Къэбэрдей-Балъкъэр Республикэм мы гъэм етхуанэу щекIуэкIащ «ТекIуэныгъэм и диктанткIэ» зэджэ, гъэсэныгъэ мыхьэнэшхуэ зиIэ тхыдэ Iуэхугъуэр. Хэку зауэшхуэм и напэкIуэцIхэр щIэрыщIэу къызэзыгъэдзэкIыж а гукъэкI дахэр хуэунэтIащ цIыхубэм тхыдэм теухуауэ щIалэгъуалэм ябгъэдэлъ щIэныгъэм хэгъэхъуэным, зи лъахэрэ зи лъэпкърэ фIыуэ зылъагъу щIэблэ къэгъэтэджыным. Дунейпсо утыкум илъэсищ ипэкIэ ихьа «ТекIуэныгъэм и диктантым» мы гъэм хэтащ Урысейм нэмыщIа, ди лъахэгъухэр щыпсэу къэралыгъуэ 46-м щIигъу.
«ТекIуэныгъэм и диктантыр» къызэзыгъэпэщар «Урысей зэкъуэт» партырщ, ауэ ар абы даIыгъауэ егъэкIуэкIынымкIэ я гуащIэ халъхьэ Тхыдэм дихьэххэм я урысейпсо зэгухьэныгъэм, Урысейпсо дзэ-тхыдэ зэгухьэныгъэм, «ТекIуэныгъэм и волонтёрхэр» урысейпсо жылагъуэ зэщIэхъееныгъэм хэтхэм. Iуэхум зиубгъун папщIэ Къэрал Щхьэхуитхэм я Зэгухьэныгъэм я IуэхухэмкIэ Федеральнэ къулыкъущIапIэр, хамэщI щыпсэу ди хэкуэгъухэм ядэлэжьэнымрэ дунейпсо гуманитар зэдэIэпыкъуныгъэмкIэ Федеральнэ къулыкъущIапIэр, «Ветеранхэм я зэгухьэныгъэ» урысейпсо жылагъуэ зэщIэхъееныгъэр, Урысейм егъэджэныгъэ IэнатIэм кIэлъыплъынымкIэ и къэрал къулыкъущIапIэр щIэгъэкъуэн мэхъу.
«ТекIуэныгъэм и диктантыр» щекIуэкIащ Къэбэрдей-Балъкъэрми. ЗауэлI щIыхьым и къалэ Налшыки, щIыналъэхэми, къуажэ пхыдзахэми а Iуэхур яфIэфIу къащтащ, екIууи ирагъэкIуэкIащ. Псори зэгъусэу ягъэнэхуащ щIыпIэ 66-рэ хуэдиз. Апхуэдэу, студентхэм, ди щIыналъэм хьэщIэу щыIэхэм, зыплъыхьакIуэхэмрэ зыгъэпсэхуакIуэхэмрэ диктантыр щатх хъунут абы хухахауэ Налшык къалэ дэт щIыпIищым – Бэрбэч ХьэтIутIэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал университетым, КIуэкIуэ Валерэ и цIэр зезыхьэ Къэбэрдей-Балъкъэр къэрал мэкъумэш университетым, Кавказ Ищхъэрэм гъуазджэхэмкIэ и институтым.
Хэку зауэшхуэр Дзэ Плъыжьым и ТекIуэныгъэкIэ зэриухрэ илъэс 78-рэ щрикъум ирихьэлIэу ирагъэкIуэкIа Iуэхугъуэ дахэр «Тхыдэ щIэж» къэрал программэм хохьэ.
Iэтауэ, лъэныкъуэ псомкIи къызэгъэпэщауэ ар щекIуэкIащ Кавказ Ищхъэрэм гъуазджэхэмкIэ и къэрал институтым. Псори зэгъусэу абы цIыху 350-м щIигъу хэтащ. Диктантыр зытхахэм яхэтащ КъБР-м и Парламентым и УнафэщIым и къуэдзэ Жанатаев Сэлим, КъБР-м и Сату-промышленнэ палатэм и унафэщI Сидорук Павел, Кавказ Ищхъэрэм гъуазджэхэмкIэ и къэрал институтым и унафэщI Рахаев Анатолэ, «ЗауэлI зэшхэр» жылагъуэ зэгухьэныгъэм и ГъэзэщIакIуэ гупым и унафэщI Абэнокъуэ Владимир сымэ.
«ТекIуэныгъэм и диктантыр» Хэку зауэшхуэм и илъэсхэм къэралми дунейми я дежкIэ тхыдэ мыхьэнэ зиIэ Iуэхугъуэу къыщыхъуахэмрэ абыхэм щIалэгъуалэм я щIэжыр къызэриIэтымрэ теухуауэ щытащ. Псори зэгъусэу диктантыр зытхахэм упщIэ 25-м жэуап иратащ. Абыхэм ящыщу упщIэ тIощIыр къэралпсо тхыдэм теухуат, къэна упщIитхур диктантыр щатх щIыналъэм и зауэ тхыдэм щыщу хагъэхьащ.
КъызэгъэпэщакIуэхэм зэрыжаIамкIэ, диктантыр Урысейм и кIуэцIкIэ щIыпIэ мин 25-м нэхърэ мынэхъ мащIэм щатхащ. Нэгъабэ хуэдэу, мы гъэми дунейпсо Iуэхугъуэр Урысейм ЗыхъумэжыныгъэмкIэ и министерствэм, Урысей гвардием, Урысейм Граждан зыхъумэжыныгъэм и IуэхухэмкIэ, къызэрымыкIуэ щытыкIэхэмкIэ, къэхъуа гузэвэгъуэхэм я лъэужьхэр гъэзэкIуэжынымкIэ и министерствэм, Урысейм къэрал кIуэцI IуэхухэмкIэ и министерствэм, Урысейм ЦIыхухэр егъэджэнымкIэ и министерствэм, Урысейм уахэ IуэхухэмкIэ и къулыкъущIапIэм, Урысейм гъущI гъуэгу IуэхухэмкIэ и къулыкъущIапIэм, Урысейм псымрэ хымрэ щызекIуэнымкIэ я IуэхущIапIэхэм къагъэлъэгъуэну щIыпIэхэм щрагъэкIуэкIащ.
«ТекIуэныгъэм и диктант» лэжьыгъэр сыт хуэдэ ныбжьым итми итхыну хуитщ, ауэ дыхуейт республикэм щыпсэу щIалэгъуалэ нэхъыбэ абы хэтыну. Апхуэдэу, а Iуэхугъуэм къыхэтшэну дыхуейщ Хэку зауэшхуэм и ветеранхэр, жылагъуэ Iуэху еплъыкIэр нэхъыбэу зыубзыхухэр. Апхуэдэ гукъыдэж зиIэ дэтхэнэ зыри къыдогъэблагъэ а Iуэхум хэтыну икIи я щIэныгъэр здынэсыр къапщытэну. Мыпхуэдэ Iуэхугъуэ дахэхэм цIыхум и гушхуэныгъэр къаIэт, блэкIам хуаIэ щытыкIэр зэтес ещI, я тхыдэ щIэжыр еIэт. ЦIыхур зэмыплъэкIыжмэ, дыгъуасэрей махуэхэм хилъэсэжауэ къафIэщI Iуэхугъуэхэм дерс къыхахыфу замыгъасэмэ, пщэдей иIэнукъым, уеблэмэ а къэкIуэнур мыхъумыщIэ хъункIэ шынагъуэ щыIэщ. ЛIэужьхэр зэблокI, зы щIэблэр дунейм къытехьэху, ипэ итахэр дунейм йохыж. Ауэ дэтхэнэми мыкIуэдыж лъэужь гъащIэм къыхенэ. Абы фэеплъщ дызэреджэр. Ди адэжьхэр зыщIэзэуар ди хуитыныгъэращ, ди псэуныгъэращ, ди щыIэныгъэ дахэращ. ПщыгъупщэнкIэ Iэмал зимыIэхэм ящыщщ ди адэшхуэхэм зэрахьа лIыгъэмрэ хахуагъэмрэ. КъищынэмыщIауэ, пэжыр ди гъуазэу щытын хуейщ. Мыпхуэдэ лэжьыгъэхэм пэжым дызэрыщыгъуазэр къегъэнахуэ. Тхыдэм и пэжыр тщIэмэ, зыми дигъэщхьэрыуэфынукъым, гъуэгу захуэм дытришыфынукъым. Ар къызыгурыIуэ щIалэгъуалэр нэхъыбэ хъумэ, ди пщэдейми шынагъэ зыри иIэнукъым», – жиIащ Жанатаев Сэлим.
КъызэгъэпэщакIуэхэр щогугъ дяпэкIэ диктантым щIалэгъуалэ нэхъыбэ къыхыхьэну. Ар егъэкIуэкIыным, абы хэплъэжыным, кърикIуахэр зэхэлъхьэжыным теухуа мардэхэр псом я дежкIи зыуэ щытщ. ЗэрагъэунэхуамкIэ, диктантым кърикIуахэр наIуэ хъунущ Урысейм и махуэм, мэкъуауэгъуэм и I2-м. ЩIыпIэхэм, хэгъэгухэм, къэрал псом щытекIуахэмрэ къыхэжаныкIахэмрэ ягъэфIэнущ, фIыщIэ тхылъхэмрэ тыгъэхэмрэ иратынущ.
ШУРДЫМ Динэ.
