Хар инсанны къадары энчиди. Алай жер башында битеу адамланы жашауларында да бир кибик затла бардыла. «Бусагъатда юйюрню юсюнден къырал даражада кёп айтадыла, школлада аны юсюнден предмет кийирирге да акъыл этедиле, - дейди психолог Муртазланы Фаризат. – Бек баш соруу: неди юйюр? Ол сюймекликни уясыды. Насыплы юйюрлени мурдорлары бирди – сюймеклик. Аны себепли ата- анала къызларын неда жашларын  юйдегили этерден алгъа жюреклерин ким бийлегенин билирге бочлудула. Буруннгулула айтханлай, соргъанда  айып жокъду, деп, аллыгъызда ёсген сабийни акъылын билиу, анга болушуу – ол борчду. Жарсыугъа, бир-бирде ата – анала кеслери сюйгеннге, бюсюрегеннге бередиле къызларын. Кесине  уа соргъанмысыз къызны? Статистикагъа къарайыкъ: хар экинчи юйюр чачылады, жаш адамла арсарсыз айырыладыла. Некди алай? Кёбюсюнде жууукъла-тенгле асыры кёп къатышхандан жаш адамланы жашауларына»

Анасын мудах эталмагъанды

Сюймеклик… Розаны къачыра туруп, Расул соргъанмы эди анга ол кимни сюйгенин,  жарыкъ умутлары ким бла байламлы болгъанын? Угъай. Юйде адамларына  айтды умутун, ала да бардыла Розаны атасына – анасына, оноу этдиле, къачырдыла. Бир ыйыкъны ичинде ишни битдирдиле.

Адамны къадарына оноу этдиле. Кесине сормай. Биз къалай терк унутабыз адамны жюреги болгъанын. Ол жюрекде  уа сюйгени жашагъанын. Нек чыгъып кетмеген эди къыз киши юйден? «Анамы мудах къалай этейим? Ол уялыр адамладан», - деп, къалгъан эди сюймегени бла. Алай кесини кёзлери уа мудах да,мутхуз да болдула.

Ауруу ачыудан чыгъады

…Акъ тёшекде тумаланып жатхан Роза солууун кючден алады. Ариу субай санлары тауусулгъандыла. Эси кете да, жангыдан азая, эсин жыя, ёлюм бла къазауат уруш этеди. Акъбет Роза, ахыр кюню бюгюн жетгенин да ангылайды. Акъылы башындады. Къатында жашы бла къызы, Розадан эсе жаш кёрюннген анасы да олтурадыла. Алагъа тумалана  тургъан кёзлери бла тюрслеп къарап тансыгъын алыргъа кюрешеди. Арлакъда эри да жангы киеу бла эшик артында олтурады.

Роза: «Анам, балаларым санга аманатдыла. Сизге уа анам аманатды. Атагъызгъа да иги болугъуз» - дейди, къарыусуз ауаз бла.  Аны ариу къара кёзлери жилямукъладан толупдула. Анасы аланы къол жаулукъ бла  сюрте: « Хо ,балам. Алыкъа Аллахны къолундаса. Аязып къаллыкъса», - дегенликге, къызыны кете тургъанын  бек иги биледи.

«Аллах, аны уа сен кеч. Мен а кечалмайма.  Ол дунияда да кечерик тюйюлме», - деп, Розаны шыбырдагъанын, жюреги кюе тургъан анасы эшитеди. Къызы кимни юсюнден айтханын да ангылайды. Розаны кёз аллында битеу озгъан дуниясы кёрюнеди. «Къалай жашадым? Не затха къууандым? Жангыз къууанчым: сабийлерим. Тау намысны да, адетни да  къаты тутдум.  Ким соргъан эди манга, жашауума оноу эте туруп?»

Хау, кертиди, Розаны анасы бла атасы  иги тукъумдан жашха къызларын къачырыргъа эркинлик берген эдиле. «Къызым тап жерге тюшсе сюеме. Мен кесим аны къадарын къурамасам, ким жарсырыкъды мени балама?»- деген эди баш иесине. Ала къызлары башханы сюйгенин билмей эдиле. Сюймеклик…не хапарды ол? Айхай, барды аллай хапар. Розаны насыплы этебиз деп, атасы – анасы мудахлыкъны къапханына тюшюрдюле, не ышармай, не жарымай битеу жашауу озду.

«Бир адам да сормагъанда манга ансы, айтыр эдим: Арсенимден айырылгъан кюнден бери мени жарыкъ, жашил,  кём-кёк насыплы дуниям къарангылыкъгъа батханды. Сюркелип тургъанма ансы, жашапмы тургъан сунасыз? Къаллай сюймеклик бар эди менде! Хар инсан да сюе билмейди. Мен а биле эдим. Хар къызгъа да берилмейди сюймеклик. Манга уа берилген эди. Арсеннге угъай, битеу дуниягъа жетерик эди  жюрек жылыуум!

    Къанатларым болса, аланы да кенгнге жайып, терк-терк къагъып, къуш болуп, кесим бла окъугъан  жанымы берлик  Арсен бла тау башына учар эдим. Алай таулулада бош жюрюмейди сёз, «сюйгенингден кюйгенлей» деп, сюйген анам бла атам мени буз дуниягъа атдыла. Анда уа Арсен жокъ. Ариу юй, мюлк, ахча мени насыплы этерик суннгандыла атам бла анам. Манга уа сюйген адамым керек эди. Андан сора бир зат да угъай».

«Кёп жылла оздула, анча жылны ичинде Расулдан  эрши эр киши дунияда болмагъанча алай кёрюнеди манга. Кертида ол алаймы болур?» - дейди Роза. Угъай, алай тюйюлдю, Расулну сыфаты да акъылы да бардыла, жаланда анга кёрюнеди ол тапсыз. Сюймегени ючюн.

  «Битеу сюймеклигими уа сабийлериме бергенме. Жарлы жаным, больницада Арсеннге нек тюбедим? Ёлюрюмден алгъа къадар манга жарсыгъанды, жапсарыргъа сюйгенди, сюйгенимден тансыгъымы алыргъа къойду», - дейди Роза.

Бир кюн Арсен палатагъа кирип келди. «Жаным, Роза,эшитгенме ауругъанынгы. Экибиз да ичибиз кюйгенден бир ауруудан ауруйбуз. Манга кёп къалмагъанды. Бу дуниняда бирге болалмагъан эсек да, ол дунияда тёре бар эсе, кёп турмайын тюбеширбиз», - деп, Розадан ыразылыгъын алып, кеси да ыразылыгъын берип, кетди. Анасы ингирде палатагъа киргенинде, сейир этип къалды: Розаны кёзлери жилтинлеча жана эдиле. «Анам, бюгюн къаллай насыплы кюн эди! Мени жаным кёкдеди. Ёлсем, тилейме, жиляма. Бу кюнюме битеу жашауум къор болсун», - дейди. Ингирде уа ол дуниясын алышады.

Жууаплылыкъ

«Сёзсюз, ата-анадан бек сабийни бир инсан да сюймейди. Алай усталыгъы болсун, жашау нёгери болсун, оноу этерден алгъа балагъызны жюрегинде не сезимле уя этип тургъанын билигиз. Программист болургъа сюйгенни элтип медицинскийге салгъан терсди, музыкант болургъа итиннгенни бухгалтер этмегиз, - дейди психолог Муртазланы Фаризат.- Кесигизни оюмугъузну айтыгъыз, болушугъуз, жашау сынауугъуздан юлгюле келтиригиз, алай оноу а этмегиз. Балагъыз кеси сайласын жашау жолун. Юйюр къурагъанда, сюйгенинлеринден айырмагъыз. Жарлы юйюрденди жаш  деселе, не зат айтыргъа билмей къаласа. Бусагъатда жашла эки-юч жылгъа юй да, машина да сатып аладыла. Ишлеген тишлейди. Сюймеклик болмагъан жер айнымайды, къуруп кетеди. Хау, сабийни айтханыгъызгъа сыйындыраллыкъсыз, жюрегин сындырып, ууатып. Ол керекмиди сизге? Ата-ананы жууаплылыгъы сабини къоруулауду, сакълауду. Сындырыу угъай. Бойсундуруу угъай. Сакълау,  Сыйлау.»

Къызым жыргъа ушай эди…

Жаз башы келди. Чыпчыкъланы жырлагъанларын эшитсе, Розаны анасы сагъаяды. «Къызым жыргъа ушай эди. Роза…Сокъураныу къалай кеч келди манга. Битеу дуния билип къызымы сюймеклигини юсюнден, мен нек билмегенме? Насыплы этеме деп, гюлюмю кесим аягъым бла басып къойдум», - дейди.

…Биз не зат билебиз бир бирибизни юсюнден бир юйюрде окъуна?.. Аны юсюнден сагъышланырчады.

Байсыланы Марзият.