Жылны башындан бери мобильный телефонланы бла интернетни онгларын хайырланып, халкъны алдагъан, ахча урлагъан кезиуле кёбейгендиле. Бу аманлыкълагъа адамла нек тюшедиле, танымагъанны айтханына ийнанып, мюлклерин нек тас этедиле эмда хыйлачылыкъланы къалай таныргъа боллукъду? Бу соруулагъа жууапланы КъМР-де МВД-да болгъан брифингде излегендиле.
КъМР-де МВД-ны уголовный розыск управлениясыны оперуполномоченныйи полицияны майору Бижа Исаевни айтханына кёре, право низамны сакълаучула дистанциялы халда этилген хыйлачылыкъланы азайтыугъа бурулгъан ангылатыу жумушлагъа баш магъана бередиле. Хыйлачылыкъланы тинтиу, бузукъчуланы ачыкълау къыйын ишди. Ала тюрлю-тюрлю технологияланы хайырланып, номерлерин букъдурадыла, дагъыда ала республикадан узакъда болгъанлары да чырмайды.
Бютюнда аслам тюбеген аманлыкъланы юслеринден айтханда, бузукъчула банкны къуллукъчусума, ахчагъызны урлай турадыла, аны сакълар ючюн «къоркъуусуз» счёт ачып, ары салыргъа керекди, деп алдайдыла. «Сёзге, бу кюнледе бир тиширыу кесини ахчасын, ол угъай, анасыны, ыннасыны сомларын, дагъыда арбазда тургъан машинаны да сытып, аны багъасын да хыйлачылагъа ётдюргенди»,- дегенди полициячы.
Ахыр кезиуде уа инвестицияла бла байламлы алдауланы саны ёсгенди. Адамланы финанс билимлери артыкъ уллу болмагъаны бла хайырланадыла бузукъчула. Бижа Набиюллаевич сёзлерине юлгю да келтиргенди. 1949 жылда туугъан эр кишиге хыйлачыла файдалы акцияла сатабыз деп, ай сайын 300-500 минг сомун алып тургъандыла. Алай бла ахырында ол 2,3 миллиондан аслам сомун тас этгенди.
Энтта бир хыйлачылыкъ Телеграм каналны юсю бла этиледи. Адамны шартларын билип, аны атындан ёнкючге ахча тилейдиле, неда болушлукъ керекди, деп излейдиле.
Тамата тёлюню келечилерине сёлешген хыйлачыла уа, полицияда ишлейбиз, жууукъ адамыгъыз авария этип, башханы ачытханды. Аны эркин этер ючюн, ахча керекди, деп алдайдыла. «Бизге банкладан биринден ишекли ыннаны кёргенбиз, аны телефону тохтамай сёлешгенлей турады, деп билдиргендиле. Жерине барсакъ, абадан тиширыуну аманлыкъчыла туудугъунг авария этгенди, ахча ётдюр деп, телефон бла къысып тургъанларын ачыкълагъанбыз. Биз ынна бла бирге 5 сагъатдан аслам заманны ишлегенбиз, бу кезиуде аны телефону бир минутха да тохтамагъанды. Салса, жангыдан сёлешип, нек тыйдынг ушакъны деп, басыулукъ этип, къоркъутуп тургъандыла. Мобильныйге, стационар телефонуна да. Ахчаны алыргъа келген курьер тутулгъанды. Бу жол биз тиширыугъа болушалгъанбыз, алай аныча ненчасы тюшеди аманлыкъланы мадарларына»,-дегенди Бижа Исаев.
Интернетде жалгъан брокер компанияланы ишлерини юслеринден да айтханды. Хыйлачыла акцияланы, багъалы къагъытланы сатыу-алыу бла кюрешгенча этип, файда уллу боллукъду деп алдайдыла. Кеслерине ийнандырыр ючюн а, интернетде сайтла къурайдыла, адамны салгъан ахчасы анда кёрюнюп турады. Алай файданы алама дегенлей, счётха тыйгъычла салынадыла. Аланы тешер ючюн энтта тёлерге керекди деп алдайдыла. «Алай бла, адам биринчи салгъан ахчасын тас этмез ючюн, къайтарып, биягъы сомларын хыйлачылагъа береди. Ахырында файдасыз, кеси мюлксюз да къалады»,-дегенди полициячы.
Нальчикде УМВД-ны следствие управлениясыны бёлюмюню башчысыны орунбасары, юстицияны капитаны Руслан Молов а, хыйлачыланы сёзлерине ийнанып, ахчаларын тас этгенле асламында полициягъа заманында келмегенлери ючюн, аманлыкъчыланы тохташдырыргъа, ахчаны банкда тыяргъа онг болмай къалгъанын белгилегенди.
Полицияны участка уполномоченныйлерини ишлерин къурау эм акъылбалыкъ болмагъанланы ишлери жаны бла бёлюмню таматасы, полицияны полковниги Мурат Хажнагоев а ич ишле органланы битеу бёлюмлерини къуллукъчулары хыйлачылыкъны профилактикасы жаны бла жумушлагъа къатышханларын белгилегенди.
Аны айтханына кёре, тинтиуле бардырылып, хыйлачыла психология жаны бла билимли, сынаулу болгъанларын, ала адамлагъа басыулукъ этерге, къоркъутургъа, тюнгюлтюрге юйреннгенлерин белгилегенди.
- Сизге танымагъан биреу сёлешип, ахчагъызны «къоркъуусуз» счётха салыргъа керекди десе, ийнанмагъыз. Ушакъны тохтатып, бу шартны юсюнден ич ишле органлагъа билдиригиз,-дегенди ол.
Брифингге КъМР-ни Психиатрияны бла наркологияны республикалы клиника арасыны психология иш жаны бла бёлюмюню башчысы Инна Лысакова да къатышханды. Ол а хыйлачыла адамны сакълыгъын тас этдирип, къоркъутуп ишлегенлерин белгилегенди. Ол танымагъан адам сёлешип, ишекли затла айтса, ушакъны тохтатып, тынчайып, бир кесек олтуруп, сагъыш этерге кереклисин айтханды. «Бир аз эс жыйгъандан сора, сизге билдирген шартланы юслеринден къоншугъузгъа, жууукъ адамыгъызгъа айтыгъыз, аны бла кенгешигиз. Ийнанып къалыргъа керекмейди. Хыйлачы ыннаны ахыр капеклерин сыйырама деп, бир заманда да жарсырыкъ тюйюлдю», – дегенди ол.
Ахырында полициячыла журналистлени сорууларына жууапла бергендиле. Ала «къоркъуусуз» счёт, жууукъ адамыгъыз авария этгенди, дегенча сёзле сакъ этерге кереклисине эс бургъандыла. «Къуру полициячыла халны тюзеталлыкъ тюйюлдюле. Хыйлачылыкъланы юслеринден тамата жууукъларыгъызгъа айтыгъыз, аланы сакъ болургъа юйретигиз, кесигиз да терк тюшерик файдагъа ийнанмагъыз, мюлкюгюзге сакъ болугъуз. Жаланда барыбыз да бирге болсакъ хорларыкъбыз хыйлачыланы»,-дегенди ахырында Мурат Хажнагоев.
Тикаланы Фатима.
