Адыгейми, Къэбэрдей-Балъкъэрми, Къэрэшей-Шэрджэс­ми я цIыхубэ тхакIуэ, СССР-м, Урысей Федерацэм, Адыгэ Республикэм я Къэрал саугъэтхэм, Шолохов Михаил, Островский Николай сымэ я цIэкIэ щыIэ, ДАХ-м и дунейпсо саугъэтхэм я лау­реат­ МэшбащIэ Исхьэкъ и Iэдакъэ къыщIэкIа романы­щIэм теухуауэ зэIущIэ Налшык къалэм, Къэбэрдей Адыгэ Хасэм и IуэхущIапIэм, ще­кIуэ­кIащ. 

ТхакIуэм «Голубоглазая» фIэ­щыгъэм щIэту иджыблагъэ Мейкъуапэ къыщыдигъэкIа романыр теухуащ да Винчи Леонардэ и адыгэ анэу Катеринэ - гъэрыпIэ ихуэу хамэ щIыпIэ къыщыхута бзылъхугъэм. 
- Дызэрыщыгъуазэщи, адыгэ лъэпкъым къыхэкIа а бзылъхугъэм и гъащIэм теухуауэ Ита­лием щыщ тхыдэдж Вечче Карлэ итхащ роман. Сэ сыкъызыхэкIа лъэпкъым сригушхуэу, бзэуэ щы­Iэм я нэхъыжьыр зэрыс­Iуры­лъым сригуфIэу сыкъэсащ но­бэм. Нарт IуэрыIуатэмрэ лъэпкъ тхыдэмрэ щаIуэтэж, уэрэ­дыжь­хэр къыщраш адыгэ хьэ­щIэщым Iэпыдзлъэпыдзу сы­щIэту кIуащ си сабиигъуэр. Си адэшхуэм и хьэщIэхэм къаIуэтэж хъыба­рыжьхэм сыщIэдэIукIыу, абы­хэм яхэлъ хабзэ дахэхэр згъэ­щIагъуэу балигъыпIэ сиуващ. Нэхъапэм си гугъэт адыгэм и ныбжьыр ­КъурIэнымрэ Библиемрэ дагъэцIыхуж лъэхъэнэм епхауэ. Ауэ, нэхъыжь сыхъуу, жыжьэу п­лъэн щIэздза нэужь, къызгу­рыIуащ апхуэдэ хабзэшхуэ зе­зыхьэ лъэпкъыр а тхыгъэ лъапIэ­хэм нэхърэ куэдкIэ зэрынэхъы­жьыр. Илъэс мини 6-м щIегъу адыгэм адыгэу зэрызицIыхужрэ. ИкIи апхуэдэ лъэпкъым къыхэкIа, хамэ щIыпIэ къыщыхута бзылъхугъэр лъэрытету къызэрызэтенам, и насып абы зэрыщигъуэтыжам, да Винчи Леонардэ хуэдэ цIы­хушхуэ дунейм къызэрытригъэхьам сигъэгушхуащ. Вечче и романым тIэунейрэ седжащ, икIи къыхэгъэщыпхъэщ абы щIэныгъэ лэжьыгъэшхуэ зэрыригъэ­кIуэ­кIар. Арами, пцIыр сыткIэ щхьэпэ, гу лъумытэу къанэркъым ди хабзэми, IуэрыIуатэми, щэнми емыкIу зэритхам, фIыуэ зэрыщымыгъуазэм къыхэкIыу. Арати, сэ си еплъыкIэ къэзмыгъэлъэгъуэн слъэкIакъым, - жи­Iащ тхакIуэм, романыр итхын ­хуей щIэхъуа щхьэусыгъуэм щы­тепсэлъыхьым. 
МэшбащIэм зэрыжиIэмкIэ, тхы­лъыр итхын папщIэ щIэныгъэ къэхутэныгъи, дэфтэри, Вечче къитIэщIыжахэм щыщи къигъэ­сэбэпакъым. Сюжетри, абы хэт лIыхъужьхэри (езы Катеринэ ­къищынэмыщIа), къигупсысауэ аращ. 
- Апхуэдэу, сэ Катеринэ «естащ» унэцIэ, адэ-анэ, дэлъху, къызыхэкIа уэркъ лIакъуэжьым и тхыдэ. Сыщыгъуазэщ а бзылъхугъэр гъэрыпIэ зэрихуами, Тыркум ирашу Италием къызэры­щыхутами, и гъащIэр къызэ­ре­кIуэкIами, Леонардэ къищынэ­мы­щIауэ бын дапщэ иIами щы­хьэт техъуэ, нотариусым и Iэ зы­щIэлъ тхылъхэр къызэрагъуэ­тыжами. Ауэ ахэр къэзгъэсэбэпакъым. Сэ аракъым къэзгъэлъэгъуэну сызыхуеяр. Къалэн нэхъыщхьэу зыхуэзгъэувыжар – Катеринэ адыгагъэу хэлъамрэ ар къыщыхъуа щIыпIэм и дахагъэмрэ щIэджыкIакIуэм и нэгу къыщIэзгъэувэну арати, къызэхъулIамэ си гуапэщ. Романыр щыстхым дэIэпыкъуэгъу, чэнджэщэгъу къысхуэхъуащ Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщ культуролог, илъэс куэдкIэ Италием щып­сэуа, да Винчи Леонардэ и тхыдэм фIыуэ хэзыщIыкI, Катеринэ теухуауэ дэфтэрхэм къыхэ­нэжа тхыгъэхэр куууэ зыдж Къурашэ Артур. Абы къызжиIэжа гуэр­хэри романым хэзгъэхьащ, къысхуэзыIуэтари къыщыз­гъэ­лъэ­гъуащ, - къыхигъэщащ МэшбащIэм.
ТхакIуэм зи цIэ къриIуа Къурашэ Артур щыIащ икIи къыщып­сэлъащ зэIущIэм. Абы зэрыжиIэмкIэ, да Винчи и анэ Катеринэ уэркъ лIакъуэ къыхэкIами, щхьэхуимыту Италием щыпсэ­уащ илъэс бжыгъэкIэ. Леонардэ дунейм къызэрытехьэрэ илъэс ныкъуэ дэкIауэ абы хуитыныгъэ иратри, лIы иратыжауэ щытащ. Арами, Леонардэ илъэси 10 ирикъуху и анэм ирагъэпIри, иужькIэ и адэм иратыжащ. Катеринэ зратыжа лIым быни 5 дигъуэтыжами, и бынхэм ящыщу и гур нэхъ зыхупихыу щытар Леонардэщ, лIа нэужь щIэзылъхьэжари аращ. 
- Флоренцием щыIэ дэфтэр ­хъумапIэм къыщагъуэтыжа щы­хьэт тхылъым итщ Катеринэ хуитыныгъэ щрата илъэсри, махуэри, а унафэр къыщащтэм щы­хьэту щытахэм я цIэри. А тхылъыр урысыбзэкIи адыгэбзэкIи зэддзэкIыу хэIущIыIу щIынымкIэ зэ­ран къытхуэхъур тхылъыр па­сэ­рей бзэжькIэ зэрытхарщ, абы ­хуиту къеджэф щIэныгъэлI зэрыгъуэтыгъуейрщ. Арами, бзэм ири­лажьэ щIэныгъэлI зыбжанэм Европэми Урысей Федерацэми сащепсэлъауэ а тхыгъэр зэ­дзэкIыным долэжь. Пэжщ, Катеринэ къызыхэкIа лъэпкъым теухуауэ зэгурымыIуэныгъэ гуэрхэр щыIэщ, ауэ а щыхьэт тхылъыр зэдзэкIауэ, щIэныгъэлIхэм я Iэр щIэлъу утыку къитхьэмэ, Катеринэ зэрыадыгэм шэч къытрахьэжынукъым. «Пщы Екъуб ­ипхъу адыгэ бзылъхугъэ Катеринэ», - жиIэу итщ абы, - игъэбелджы­лащ Къурашэм.
МэшбащIэм зэрыжиIэмкIэ, Катеринэ адыгэцIэ иIами е Катеринэр и цIэ дыдэми зыми ищIэркъым. 
- А лъэхъэнэм адыгэхэр чыристан диным иту щытащ. Катеринэ цIэр къыщалъхуам фIащауи къы­щIэкIынущ. Ар схъуэжакъым. Къурашэм зэрыжиIэмкIэ, Катеринэ чыристан диным итт. Италием а лъэхъэнэм иIащ хабзэ, а диным итхэр щхьэхуимыт пщIыну хабзэм имыдэу, диным къимытIасэу. Хуитыныгъэ щIратари арагъэнущ. Дэтхэнэ зыми пIалъэ гуэр тщIэлъщ, ауэ нобэкIэ си гур зэгъащ а тхылъыр дунейм къы­зэрытехьамкIэ, ар лъэпкъым тыгъэ зэрыхуэсщIамкIэ. 2015 гъэм Франджым сыщыIэу да Винчи Леонардэ и кхъащхьэм сыкIуат. Дуней псом щыцIэрыIуэ сурэ­тыщI, узэщIакIуэ лъэрызехьэу курыт лIэщIыгъуэхэм къыхэ­щы­жым адыгэлъ щIэту сыткIэ сщIэнт сэ абы щыгъуэ?! Ар къыщахутар иужьыIуэкIэщ. Да Винчи Леонардэ и анэр адыгэу зэры­щытам шэч хэлъыжкъым. Абы щыхьэт техъуэ тхылъым нотариусым и Iэ щIэлъу дэфтэрхэм къыхахыжу хэIущIыIу ящIар. Ауэ мы романыр щыстхым сэ тегъэщIапIэ сщIакъым дэфтэр бжы­гъэн-шэхэр. Сэ абы и гъащIэ хьэлъэм сыхэплъэну сыхэтащ адыгэнэкIэ, адыгэпсэкIэ. Адыгэ хэкум щрихьэкIа илъэс­хэмрэ благъэ тхуи­щIа Италием къыщигъэщIамрэ къыщызогъэлъэ­гъуэж мы тхы­лъым. НобэкIэ, Леонардэ адыгэ анэм къызэрилъ­хуар сощIэ­ри, иджыри зэ и кхъащхьэм сыщ­хьэщыхьэжыну си гур мэхъуапсэ. Ауэ, дэнэ! Илъэс ­94-рэ сохъу сэ, - жиIащ тхакIуэм. 

Сурэтхэр Къарей Элинэ трихащ.

Фырэ Анфисэ.