Биз кюнден - кюннге дарманла багъа болуп баргъанын кёребиз. Бир – бирлерин а къыйналып табабыз. Тыш къыраллы дарманланы орунуна Россейде чыкъгъанланы алыргъа тюшеди.

«Мени саулугъум осалды, пенсиям а  - азчыкъ. Алгъын иги ангылаялмай, багъа дарманла алып тургъанма. Артда къарасам а, бизге россейли дарманланы орунларына асламысында тюз аллай тыш къыраллы багъа дарманланы жаза кёреме врачла», - деп жазады бир газет окъуучубуз. 

Алай арт заманлада, больницалада, толусунлай рынокда да, арт жыллада тыш къыраллы дарманланы кесибизде чыгъарылгъанлагъа  алышындырып барадыла. Аланы качестволары бир кибикмиди? Ол сорууну биз къауум врачха бергенбиз да, аланы жууапларын басмалайбыз.

Нальчик шахарны биринчи поликлиникасыны врачы Гыжгыланы Разият былай айтханды: «Врач сизге рецепт жазгъандан сора, сиз анга быллай сорууланы беригиз: бу дарманны учузуракъ тюрлюсю бармыды, аланы бир-бирлеринден башхалыкълары недеди, къайсысы игиди?   Бу сорууланы фармацевтлеге да беригиз. Ала сизге дарманны башха  тюрлюсюн айтсала, врачха къайтып барыргъа эм быллай соруу берирге керексиз: «Бу препаратны манга ичерге жарарыкъмыды, сен манга алгъын жазгъандан къаллай башхалыгъы барды?»    

Атлары башха болгъанлыкъгъа, бир ауруудан багъаргъа жарагъан дарманла бек кёпдюле. Аланы юслеринден телефон бла сёлешип билирге боллукъду.   Бек багъа эм андан учузуракъ дарманланы юслеринден да окъуп, тенглешдирип, билирге кюрешигиз. Врач бла ушакъ этип, багъасын тёлерге къолугъуздан келлик дарманны алыгъыз.  

Врачла да адамладыла: кийимлери къолайлылакълагъа багъаракъ дарманланы жазадыла, студентге бла пенсиячыгъа уа - учузуракъ, алай качествосу иги болгъан дарманланы юйретирикдиле.   Аллай онгугъуз бар эсе, кесигиз иги таныгъан, толу ышаннган врачыгъызгъа барыгъыз».

Белгилисича,  Россейни Правительствосу  энчи инвестициялы «Фарма-2020» деген программаны къабыл кёргенден сора, уллу тюрлениуле болгъандыла.  Аны мураты бизни продукцияны ич рынокда   элли процентге жетдириудю. Андан сора да, бек кёп жайылгъан аурууладан, жюрек-къан тамырла эм рак аурууладан багъаргъа керекли дарманланы Россейде кёп санда чыгъарыргъа белгиленнгенди. Аллай умутланы тамамларгъа жашауда онг бармыды? Къагъытда жазгъан тынчды, алай…

Инфекция ауруулагъа эм СПИД-ге къажау араны бёлюмюню башчысы Аппайланы Шамил  айтханнга кёре, ВИЧ-инфекциядан багъылгъанла россей препаратлагъа кёчгенли бир кесек къыйналадыла, нек дегенде ала тыш къыраллылагъа жеталмайдыла. «Ол себепден кесибизни фармакологиябыз  айныргъа керекди, толусунлай тыш къыраллагъа къарап къалгъан да иги тюйюлдю»,- дейди врач.

КъМР- де Онкодиспансерни гематологу Мадина Бетрозова да къанлары  онкология болгъанлагъа кесибизни дарманларыбыздан эсе, тыш къыралныкъыла игирек жарагъанларын айтады. «Не букъдурур кереклиси барды, 90 – чы жыллада къырал тозураргъа жетип, кёп магъаналы илму-излем институтла ишлерин тохтатхан эдиле. Ол заманланы хатасы шёндю да сезиледи»,-дейди ол.

Жарсыугъа, Россейни криминал хроникасында жалгъан дарманланы юслеринден кёп зат окъургъа боллукъду. Туристле окъуна, Турциягъа барсала, андан кёбюрек дарманла алыргъа кюрешедиле: анда жалгъан дарманла чыгъаргъанланы къаты жууапха тартадыла. Ол законну хайырындан бюгюнлюкде Турция керти дарманла жюрюген къыралгъа саналады.

Статистикагъа кёре  россейли аптекалада сатылгъан дарманланы ючден экиси  кесибизде чыгъарылгъанладыла. Башхача айтханда, биз кесибизни таблеткаларыбызны эки кереге кёп сатып алабыз. Алай экспертлени тергеулери уа арталлыда башха тюрлюдю - бизни рынокда дарманланы битеулю багъаларын алып къарагъанда, тенгизни ары жанындан келтирилгенледен (белгилисича, аланы багъалары бек уллуладыла) тюшген ахча  77 процентни тутады, россейлиле уа - жаланда 23 процентни. 

Багъа дарманла бизни аптекаланы иелеп къалгъанларыны сылтауу, кёпле суннганча, жаланда аланы качестволарында тюйюлдю. Ишни башы - тыш къыраллы эсе – игиди, деген оюмдады. Алай ол акъыл нек бийлегенди бизни башыбызны? Осал дарманладан  асыры кёпле ачыгъаны ючюн.

Кардиология араны врачы Жанатайланы Людмила былай эсгертеди: «Билемисиз, бир - бирле хар  аурууну да дарманла сау этерик сунадыла. Заманында жукъларгъа, кюн сайын ариу хауада жюрюрге, солургъа, жашаугъа къууаныргъа керекди. Ол заманда, саулугъугъуз иги жанына  тюрленирикди. Аз да чючгюргенлей,  дарманланы ичип турургъа жарамайды. Бир- бирле уа, кеслерине доктор болуп, дарманланы жууукълары, тенглери бла хапарлашхандан сора хайырланып башлайдыла. Эсигизге салама: жаланда доктор айтхан дарманланы ичигиз».

Байсыланы Марзият хазырлагъанды.