Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым урысыбзэмрэ литературэмкIэ и къудамэр къэзыуха, филолог IэщIагъэр зэзыгъэгъуэта ХьэцIыкIу Миланэ сурэт техынми дехьэх, апхуэдэуи илъэсиплI ­хъуауэ ятIагъуэм хьэпшып зэмылIэужьыгъуэхэр къыхэщIыкIыным йолэжь.
КъБР-м и СурэтыщIхэм я зэгухьэны­-гъэм нэгъабэ «Гранд Кавказ» хьэщIэ­щым (Налшык къалэ) къыщызэригъэпэщауэ щыта гъэлъэгъуэныгъэм Миланэ и IэдакъэщIэкIхэри хэтащ. Куэдым зе­зып­щыта хъыджэбзым и Iуэху еп­лъы­кIэмрэ гупсысэхэмрэ тфIэ­щIэщыгъуэу деп­сэ­лъащи,ди гуапэщ абыхэм фыщыд­гъэ­гъуэ­зэну.
- Миланэ, сытым къыхэкIа ятIагъуэ гъэжьам уелэжьыныр?
- СхужыIэнукъым абы сыпыщIа зэры­хъуам щхьэусыгъуэ пыухыкIа иIауэ. Сы­зэреплъымкIэ, иджыпсту Урысейми ди щIыпIэми гулъытэ нэхъ щыхуащI абы. ЦIыхухэм я IэкIэ зыгуэрхэр ящIыну гупыж ящI хъуащ. Абы хеубыдэ ятIагъуэ гъэжьам къыхэщIыкIа хьэпшыпхэри кIуэ пэтми яфIэгъэщIэгъуэн зэ­рыхъур. Абы урилэ­жьэн папщIэ, техникэ щхьэхуэ (хьэкур зэгъэпэщыпхъэщ) уиIэн хуейщ, апхуэдэуи адрей гъуазджэхэм ­къащхьэщыкIыу нэхъ гъуэтыгъуейщ а Iуэхум ухуэзыгъэсэфын IэпщIэлъапщIэ­хэри. Арауэ къысщохъу мы Iуэхум ди деж зыщIыщимыубгъуар. Ауэ, нэхъыжьыIуэхэм зэращIэжщи, Налшык къалэм и Александровскэ хьэблэм дэту щытащ керами-кэ заводышхуэ. Ди жагъуэ зэрыхъунщи, ар хуэмурэ хокIуэдэж. Нэ-гъуэщI къэралхэм къакIэрымыхуу, а IуэхущIапIэм хьэкъу­щыкъухэр къыщыщIагъэкIырт. А зэманым кхъуэщынхэкIхэм елэжьахэм ящIэж ар. Къэралым цIыхум апхуэдэ IуэхуфI къыхузэригъэпэщыфу зэрыщытам ущедаIуэкIэ, уохъуапсэ икIи уи жагъуэ мэхъу ди зэманым ар къызэрымысар. Шэч хэмылъу, нобэ унэтIыныгъэ куэдкIэ зыужьыныгъэ дгъуэтащ, ауэ тIэщIэ-хуащ мы зэманым ­хъарзынэу екIуну щыта гуэрхэри.
КхъуэщынхэкIхэр щIыным сыщыдихьэхым, абы зэрелэжьым сыхуэзыгъэсэн республикэм щызмыгъуэту Ставрополь сыкIуэри, а Iуэхум зы лIыжь гуэрым ма­­-щIэ-куэдми сыхигъэгъуэзащ. АдэкIэ сэ езым хуэмурэ щэхухэр къэстIэщIащ. Гукъыдэж къызэзыт лэжьыгъэм сызыIэпишауэ, Интернетым си IэдакъэщIэкIхэр къыщислъхьэм, цIыхухэр ехъуэпсащ, ды­хуейт зыдгъэсэну щыжаIэм, студие къызэIусхыныр абы къыхэкIащ. ИлъэситI­кIэ абы дерсхэр щезгъэкIуэкIащ, балигъ­хэм къищынэмыщIа, сабийхэми сад­э­лажьэу.
- Сабийм дежкIэ ар сыткIэ сэбэп?
- Сабийхэр псынщIэу дахьэх апхуэдэ Iуэхухэм. Ауэ, пэжыр жыпIэмэ, мы IэщIагъэм сабийр хуэбгъэсэну нэхъ гугъущ, и техникэр хьэлъэщ, къару пхэлъын хуейщ, зэманыфIи токIуадэ. Абы къыхэкIыу ­сабийхэр лъэщапIэм къыщашэм къалэну зыхуэзгъэувыжакъым Iэмал имыIэу ахэр а гъуазджэм хуэIэзэ сщIыну. Сабийр мы Iуэхум къыхэпшэным и сэбэпына-гъыр зэпхар нэгъуэщIщ - ятIагъуэм елэжьыху, пэщэщэху абыхэм я къэухьым хохъуэ. Къапщтэмэ, сэ езым си сабийри, зэрыцIыкIум щхьэкIэ къэзмыгъанэу, бгъэдэсшэурэ ятIагъуэм хызогъэIэбэ, и Iэпэхэр игъэлэжьэн, и жыджэрагъым ­хигъэхъуэн папщIэ. Iэпэр нэхъыбэрэ зэ­рылажьэм къищынэмыщIа, ятIагъуэм и зэхэлъыкIэр къэпхутэну ухущIэкъухукIэ, цIыхум  и акъылми псэлъэкIэми зрегъэужь, къыкIэлъыкIуэу и гупсысэкIэр жан мэхъу. Апхуэдэ зэпыщIэныгъэхэр яIэщ цIыхумрэ мы гъуазджэмрэ. ЯтIагъуэ гъэжьам къыхэщIыкIа кхъуэщынхэкIым и фIагъыр къэзыгъэлъагъуэщ щIым щIэптIэу илъэсищэ бжыгъэ дэкIа нэужьи, зыри къыщымыщIауэ ар къызэры­щIэп­хыжыфынур.
- Уи зэфIэкIым зэрыхэбгъэхъуэным иужь уит?
- Хьэкъущыкъу щIыным нэхъ хуэIэкIуэ­лъакIуэ сыхъуну сыхуейт. Скульптурэм елъытауэ, тепщэч пщIыныр IэджэкIи нэхъ тыншу къыпщыхъунущ зэ еплъыгъуэкIэ. АрщхьэкIэ ар захуэу, джафэу, псынщIэу пщIыным лэжьыгъэшхуэ ибохьэлIэ. Хьэ­къущыкъухэр сщIыну щIэздзэри, дришхэну къэтщта нэужьщ ныкъусаныгъэ куэдым гу щылъыстар. ЯтIэр щы­цIынэм псори захуэу уолъагъу, ауэ бгъэжьэжа нэужь, псори наIуэ къохъу. Зы мывэ цIыкIу е нэгъуэщI зыгуэр пIэщIэ­кIамэ, лэжьыгъэр кIуэдауэ убж хъунущ. Аращи, абы и лъэныкъуэкIэ си Iэзагъэм хэзгъэхъуэну си мурадщ.
Щхьэхуэу абы ущыхуеджэн еджапIэ диIэкъым. Ауэ ди зэманым Интернетым и къарур инщ. Японием щыпсэу урыс цIыхубз IэпщIэлъапщIэ Герман Татьянэ зыпысщIауэ илъэс етIуанэ хъуауэ видеокIэ цIыхуипщIым (Урысейм и нэгъуэщI къалэхэми щыщу, Къэбэрдей-Балъкъэрым щыщу сэ зыращ хэтыр) ар къыддолажьэ, куэдым дыхегъэгъуазэ. Мы гъэм абы и дерсхэр къэдухынущ. 2018 гъэм ди лэжьыгъэхэм я гъэлъэгъуэныгъэ Москва и ­ВДНХ-м махуитIкIэ щекIуэкIащ. Мы гъэми дерсхэр псори зэфIэкIа нэужь, иджыри ­ зы гъэлъэгъуэныгъэ абы къытхузэригъэ­пэщынущ.
Филолог IэщIагъэр къыхэсхын хуей ­щIэхъуам и щхьэусыгъуэ нэхъыщхьэр литературэм, усэ зэхэлъхьэным сызэрыдихьэхрати, ахэри IэщIыб сщIакъым. Ауэ иджыпсту щIэзджыкI литературэр гъуазджэм нэхъ епхащ, псом хуэмыдэу сфIэфIщ совет искусствовед Волковэ Пао­лэ и Iэ­дакъэщIэкIхэр. Гъуазджэм и теориер пщIэкIэ зэфIэкIыркъым, IэкIэ куэдрэ улэжьэн, ар зыхэпщIэн хуейщ.
Нэгъабэ сэри курс къызэзгъэпэщри, Интернет IэмалымкIэ цIыхухэм садэлэжьащ. ЛъэщапIэм деж кхъуэщынхэкIхэр зэращIыр щызгъэлъагъуэу, упщIэхэм жэуап щесту. Си гуапэ зэрыхъущи, зыкъыспащIащ Урысейм и нэгъуэщI къалэхэм щыпсэухэми, уеблэмэ Канадэм щыщ зыми. Мы гъэми сигу илъщ иджыри апхуэдэ курс къызэзгъэпэщыну. Бжьыхьэм си мурадщ си лэжьыгъэхэр Налшык щызгъэлъэгъуэну.
- Упсэу, Миланэ. Уи мурадхэр къохъулIэну ди гуапэщ.
Епсэлъар