын чертгенди. Ол айтханыча, аны бла байламлы сюд оноула этиледиле. «Миллет проектлени чеклеринде ишленнген объектле къалай хайырланнганларына, ала битдирилип, иелиги алышыннгандан сора, жер-жерли власть органла жууаплыдыла. Бу жумушланы федерал органла, право  низамны сакълаучула да тинтгенлей турадыла»,-дегенди ол.    

Туризм
Туризмни айнытыу жаны бла соруула да кёп болгъандыла. Алагъа жууапла бере, Казбек  Валерьевич Приэльбрусьеде инфраструктура жумушлагъа 860 миллион сом бёлюннгенин билдиргенди. Бу ахчагъа туристле жашарча жерле къураладыла, башха жумушла толтуруладыла. «Солурча, жашарча жер болмаса, адамла кетип къаллыкъдыла. Ол а жарамайды. Бюгюнлюкде уа туризм жаны бла онгланы Черек район иги хайырланады. Чегем районда Булунгугъа дери жол битдирилсе,  ол жанына къонакъланы саны да кёбейиригине ышаныулукъ уллуду. Жылы суугъа уа  сакъ болургъа керекди, табийгъатда артыкъ басыулукъ этмезча»,-дегенди Казбек Коков эмда Нальчикни онгларына да эс бурулгъанын айтханды.  
«Нальчик» аэропортну  жангыртыуну юсюнден соруулагъа жууап бере, келир жыл авиарейслени кёбейтирге мурат болгъанын айтханды. Ол санда Стамбулгъа, Къазаннга, Сочиге учаргъа онг боллукъду. Дагъыда Москвагъа экинчи рейс да къошуллукъду. 

Кадрла
Журналистле школлада физикадан, химиядан, алача башха магъаналы дерследен устазла жетишмегенин айтып, бу сорууну тамамларгъа кереклисине эс бургъандыла. Регионну оноучусу айтханыча, бу кемчилик белгилиди. Орта эсеп бла билим бериуде вакансияла 150-ден асламдыла. «Устазла жетмегенлерине вузлада бюджет жерле азайгъанлары да хата салады. Биз кеси онгларыбыз  бла бюджет жерлени кёбейтиу мадарла этебиз. Былайда иги шартны юсюнден да айтыргъа сюеме: алгъын школлада тамата тёлюню келечилери аслам эдиле, алай шёндю уа кадрла жаш бола баргъанлары къууандырады»,-дегенди ол.
Жашау журтла
 КъМР-де жашау журтланы ишлетиу тири баргъанын белгилеп, оюлургъа къоркъуулу юйледен, общежитледен   адамланы кёчюрюу  не халда болгъанын да соргъандыла. Казбек Коков бу жаны бла федерал программа кеч къалмай толтурулгъанын, келир жыл аны жашауда бардырыугъа 240 миллион сом салыннганын айтханды. «Бир программа да толтурулмай къаллыкъ тюйюлдю»,-дегенди ол.
Жаш тёлю политиканы соруулары да сюзюлгендиле. Казбек Коков ёсюп келген тёлюге тутхучлукъ сегиз проектни чеклеринде бардырылгъанын белгилегенди. Дагъыда «Биринчилени атламлары» жаш тёлю жамауат организацияны, Басханда водоводну къурулушуну, жолланы жангыртыуну, пассажир транспортну эмда жол ючюн тёлеулени юслеринден айтылгъанды.  
Сорууладан сора тилекле да этилгендиле. Александровская станицада жангы школ ишлетилгенин айтып, энди уа сабийчиклеге садик керек болгъаны белгили этилгенди.  Дагъыда Нальчикде кёп къатлы юйде жашагъанладан сабийлеге ойнарча майдан къураргъа болушлукъ тилегендиле. 
Пресс-конференцияны ахырында Казбек Коков асламлы информация органлагъа мындан ары да   болушлукъ этиллигин, ол санда КъМР-ни Башчысыны СМИ эм социал медиа жаны  бла саугъасы хар жылдан бериллигин эмда аны ёлчеми кёбейтиллигин билдиргенди. Ол он номинацияда бардырыллыкъды. Анга энтта  энчи аскер операция бла байламлы сорууланы къошаргъа да белгиленеди. 
- Бюгюн битеу соруулагъа жууап бералмагъан  эсем, мындан ары да ушакъны бардырыргъа хазырма. Республиканы жамауатына, къыралны халкъына уа мамырлыкъ, Хорлам эмда жигитлерибиз юйюрлерине жууукъ кезиуде сау-саламат къайтырларын тежейме,-дегенди Казбек Коков.

Тикаланы Фатима.