АГЪАЧ МЮЛКДЕ УРУННГАНЛАНЫ КЮНЮНЕ

Элбрусда агъачла тогъуз минг гектардан аслам жерде ёседиле. Минги тауну къарлы этеклерича, аласыз да Шимал Кавказны эм ариу жерин эсинге келтирген къыйынды. Алгъа жыллада, бюгюн да аланы кёрюрге сюйген адамла алай кёп болгъанлары сейир тюйюлдю – бийик нарат эм къайын терекле, гюллю, тюрлю-тюрлю битимли тикле инсанны эсин бийлей, кёлюн нюрден, жарыкъдан толтурадыла. Былайда агъачла, тамырлары бла жерни кючлеп, тауланы сакълагъанларын, курт юзюлгенни бла ташла тюшгенни хатасын азайтханларын да белгилерге тийишлиди. Аны бла да чекленмей, ала хауаны тазалаугъа да уллу къошумчулукъ этедиле.     

Хар инсанны борчу уа бу къадар байлыкъны сакъларгъады, келлик тёлюлеге ётдюрюргеди. Аны 1986 жылда сентябрьде къуралгъан «Приэльбрусье» миллет парк толтурады. Аны келечилери, мында битимлеге къарагъанларындан тышында, агъачны жангыртыу эм кёбейтиу бла да кюрешедиле, аны бла бирге ангылатыу ишни да бардырадыла. Тау курортда солургъа излеген хар адам парк талай кесекге юлешиннгенин, аны кёбюсю заповедный эм энчи къоруулауда болгъан жерге саналгъанын билирге керекди – алайда не тюрлю ишни да бардырыргъа жарамайды. 

Туристле бла экскурсантла, эл мюлк бла кюрешген адамла жумушларын солуугъа бёлюннген жерледе толтурургъа эркиндиле. Алайлада къонакъ юйле, ашханала, тюкенле, канат жолла орналыпдыла, аслам турист маршрутла бла тау-лыжа жолла бардыла. 

Табийгъатны къоруулау жаны бла тау инспекторла энчи эсепде Бахсан ауузуну огъары жанын тутадыла, анда турист-солуу объектле асламдыла. Элбрус лесничество да ишин мында тамамлайды, аны къарауунда Нейтринодан Азаугъа дери жерди – битеу да 37 минг гектар. Адамла эркин этилмеген жерледе от тиргизмезча, тереклени кесмезча, кир-кипчикни къоюп кетмезча, ала патрульгъа дайым чыгъадыла. Табийгъатда солугъанла бузукълукъ этгенлерине энчи оператив къауум къарайды, терсликлери ачыкъланнганла административ жууаплылыкъгъа тартыладыла. Огъары Бахсанда бла Огъары Малкада лесничестволада да иш ол халда бардырылады.  

Миллет паркда айтханларыча, жууапха тартыу табийгъат байлыкъланы толусунлай сакъларгъа азлыкъ этеди. Аны ючюн кеси заманында, бусагъатда да лесничествода туристле солургъа келгенде чурумлагъа тюбемезча, аны бла бирге уа низамны да бузмазча мадарла этедиле. Турист маршрутла болгъан жерледе бивуакла, табийгъатда ауузланырча эм тёгерекге къарарча майданла ишленнгендиле. Турист объектле, ашханала бла тюкенле болгъан жерде экология къоркъуусузлукъ бузулмазча бардырылады. Солуу жерледе, агъачлада, жолланы тийрелеринде тазалыкъны тутаргъа волонтёрла, жер-жерли мектеплени окъуучулары болушадыла, ала жыл сайын экология акциялагъа къатышадыла. 

Табийгъатда ишлеуде эм ауур жумушла къыйын болумланы кезиулерине тюшедиле. Къаты жауунла, боранла, аяусуз ургъан желле жер юзюлюуге, ырхылагъа, куртлагъа келтиредиле. Ала тереклени тамырлары бла чыгъарадыла, агъачланы ичи багушдан толады, аны хатасындан а тереклени саны азаяды. Миллет паркны ишчилери жыл сайын жууаплы болгъан участкаларында жерни тазалау, тереклени орнатыу бла кюрешедиле. Къургъакъ тереклени, бутакъланы кесип кетередиле, алай бла агъач ауругъан, эски битимледен тазаланады. Лесопитомникде урлукъла ёсдюрюледиле, артда мингле бла саналгъан жаш наратчыкъла керекли жерледе орнатыладыла. 

Агъачланы от тюшюуден сакълау да миллет паркны келечилерини баш борчларындан бириди. Инспекторла бу жаны бла тамамлагъан иш ахшы эсепле болдурады: паркны тийресинде от тюшюу бла байламлы къыйын болумла аз чыгъадыла. Жаннган жерни ёчюлтюрча да битеу керекли техника, оборудование бардыла. 

Миллет паркга бюгюнлюкде Асанланы Мурат башчылыкъ этеди, табийгъатны сакълау жаны бла бёлюмюне таматалыкъны уа – Залим Едоков. Тамата къырал инспекторну борчун Узейланы Юсуп толтурады.
Паркны ишчилерини кёл салып уруннганларыны хайырындан Минги тауну агъачлары мында жашагъанланы, солургъа келгенлени да кёллерин кётюредиле, къууандырадыла, таза хауа бла солургъа онг бередиле.

Курданланы Сулейман.