Экономиканы, социал сфераны  бир-бир бёлюмлерини айныуларына  кёре, 2022 жылда Къабарты-Малкъар къыралда эмда Шимал-Кавказ федерал округда алчыланы санына чыкъгъанды. Сёзге, промышленностьну тарихлерине кёре, республика СКФО-да ючюнчю жерге чыкъгъанды – Ставрополь крайдан бла Дагъыстандан сора. Жылны ичинде 58 миллиард сом багъасы продукция чыгъарылгъанды. Быллай тарихлени КъМР-ни экономиканы айнытыу министри Рахайланы Борис Парламентде 2022 жылны бюджети къалай толтурулгъанын сюзюуге аталгъан жамауат тынгылаулада белгили этгенди. Ол 2022 жылда КъМР-ни социал-экономикасыны болумуну юсюнден доклад бла сёлешген эди.

Министрни билдиргенине кёре, республика терек бахчаланы салыуда къыралда алчы регионду. Аланы кенглиги 25 минг гектардан озгъанды.

- Былтыр 680,3 мин тонна тирлик жыйылгъанды. Ол а бай Краснодар крайдан сора экинчи  кёрюмдюдю. Эл мюлкде 77,7 миллиард сом багъасы проекция чыгъарылгъанды. Къабарты-Малкъар кеси кереклерин жалчытхан бла бирге, тышына да сатаргъа  онгу барды, - дегенди Рахайланы Борис.

Тирликни ёсдюрюу, жыйыу бла бирге аны асырау да магъаналы жумушладан бириди. Республикада бюгюнлюкде 273,4 минг тонна продукцияны кёп заманнга асырарча жерле къуралгъандыла. Бу жаны бла уа Къабарты-Малкъар юч алчы регионну арасындады. 

Тахта кёгетледен, наныкъладан консервала жарашдырыуда уа къыралда беш алчы субъектге киреди. Жылны ичинде 354 миллион банка чыгъаргъандыла.

Рахайланы Борис 2022 жылда инвестиция болумну юсюнден да айтханды. Аны ёлчеми  57,8 миллиард сомгъа жетгенди эмда, 2021 жыл бла тенглешдиргенде, 4,5 процентге аслам болгъанды. «Инвестицияланы эм предпринимательствону тирилтиу жаны бла мадарла толтурулгъандыла эмда ала кеслерини хайырлылыкъларын кёргюзтгендиле. Былтыр жашауда 6 проект бардырылгъанды, алагъа инвестицияланы ёлчеми 1,126 миллиард сомгъа жетгенди. Алада 342 ишчи жер къуралгъанды», - деп белгилегенди докладчы.

Къабарты-Малкъарны социал-экономикасын 2023 жылгъа дери айнытыуну мадарлары хазырланып, РФ-ни Правительствосу аны къабыл кёргенди. Документге тийишлиликде, бу кезиуде 5 проектни толтурургъа борчла салыннгандыла, аланы битеулю багъасы   160756,5 миллион сомду.

 Ахыр жыллада алгъа барыу къурулушда да эсленеди. Былтыр битеу чырмаулагъа къарамай, 522,6 минг квадрат метр жашау журт ишлетилгенди. Толтурулгъан жумушланы багъасы 35,6 миллиард сомгъа жетгенди, ол а 2021 жылны тарихлеринден 6 процентге асламды.

Жол мюлкде да бардыла иги жанына тюрлениуле. Рахайланы Борисни айтханына кёре, былтыр жолланы 180 километри жангыртылып, федерал излемлеге келишдирилгенди. 70 километрде уа чыракъла орнатылгъандыла.

Болсада экономикада бек уллу ышаныулукъ туризмге этиледи. Докладчы айтханыча, аны юлюшю жылдан-жылгъа ёсгенлей барады. «Былтыр биз къыралны регионларыны арасында бу жаны бла ал тизгинлеге чыкъгъанбыз. Турист-рекреация сферада 11 милилард сом багъасы жумушла толтурулгъандыла. Ол а аны аллында жылны кёрюмдюлеринден 13,4 процентге кёпдю. Жылны ичинде 1,2 миллион адам келгенди бизге солургъа (2021 жылдан 11,7 процентге кёп).

 Розница сатыу-алыуну ёлчемине кёре да республика къыралда алчыды. 2021 жыл бла тенглешдиргенде, тарихле 13,8 процентге ёсгендиле. «Юч жылны ичинде гитче эм орталыкъ бизнесни субъектлерини саны 1500-ге ёсгенди. 60 минг адам   кеслерин иш бла жалчытып, налог органлада эсепге тургъандыла. Эки жыл мындан алгъа аланы саны 13,6 мингнге жетгенди. Усталыгъы ючюн налогдан бюджетге 40 миллион сом тюшгенди. Гитче эм орталыкъ предприятияла уа энчи налог низам бла 1,6 миллиард сомну салгъандыла казнагъа»,-деп билдиргенди Борис Магомедович.

Былтыр республикада 12 миллет проект тамамланнганды. Битеу да бирге аланы жашауда бардырыугъа 14,8 миллиард сом къоратылгъанды. Ол а 2021 жылда бёлюннген ахчадан 6,1 миллиард сомгъа кёпдю. Миллет проектлени чеклеринде культурада, саулукъ сакълауда, билим бериуде, башха сфералада жюз объект ишлетилгенди неда жангыртылгъанды. Миллет проектледе салыннган борчланы толтуруугъа кёре республика къыралда алчыланы тизмесинде болгъанын белгилегенди министр.

Айлыкъны юсюнден айтханда, былтыр аны орталыкъ ёлчеми 34653,9 сом болгъанды. 2021 жыл бла тенглешдиргенде, ол 8,4 процентге кёбейгенди. Халкъны къолайлыгъы 5,6 процентге ёсгенди. «Бу тарихлеге кёре уа Къабарты-Малкъар регионлада алчыды. Анга уа сабийлери болгъан юйюрлеге федерал арадан этилген тёлеуле, социал сферада ишлегенлени хакъларын 10 процентге кёбейтирге республикалы бюджетден ахча  бёлюннгени себеплик этгендиле. Жашау этерге жетерик ахчаны эм аз ёлчемине кёре да биз къыралда алчыланы санындабыз. Былтыр аны ёлчеми 15 381 сом болгъанды», - дегенди Рахайланы Борис докладыны ахырында.

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.