ЖЕР ТЮБЮНДЕ БУКЪДУРУЛУП, ТУРГЪАН БАЙЛЫКЪЛА

Адам улу жаратылгъанлы бери келе болур ырысхыны, байлыкъланы жер тюбюнде асырагъан тёре. Хау, шёндюгю дунияда аллай затла бла киши да кюреше болмаз, алай алгъын кезиуледе уа, бютюнда бурун заманлада, ол кенг жайылгъан иш болгъанды. Айтып айтмазча аллай къадар байлыкъланы букъдургъанладан эсе, ууакъ-тюек затларын асырагъанланы саны иги да кёп болур эди, баям. Бирлерин иш этип неда сунмай тургъанлай да табадыла, башхалары уа къайда болгъанлары энтта да белгисизди. Ма аллай айтхылы байлыкъланы юсюнденди бу хапар.

Монтесуманы алтыны

Бу букъдурулгъан байлыкъланы тауруху 1579 жылда башланады. Ол заманда ацтеклени ара шахарларына – Теночтитланнга испанлы киши Эрнан Кортес келеди. Монтесума патчахны зинданнга бегитип, ацтекле аны къатында отоуну алтындан толтурсала жиберирге сёз береди. Алай ол адамла уа аны ючден экисин жыядыла да, патчахларындан къуру къаладыла. Халкъ ачыуланады, къаугъала башланадыла, Кортес да шахардан къачып къутулады. Бир жылдан сора къайтып келгенинде отоу бош болгъанын кёреди. Энди уа ол алтын къайда болгъаны, кеси да бармыды огъесе жокъмуду – аны киши да билмейди. Алай тергеулеге кёре аны багъасы онбеш миллиард долларгъа жетерге боллукъду.

Лима шахарда  сакъланнган хазна

Инклени къыралларына башчылыкъ эте кетип, испанлыла къадар байлыкъла жыйгъандыла. Аны кёбюсю Перуну ара шахарында – Лимада сакълана эди. Алай 1820 жылда анда халкъ кётюрюледи. Жыйылгъан байлыкъладан къуру къалмазча, аны британлы Уильям Томпсонну кемесине ташып, Испаниягъа элт деп буйрукъ бередиле. Алай бу адам а аланы алдап, хазнаны Кокос айрыкамда асырайды. Алтынны къайда букъдургъанын айтыргъа сёз бергенликге, испанлыланы тюбегенде, агъач ичине къачып къутулады. Бу хапар кенг жайылады, алай кладны уа бир киши да тапмагъанды. Ол а 200 миллион доллар окъуна турургъа боллукъду, дейдиле.

Малайлы къапланны алтыны

Аны тауруху Экинчи дуния уруш бла байламлыды. Ол кезиуледе «Алтын лилия» деген аллай организация болгъанды. Ол Къыбыла-Кюнчыгъыш Азияда алтын эмда байлыкъла жыйып, аланы сатхандан сора уа ахчасын японлу аскерни жумушларына къората эди. Байлыкъланы Филиппины къыралны терен агъачларында букъдуруп, алагъа къалауургъа генералны салгъандыла. Бу адамгъа уа малайлы къаплан деп болгъандыла.

Уруш бошалгъандан сора ол къадар байлыкъны Япониягъа элтмей, 170 юлюшге бёлюп, адам аягъы хазна басмаучу жер-жерледе асырагъандыла. Кёп заманланы ичинде бу хапарланы болмагъан, жомакълы таурухлача алай кёрюп тургъандыла. Алай 1971 жылда уа, Рохелио Роксас деген биреулен, ол юлюшледен бирин табады: Багио шахардан узакъ бармай букъдурулгъан хазнаны ичинде алтын гулмакла эмда Будданы бу багъалы темирден ишленнген, кеси да минг килограмм тартхан эсгертмеси бар эдиле. Рохелио Роксас кёп да бармай ёледи, Малайлы къапланны къалгъан байлыкълары къайда болгъаны уа энтта да белгисизди. Ала неллай бир турургъа боллугъуну юсюнден да айтмай болмаз: тергеулеге кёре ол 25-100 миллиард долларды.

Жазмаланы тауруху

1947–1956 жыллада археологла Кумранда тогъуз жюз чакълы жазма чулгъамла табадыла. Ала буруннгулу чюйют тилде жарашдырылып эдиле, кеслери да эки минг бла юч жюз жыл мындан алгъа жазылгъандыла. Алимле оюм этгенлерине кёре, бары да бир уллу чыгъарманы кесегине ушайдыла. Бирлери тууар терилени юслеринде, башхалары уа хансладан неда багъырдан этилген «къагъытлада», кеслери да кёмюр бояула бла жазылыпдыла. Аланы биринде байлыкъла асыралгъан 64 жерни юсюнден айтылады. Алай тили асыры ангылашынмагъаны ючюн, къалайда не зат болгъанын билген къыйынды. Алимле аны тинтиу бла бюгюн-бюгече да кюрешедиле.

Янтарь отоу

Пруссияны патчахы Вильгельм I Биринчи Пётргъа 1716 жылда янтарь бла жасаланнган аллай отоу береди саугъагъа. Артда ол Екатерина атлы Уллу дворецде кёп жылланы сакъланып тургъанды. Экинчи дуния урушда уа немислиле аны Германиягъа алып кетедиле. Совет аскерле Кёнигсберг дворецге жуукълашханларында, нацистле аны элтип къайда эсе да букъдургъандыла. Энди уа бу отоу къайда болгъанын киши да билмейди. Алай 2000 жылда андан янтарь комод бла флорентиялы мозаиканы тапхандыла. Отоу саулай а эки жюз миллион доллар турлукъду, дейдиле.

Нацистлени  жутлыкълары

Германия ол урушда хорлата тургъанда, нацистле битеу болгъан байлыкъларын букъдурургъа оноу этедиле. Бирле оюм этгенлерине кёре, ала алтынларын поездге жюклеп, жер тюбюнде ишленнген терен дорбунлада асырагъандыла. Башхала уа, алтын гулмакла Топлиц кёлню тюбюнде букъдурулупдула, дейдиле. Къалай - алай болса да, аланы энтта да киши тапмагъанды. Аллай насыбы тутхан а 12 миллиард долларгъа бай боллукъду.

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

29.03.2024 - 09:05

БАХЧАЛАНЫ БУЗДАН КЪОРУУЛАРГЪА – 40 МИЛЛИОН СОМ

Быйыл эл мюлк жерлени буз уруудан къорууларча мадарлагъа Къабарты-Малкъарны бюджетинден 40 миллион сом бёлюнюрюкдю.

29.03.2024 - 09:04

КАРТОФДАН БАЙ ТИРЛИК КЪУУАНДЫРАДЫ

Шимал-Кавказстатны управлениясындан  билдиргенлерича, былтыр Къабарты-Малкъарны  мюлклерини барысында да картофдан  154,6 минг тонна  жыйылгъанды.  Ол былтырдан 1,8 процентге кёпдю.

29.03.2024 - 09:04

ТАНГ КЕСЕК КОНСЕРВА ЧЫГЪАРЫЛАДЫ

Къабарты-Малкъар тахта кёгетледен консервала жарашдырыу бла эки жылны ичинде алчы жерни алады. Ол санда былтыр, 363,8 миллион банка чыгъарылгъанды.

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.