Миллет энчилигибизни белгилегендиле

Къулийланы Къайсын атлы Малкъар къырал драма театрда къарачай-малкъар халкъ онюч жыл жерлеринден узакъда азап чегип, 1957 жылда майда Ата журтларына къайтып башлагъанына жораланнган фестиваль бардырылгъанды. Сёзсюз, кимле алгъаракъ, башхала кечирек тапхандыла тыпырларын, алай халкъны асламысы Кавказгъа майда жыйышхандыла. Бу огъурлу ишге жораланнган  кёрмючге да кёп къол устала къатышхандыла, дагъыда концерт болгъанды.

Кёрмючде бек къууандыргъан зат  таматаланы къатларында жаш устала да болгъанлары эди. Къарачай-малкъар халкъ къол усталыгъы бла атын ёмюрледе да айтдыра келгенди. Алай жаш тёлюню фахмулу келечилери  заманларын аямай, агъач, жюн, темир бла кюреширлеми? Бу соруу жаланда Кавказда угъай, битеу дунияда да бек къыйынладан бириди. Заводла, фабрикала хар нени да чыгъарадыла, ол кертиди, алай фахмулу устала къоллары  бла этген затла ариулукъну юлгюлеридиле, музейледе кёп ёмюрлени сакъланадыла. 
Бусагъатда юй бийчеле неда устазла, врачла, башха адамла да интернетни хайыры бла не къол усталыкъгъа да юйреналлыкъдыла. Ол амал бла школчула, студентле да хайырланып башласала эди. Интернетни хайыры бла усталыкъгъа юйрендинг, артда этгенинги биягъы интернетде  социальный сетьледе сатдынг…баям, айтхандача тынч болмаз бу иш, болсада бу ызда жетишимли адамларыбыз бардыла. Огъары Бахсандан Акъболатланы Мариям баш иеси бла беш жаш бла бир къыз ёсдюредиле. Бош заманында ол, интернетде дерслеге къарап, эшилген гинжиле этерге юйреннгенди. Туристле Минги тауну тийресинде тюкенледе бу гинжилени бек сюйюп аладыла.  Мариямны баш иеси Ибрагим а университетни биология бёлюмюн бошагъанды, студент заманларында окъуна мумия къалай этилгенин биле эди. Артда Кисловодскеде, Черкесскде усталагъа барып да юйреннгенди. Бусагъатда аны «Мосфильм» бла контракты барды, фильмледе мумияла керек болсала, аланы этеди. 
Акъболатланы Мариямны бла Ибрагимни юлгюлери бек сейирди: ала къырал бизге иш берсин деп сакъламай, кеслери-кеслерине иш къурагъандыла, Аллахха шукур,алты сабийни  къол къыйынлары бла къыйналмай ёсдюредиле. 
Къулийланы Марина уа гинжиле этип башлагъанлай, республикада бек терк белгили болгъан эди. Аны гинжилерин гитче къызчыкълагъа да, тойлагъа да, юйде ариулукъгъа тутаргъа да аладыла. Бу кёрмючге «Алан гинжи» этип келтирген эди. Андан сора да, бусагъатда уста къоллу къыз миллет жыйрыкъла тигип башлагъанды. Бир жол къоншусунда эрттеден бери сакъланып тургъан жыйрыкъны кёрюп, анга къарап, тюз аллай хазырлагъанды. Бусагъатда ариу накъышла салыргъа юйреннгенди, ала бла миллет жыйрыкъларын жасайды. Марина да интернетде дерслеге къарайды, башха шхарлада устала къалай ишлегенлерин тинтеди. Адам билген затына бюсюреп, тохтап къалса, айнымайды. Марина жылдан-жылгъа билгенине жангы билим къоша баргъаны бек къууандырады. 
Кёрмючде Къудайланы Иссаны териден, агъачдан ишлерине да сейир бек уллу эди. Исса бек биринчи ат иер этгенди, алай тюкенден сатып алгъан затлары тынгылыла тюйюл эдиле. Бир жол а къошда тенги бир эски иерни кёргюзтеди, ол тюкенден алыннган угъай, къол бла этилген зат эди. Анга, юлгюгеча, къарап ишлегенди Къудай улу. Артда уа ийленнген териден юйде башха керекли затланы да этип башлагъанды. Агъачдан да юй адырла, гюлле ишлейди. Бу фахмулу, сейирлик адамны билимин сабийле да алырча онгла къуралсала, бек аламат боллукъ эди. 
Сёз ючюн, школда кружок ачып, Огъары Малкъардан Црайланы Къанитатны кийизлерине да, сыфатына, адеплилигине, кесин ариу жюрюте билгенине да адам къарап тоймаз. Биреу проект жазып, аны чеклеринде болсун, биягъы школда кружокну чегинде болсун, къалай да этип, быллай тамата адамларыбыз  акъылбалыкъ болмагъанла бла тюбеширча, ала сабийлени усталыкъларына, адетге-тёреге да юйретирча онгла къураргъа керекди. Жаланда таулулада угъай, хар халкъда да аздыла Иссача, Къанитатча адамла, ала бла хайырлана билирге керекди. Быллай адамла бизни миллет энчилигибизни кёргюзтедиле. 
Таулула ариулукъну сезген, ангылагъан, къоллары бла этген затлада аны кёргюзте билген халкъдыла. Ол бизни бек уллу жетишимлерибизден бириди. Ариулукъну дуниясы ата-бабаларыбызгъа  ачыкъ болгъаны Анна Кузнецованы, Эммануил Бернштейнни китапларында кёрюнюп турады, сёз бла айтылгъан ётюрюк болур деп арсарлы болсанг да, суратха уа не зат айталлыкъса?!
Фестивальны чеклеринде кёрмюч болгъаны тюз эди. Алай аны кёбюрек адам кёрюрча, ол бир талай кюн ишлерча онгла къураргъа керек эди. Сёз ючюн, студентле, школчула да келселе, иги боллукъ эди. Жамауат ишчи «Къайсыннга жюз атлам» фондну башчысы Тетууланы Хадис Чирик кёлде бошдан бардырмайды «Алтын къол» фестивальны. Ол эркин, ачыкъ  жерге кёпле келедиле. Миллет байрамлагъа къатышханланы саны андача кёп болургъа кереклиси кимге да баямды. 
Алай театрны ичинде окъуна устала бир бирлери бла ушакъланы къыстау бардыргъандыла, кёрмюч семинарча да болгъанды. Сёз ючюн,  Азаудан Минги тауну кюнчыгъыш жанына миниуде рекорд салгъан Ачабайланы Элияс кючлю къол уста болгъанлыкъгъа, Къудайланы Иссагъа кёп соруула берип, жууапларына тынгылагъанды. 
Нёгерланы Лейля уа таулу байракъланы эм жаулукъланы кёргюзтгенди. Лейля Совет Союзну Жигити Уммайланы Мухажирни эгечини къызыды. Туудукъчугъу Танзиля байрамда ариу тепсегенди, Лейля уа байракъны юсюнде  хар затны магъанасын, сора жаулукъланы тюрлюлерини юсюнден толу хапар айтханды. Аны ыннасы Темиржанланы Ортайны къызы Амина аты айтылгъан уста болгъанды. Аны урчугъун кёчгюнчюлюк жыллада окъуна тас этмей, сакълап турадыла жууукъ адамлары. 
Башында саналгъанладан сора да, бар эдиле башха устала да,  барысын да бир материалгъа сыйындырыр амал жокъду, жылны ичинде ала бла шагъырей эте турлукъбуз. Усталагъа ол кюн дипломла да берилгендиле, кёп ыразылыкъ сёзле да айтылгъандыла. 
Ызы бла театрда концерт бардырылгъанды, анга жырчыларыбыз къууат салгъан эдиле. Къууанч кюнде сахнагъа чыкъгъан – халкъгъа сый-хурмет этиудю. Хар жырдан сора къызыу къарсла театрны толтургъандыла. 

 

Байсыланы Марзият. Суратла авторнудула.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.