СЕЙИРЛИК, АКЪЫЛЛЫ ЖАНЫУАРЛАДАН БИРИ

Бобр дунияны башында бек  сейирлик, акъыллы жаныуарладан бириди десек, ётюрюк айтырыкъ тюйюлбюз. Балаларын сют бла ёсдюрген кемириучю жаныуарды. Европаны, Азияны, Север Американы агъач ичлери бла саркъгъан череклени, кёллени жагъаларында колонияла болуп жашау этедиле. Къуйрукълары бла санасанг, узунлукълары метр чакълы бир болады. Ауурлукълары 30 килограммгъа дери жетгенлери да бардыла. Терилери бек багъалыгъа саналадыла. Аны ючюн XX ёмюрде Россейде бобрланы толусунлай къырып чыкъгъандыла, дерге боллукъду, ахырында, тышындан келтирип жайгъандыла. Энди ол хайырлы жаныуарланы саны кёпден-кёп болуп барады. Жерде жашау этгенликге, сууну бек сюйген жаныуарладан бириди. Биригип ишлейдиле куркаларын да. Жагъада бийигирек жерни сайлайдыла курка этерге. Анга суу бла кирирча тешикле этедиле. Ол аланы жыртхыч жаныуарладан къоруулайды.

Былагъа уста къурулушчула деп бошдан айтмайдыла. Гитче черекледе уллу плотинала этип, сууну аллын тыядыла эм ол плотиналада кеслерине куркала да этедиле.Ол куркалагъа «жоллары» да суу бла барадыла. Ол себепден, тышындан да, суудан да алагъа заран этерге бир тюрлю жаныуар онг тапмайды.

 Кёлледе уа агъачланы, чырпыланы бирге тёбе эте кетип, ол тёбе сууну башындан ёрге 0,5-1 метр чакълыгъа кётюрюлсе, аны  ортасында куркаларын этедиле. Суула къутурсала окъуна заран эталмайдыла аллай куркалагъа. Бобрла аланы чыбыкъланы бир бири бла чырмашдырып, алай ишлейдиле. Аны хайырындан ала чачылмайдыла. Куркаларын уллу юйюр да сыйынырча, къышха хазырлагъан ашларына да жер болурча этедиле.

 Кертиси бла да, къурулуш ишлеге сейир этерча устадыла. Уллу тереклени окъуна къыйналмай аудурадыла. Тишлери бек жютюледиле, ала бла кемирип аудурадыла, томуроула этип, бир бирге болушуп, аланы суугъа тёнгеретип, плотинаны къурашдырлыкъ жерге суу бла тапдырадыла. Бутакъланы, тёгерекдеги чырпыланы да къырып ташыйдыла.

 Бобрланы жашауларын тинтиу бла кюрешген адамланы айтханларына кёре, бу жаныуарла ишлеген бек уллу плотинаны узунлугъу 630 метр болгъанды.

Бу жаныуарланы къуйрукълары къалакъдыла.Ала, сууда жюзерге хайырланылгъан «сауут» болгъандан сора да, къоркъуулукъну билдирген «къонгуроулукъ» да этген затладыла. Суу жагъалада кюнде жылына тургъан бобрлагъа жыртхыч жаныуарла иш жууукъ келгенлерин эслеген «къалауур», къуйругъу бла сууну «тюйюп», битеу сюрюуге да эшитдиреди. Сууда жилянладан къоркъуулукъ келсе да - алай.   

Бобрну ашы - терек къабукъладыла, чапыракъладыла, мурсаны, къамишни, жаш терек бутакъчыкъланы да ол бек сюеди. Жерде артыкъ тири тюйюл эсе да, сууда уа бек тириди. Терисини тюгю асыры къалындан, суу андан ётмейди, къылы бек ариуду, къара-жылтырауукъду. Ма ол себепден багъалайдыла аны. Бобрну терисинден тиширыу пальтола, бёркле эм башха кийимле тигедиле. Этин да жаратадыла ашха.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.