Тёрт жыл мындан алгъа республикагъа «Къонакъбайлыкъ» проектни хайыры бла Тюркден сабийле келген эдиле. Аладан бири - Ойсу деген къызчыкъ-Хасанияда юйюрледен биринде тохтайды, окъургъа да элде 16-чы номерли школгъа жюрюйдю. Мектепни оноучулары тюрклю къызчыкъны орус тилге юйретиуню устаз Созайланы Кизикагъа буюрадыла. Ойсу аны хайырындан экинчи-ючюнчю кюнюнде окъуна кёп сёзню биледи.
Кизика Маликовна аны биринчи столгъа олтуртады, башхала бла бирге дерсге да къатышдырады, соруула да береди, юйреннген сёзлерин къангагъа да жаздырады. Алай бла тыш къыраллы къызчыкъ кёп зат билип, нёгерлери бла да сёлеширге онг табып, устазына асыры ыразы болгъандан, юйюне кетип бара: «Ол мени уллу мамамды»,- деген эди.
Мен университетде Кизика бла бирге окъугъанма, аны андан бери таныйма. Ол кёп билирге итиннгенин билеме. Ма дерслерин да, бир къауумлача, эртте заманлада ким эсе да жазгъан амаллагъа кёре бардырыргъа ёч тюйюлдю,дайым да жангы жолла излейди, аланы хайырланыргъа къоркъмайды. Кеси сынауун хайырланып, методика жарашдырады.
Аны дерслери не бла энчидиле? Классха кирген биринчи такъыйкъаларында окъуна устаз школчуланы къызындырады, башхача айтханда, тирилтеди. Сабийле, дефтерлеригизни ачыгъыз да, мен айтханланы жазып башлагъыз демейди. Бек алгъа орус тилден, литературадан болса да, бир сейирлик хапар айтыр, анга окъуучуларын да къатышдырыр.
Алай бла аз-аздан дерсге киришир. Бирле: «Къыркъ беш минутну иги кесегин зырафына къоратады»,- дерге да болурла. Алай Кизика Маликовна программадан бир заманда артха къалмагъанды, аны сохталары билимлери бла айырмалыдыла. «Устазны борчу - сабийни окъургъа талпындырыуду. Ишине уллу кёллю къарагъанны сабийле олсагъат сезедиле, ма андан сора уа не бек айтып, къоркъутуп, осал белгиле салып турсанг да, аны тюзеталлыкъ тюйюлсе»,-дейди ол.
Аны бла тюбешип, ушакъ эте, элде жашагъан ата-анала балаларын шахар школлагъа берирге нек сюйгенлерини юсюнден да сёлешебиз. «Мен аны тюзге санамайма,-дейди устаз.- Къайсы элли мектепде да, артыкъда Хасанияда, окъуп, иги билим алыргъа битеу онгла бардыла. Тутхан жумушларын тынгылы бардыргъан, анга уллу кёллю болгъан педагогла къайда да бардыла. Сёзсюз, профессионал усталыкъны ёсдюрюу жаны бла шахар онгла бир кесек башхаракъдыла. Алай Хасанияны школуну юсюнден алай айтырча тюйюлдю. Ол шахаргъа жууукъ болгъаны себепли КъМКъУ-ну Устазланы билимлерин ёсдюрген институтуна терк-терк барып, не жангы амалла, китапла чыкъгъандыла деп соруп билаладыла.
Устаз ол ишлеген элли школну окъуучулары шахар, республикалы олимпиадалагъа терк-терк къатышханларын, кёп кере шахар школчуладан эсе иги да мажал болгъанларын, алчы жерлеге да чыкъгъанларын ёхтемлик бла айтады. «Башха жанын да алып къарайыкъ, - дейди Кизика.- Не десек да, элде сабийле шахарчыладан эсе низамлыдыла, ариу къылыкълыдыла. Дерслери бошалгъанлай, тюзюнлей юйлерине тебирейдиле. Шахар школланы окъуучуларын а жолда кёп зат сакълайды: уллу, гитче да тюкенле, тюрлю-тюрлю ойнаучу жерле, кинотеатрла, дагъыда аллай алдаулу затла. Алай айлана тургъан сабий а осал ишлеге да тюберге боллукъду».
Ол кесини устаз нёгерлерини юсюнден да уллу хурмет бла сагъынады. «Аланы асламысы бийик квалификациялыды, ишлерин сюедиле, анга жууаплы кёзден къарайдыла. Хар бири да ёхтемлик бла айтыргъа боллукъду, мен эл школда устазма деп»,-дейди Кизика Маликовна.
Аны кесине да келишедиле ол сёзле. Нек дегенде устаз болуп ишлеген къыркъ тёрт жылдан артыкъ заманны ичинде аслам хасаниячы жашчыкъгъа бла къызчыкъгъа сюйдюргенди орус тилни бла литератураны. Аладан кёпле аны юлгюсю бла устазлыкъны сайлагъандыла. Ол а аланы дагъыда ариулукъну кёре билирге, игини бла аманны айырыргъа юйретеди.
«Белгили педагогладан бири Василий Александрович Сухомлинский былай жазгъанды: «Адамлагъа деп этилген ишде сабий ариулукъну кёре билмесе, ол ариулукъ не зат болгъанын ангылаялмайды, аны жюреги къаты болады. Анга къычырмасанг, ол кёл салмайды. Андан а хыличилик, хар затны да сындырыргъа, ояргъа итиниулюк тууадыла».
-Ма аны ючюн эди мени акъылбалыкъ болмагъан сабийлеге гитчеликлеринден окъуна аламатлыкъны кёре, аны ангылай билирге юйретгеним, кеслери тамамлагъан ишге къарап, къууана билирча да этгеним. Сабийлени кёзлери чырайлыкъны кёрюрге, къулакълары игини эшитирге сюедиле. Мен аны эсге алып, окъуучуларым бла тюрлю-тюрлю кёрмючле къурайма, кесибиз да башха жерледе алагъа къараргъа барабыз. Ол а кесини хайырын окъутуу-юйретиу ишде бермей къоймайды, - дейди устаз, ишини юсюнден хапар айта.
Кизиканы иш сынауу уллуду. Ма аны ючюн итинедиле жаш устазла аны дерслеринде олтурургъа. Ол а билгенин аладан бир да аямайды. Бу материалымы аны бу айтыуу бла бошаргъа сюеме, быллай сёзлени жаланда ишине жаны-къаны бла берилген адам айталлыкъды: «Хар ким да алда аны бютюн жарыкъ, къууанчлы, тынчлыкълы жашау сакълагъан сунады, анга ийнанады. Манга да келир заманны школу арталлыда башха, бек сейирлик кёрюнеди. Бек сюерик эдим аллай школда ишлерге».
