Юйюрде битеу сабийлени да журт бла жалчытыу тынч жумуш тюйюлдю. Ата-ана сау къадарда бу сеники, бу уа аныкъы деп оноуну шарт этерге керек болур, баям. Артда сюдлеге жюрюп, бир бирден тил тутуп турмазча.

… Юй гитчеге къалыргъа керегини юсюнден биз эшите тургъанбыз. Мен Хасанияда туугъанма. Бир уллу юйюрде, кесимден тамата да юч къарындашым. Гитчеликден атабыз-анабыз бир бирге болушургъа, билеклик этерге керексиз деп тургъандыла. Ишден келтирген сомубузну атабызгъа бере эдик, къурулуш бардыра эдик да. Сора бир къазанда биширилген ашха къоранчла аз боладыла, аны себепли барыбыз да бирге жашап турургъа керегибизни юйретип турдула. Иги кесек заман озду. Окъуулу, билимли болдукъ. Аллахны ахшылыгъындан, ата-анабыз да сау, уллу юч къатлы юй да ишледик, арбазда да аламат тыш къыраллы машинабыз. Ата-анабыз да бизни бла бирге, сюек саулукълу. Кюнледен биринде тамата къарындашларымдан бири юйдегили болду. Бек къууандыкъ, уллу той этдик. Келген келинни да туугъан эгечибизча кёрюп, сый-намыс берип турдукъ.

Бир жыл да озмады ортада, экинчибиз да юйюр къурады. Ол да ата юйюбюзге келтирди келинни. Бир ыйыкъны ичинде тауусулмай баргъан той да этдик, бек къуунадыкъ. Бираз заман озду, ангылай башладыкъ эки келиннге бир арбазда жер болмагъанын. Алай тамата жашла къайры барсынла, битеу ишлеген сомларын юйню къурулушуна къоратып тургъандыла. Сора анабыз-атабыз да аланы башха хаух алыннган фатаргъа кетерлерин да сюймегендиле. Барыбыз да бирча жашасакъ сюйгенлерин айтып тургъандыла. Алай бла ючюнчю къарындашыбыз да юйдегили болгъанды. Ючюнчю келин къошулгъандан сора ангылайма тынчлыкъ къуругъанын бизни арбаздан.

Келинле кюн сайын гурушха, даулашла къозгъап, сабийлени араларында сёз чыкъгъанлай, бир бирлерин тюерге чабып, кюнню узуну арбазда къычырыкъ тохтамай башлады бизде. Ол болумгъа къарап, анабызны жюрегине къоркъуу киреди. Айтады манга: «Алтыным, тейри бу арбазгъа энтта да бир келин келсе, тюзюнлей къабыргъа барып къаллыкъма, эт башынга бир мадар». Жюрегим къыйналады. Да мен бек гитче эсем, юйде атам, анам бла мен нек къалыргъа онгум жокъду, дейме. Быллай бир къыйын салып юч къатлы юй ишлегенден эсе, хар бирине шахарда бирер отоулу фатар алгъан тюз болмазмы эди, деп сагъыш этеме. Анама жукъ айтмайма.

Ата-ана юйден юлюш алыргъа умутуму юзмей эдим. Алай анабыз ауушуп жик дууасы ётгенлей, тамата къарындашларым жыйылып, манга анам айтханны къайтардыла: «Башынга бир мадар эт, бу юйден санга хайыр жокъду», - деп, къаты сёлешдиле. Ол ушакъдан сора кече-кюн бир сагъышым: бу юйден кетип къайры барайым? Мен да ол бир къарындашыбызча аман къадарлы болуп къалай къалайым? Сора намаз этип, тилекле айтып да башладым. Аллахдан тилегеним, манга бир тюз оноу эт деп.

Ол заманда республикада тюрлю-тюрлю цехле жайылып эдиле, мен да аллай бир цех къурап, аны бла кюреше эдим. Ол жумушла бла бир эр киши бла танышдым. Ол манга иги кёзден къарап, кесини жангыз къызы бла танышдырды. Къыз чырайлы, тири, жашауну сюйген, бир ишден да къоркъмагъан аллай. Аны бла юйюр къураргъа сюйгеними билдирдим атасына, ол сёзлени айта туруб а жюрегим алай терк-терк ура эди, тобукъларым къалтырап, ол къызны юйюрю бай эди, аланы ыразы этерча сый да не хазна салайым деп. Мени учундургъан, къарыу берген жаланда ол юйюр бла бирлешсек, бизге фатар, юй да аллыкъларын биле эдим саугъагъа. 

Ата юйюмден кетер ючюн   кесими ёхтемлигими бюгерге, аны юсю бла атларгъа да хызыр эдим. Мен эринчек жаш тюйюлме, таза ишден, къара ишден да бир заманда къачмагъанма. Алай не этериксе юйюнгден къыстай турсала? Къызны атасы уа, мени тилегиме тынгылап: «Сен тири жашса, мен сени ишлерге да юйретирме, бай болургъа, ахчаны зырафсыз жояргъа да. Биз бу байлыкъгъа жетгинчи, бек къыйналып жашагъанбыз. Суу бла гыржын тапмагъан кюнлерибиз да болгъандыла. Бу байлыкъны къаллай ныхытлы жол  бла ётюп алгъанымы мен кесим эмда юйюрюм  билебиз жангызда. Аны себепли къызны жанын къыйнама, зырафчы эмда эринчек болма, - деп айтханы ол болду. Керти да юйюр къурадыкъ. Фатар да бердиле саугъагъа къызгъа. Бир бирни ангылап, келишип жашап турдукъ эки жыл. Кечеледен биринде башыма бир аман сагъышла келип башладыла. 

Мен кесими тузакъгъа тюшген жаныуар бла тенглешдирип башладым. Къарангыда юй бийчеми бетине къарап тургъанымлай бир зат ангыладым: ол тиширыуну не бек кюрешсем да, мен эки жылгъа сюялмадым. Кёп осал сагъышла келдиле ол кече башыма.  Машинагъа олтуруп, шахар тюбюнде ары бери жюрюп башладым, тынчаялмадым. Сора юйдегине жукъ да айтмай, Беш Таугъа кетдим. Анда кече ишлеген клубладан бирине кирип, болмагъанча кёп аракъы ичдим. Аягъы юсюмде да сюелалмай, бек кёп заманны ичинде андан кеталмай турдум.

Бир заманда бир къысха жыйрыгъы бла омакъ, сары шинли тиширыу келип къатыма олтурду. Ушакъ башлады. Танг атхынчы, клубда лахор эте, бир бирге ышара, тепсеген да эте турдукъ. Танг атханы бла уа, таксиге олтуруп экибиз да аны юйюне бардыкъ. Телефонуму да ёчюлтюп, кесими айрыкамда, эркинликде сунуп тургъанымлай, ингир алада бир мен танымагъан адамла эшиклени бузуп кирдиле. Аланы уа мени ызымдан, къайда болгъанымы билип къайын атам жибергенин билдик. Сора была къолларымдан тутуп чыгъарып, бир аманлыкъчыны этгенлей, машинагъа зор бла олтуртдула. 

Нальчикге къайын атамы аллына келтирип сюедиле. Ол артыкъ сёлешмеди, жаланда былай айтды: «Сен факъыр мискин, энтта да бир кере быллай жумушунгу билейим да, мен санга этерикни билирсе, кесинги тап жюрютюр ючюн а къызым бла санга жангы юй саугъалайма», - деди. Мени уа башымда сагъышым – Лиля… Ол Беш Тауда тиширыуну аты алай эди.

Юй бийчем керти да ишчи, тынгылы, тизгинли тиширыуду, сабийлеге да къарайды, хар юй жумушну бек тынгылы этеди. Алай мени жюрегимде анга жер жокъду. Мен не этерге билмейме. Лилямы уа андан сора мен кёрмедим. Излерге да онгум болмады. Аны ючюн мен айырылыргъа да хазыр эдим. Кесими быллай жашау тузакъгъа салырма деп сунмагъан эдим ата юйден къача туруп. Энди бюгюнлюкде мен жюрегими суу талагъан бир зат барды - бассейнде, башха жерледе да кёзюм къарагъан тиширыу болса, алада Лиляны ышанларын излеп, табып, ала бла танышып, тюбешип, алай заман ётдюреме юйден тышында. Ол тюз да болмаз. Алай кесими бираз эркинлигим болгъанча сунама ол кезиуледе. Жашау а барады. Сабийле ёседиле.

Мен а жашайма – жюрек тынчлыгъым жокъ, ырахатлыкъ жокъ, къууанч жокъ.  Сагъыш этеме. Бусагъатда мени ахчам да бар, айырылсам, кесим ишлеген ахчагъа юй да, не да алаллыкъма. Жаланда ол жанымда тиширыудан уялама аны къояргъа. Ол керти жашау нёгерди, не къыйын кюнде да мени къоярыкъ тюйюлдю. Башха эр кишилеге уа къараргъа да излемейди.

Алгъаракъда газетде бир ананы жарсыуун окъугъанма, ол жашауда хар сабийине бирер фатар алыргъа мураты болгъанын эмда ол муратны толтурургъа жашаууну жаш, ариу жылларын бергенин жаза эди. Саулукълу болсун! Жашауунда мындан ары да кёп муратлары толурча. Тюз акъыллы таулу ана. Кесин къыйнап, сабийлерин а бир бирлери бла мюлк ырысхы даулашлагъа къалмазча эталгъан. Аллай сагъыш эте билген тиширыулагъа ыспас этерчады. Бизни юйюрде аллай онг болмады, алай сагъыш этер адам болмады. Тапханыбызны бир юйню къурулушуна бердик. Аны бла уа уллу юйюрюбюз чачылып къалды. Бюгюнлюкде да анда юч къарындашым жашайдыла, бир бирлерин ангыламайдыла. Келишалмайдыла. Мен а кесими сабийлериме хар бирине энчи жашарча мадар этерге кюреширикме. Кесимча, кишиге жалынмазча.

Байсыланы Марзият жазып алгъанды.