Александр Матовников республикада халны, къыралны башчысыны указлары къалай толтурулгъанларын тинтгенди

РФ-ни Президентини Шимал-Кавказ федерал округда толу эркинликли келечиси Александр Матовников къуллугъуна кирише, регионланы социал-экономика болумлары, къоркъуусузлукъ къалай жалчытылыннганы бла шагъырейленеди, болгъан кемчиликлени тинтеди. Бюгюннге дери уа ол Чечен, Ингуш эмда Шимал Осетия-Алания республикалада болгъанды.
 
 Къабарты-Малкъарда уа кесини ишин Правительствону юйюнде кенгеш бардырыудан башлагъанды. Анга КъМР-ни Башчысы Юрий Коков, премьер-министр Мусукланы Алий,  толтуруучу, право низамны сакълаучу структураланы келечилери къатышхандыла.
 
Аны ача, Александр Анатольевич быллай тюбешиуледе округну субъектлерини толтуруучу власть органлары бла  РФ-ни Президенти Владимир Путинни Федерал Жыйылыугъа этген Посланиясында белгиленнген жумушла эмда «2024 жылгъа дери РФ-ни айнытыу жаны бла миллет борчланы эмда стратегиялы ишлени юслеринден» быйыл 7 майда къабыл кёрюлген 204-чю номерли Указы къалай толтурулгъанлары сюзюлгенлерин билдиргенди.
 
Ёсюу промышленностьда бла эл мюлкде бютюнда уллуду
 
Белгиленнген документни чеклеринде Къабарты-Малкъарда къаллай жумушла толтурулгъанларыны юсюнден докладны премьер-министр Мусукланы Алий этгенди. Аны айтханына кёре, экономикада чырмаулагъа,  къытлыкъгъа да къарамай, ахыр тёрт жылны ичинде республиканы кесинде чыгъарылгъан продукцияны ёлчемин кёбейтирге къолдан келгенди, ёсюу бютюнда промышленностьда, къурулушда, эл мюлкде, туризмде эсленеди. «Ахыр тёрт жылны ичинде 1243 бийик технологиялы ишчи жер къуралгъанды», - дегенди ол.
 
Сёз ючюн, промышленностьда он уллу инвестиция проект толтурулады. Аладан артыкъда магъаналыла Тырныауузда тау-байыкъландырыучу комбинатны жангыртыу эмда «Этана» заводну ишлетиудюле. Мусукланы Алий таза полимерлени чыгъаргъан предприятияны къурулушуну юсюнден Къытай Республика бла келишим этилгенин,  анга къыралланы оноучулары къол салгъанларын эсгертгенди.
 
Тау-байыкъландырыучу комбинатны жангыртыуну юсюнден а ахыр он жылны ичинде кёп кере айтылгъанды. Алай 2014 жылда Россейни Президенти Владимир Путин, магъадан стратегия магъаналы болгъанын белгилеп, аны чыгъарып башларгъа буйрукъ бергенди. Андан бери предприятияны жангыртыу жаны бла праволу база къуралгъанды, финанс жумушла толтуруладыла. Аны «Ростех» компания бардырады. Ол толу кючю бла ишлеп башласа,  мингден аслам ишчи жер къураллыкъды. 
 
Быйылны юсюнден айтханда уа,  социал сферада 82 мекямны бла  инженер инфраструктураны объектлерин ишлетирге эмда жангыртыргъа белгиленеди. Ол санда жангы школла бла сабий садла ачаргъа, 11 маданият юйню тапландырыргъа,  школгъа дери окъуу учреждениялада 800 жер къураргъа план барды. Саусузлагъа,  сакъатлагъа тап болумла къураугъа баш магъана бериледи.
 
Бюджетни файдала бёлюмюн кёбейтирге къолдан келгенни юсюнден да билдиргенди Мусукланы Алий. Жылны биринчи жарымында ол 14,5 миллиардха жетгенди.  Алай акциз товарла чыгъаргъан предприятиялагъа излемле тюрленнгенлери бла республиканы бюджети файдасыны ючден бирин тас этгенди. «Анга да къарамай,  социал борчланы толусунлай тамамлагъанбыз», - деп къошханды ол.
 
Премьер-министр халкъны иш бла жалчытыу жаны бла халны юсюнден да айтханды. Ол билдиргенича, жылны аллындан бери айлыкъны 1,5 процентге кёбейтирге онг болгъанды. Алай бла аны орталыкъ ёлчеми 25,3 минг сомгъа жетгенди. 
 
Тирликни асырагъан жерле кёбейгендиле
 
Тюбешиуде премьер-министрни биринчи орунбасары – эл мюлк министр Сергей Говоров да сёлешгенди. Ол энчи терек бахчачылыкъны юсюнден айтханды. Ахыр тёрт жылны ичинде уа бахчала иги да кенгергендиле эмда бюгюнлюкде 19,5 минг гектаргъа жетедиле. Жылны башындан бери 1,5 минг гектаргъа терекле салыннгандыла. Бюгюнлюкде баш жумушладан бири – тирликни сакълауду.  Ол мурат бла тахта кёгетле асыралгъан 22 жер къуралгъанды. Быйыл да энтта 7-син ишлетирге белгиленеди. Алада уа 22 минг тоннадан аслам тирлик сакъларгъа боллукъду.
 
Жерчиликде жетишимлени хайырындан жарашдырыучу производство ёсгенди. Жылны аллындан бери 86, 2 миллион условный банка консерва чыгъарылгъанды, аланы асламын республикадан тышында сатаргъа онг болгъанды. «Эл мюлкде 24 инвестиция проект толтурулады. Аланы битеулю багъасы 16,7 миллиард сомгъа жетеди», -дегенди министр.
 
Табийгъат къыйынлыкъладан сакъланыугъа – энчи магъана  
 
КъМР-ни Правительствосуну башчысыны орунбасары – инфраструктура эм цифрли айныу жаны бла министр Владимир Болотоков а республикада табийгъат къыйынлыкъладан сакъланыу жаны бла къаллай мадарла толтурулгъанларыны юслеринден билдиргенди. Ол былтыр августда Гирхожанда ырхы тюшгенин, ызы бла 1 сентябрьде Баш-Къара кёлде суу кётюрюлюп, жагъаларындан чыкъгъанын эсгертгенди. Ол кезиуде уа адамла ачыгъан эдиле, жолла бузулгъандыла, башха къоранчла этилгендиле. Болсада битеу жууаплы структурала борчларын терк эм бийик даражада толтургъанларыны хайырындан табийгъат къыйынлыкъны  хатасын къысха заманны ичинде кетерирге онг болгъанды.
 
Быйыл къышда уа таулада къар алгъындан эки кереге кёп жаугъанды. Жай къызыуда ол терк эрип, Бахсан эм Черек суула къутуруп келгендиле. «Быйыл 5 июльда КъМР-ни Башчысыны буйругъу бла республикада энчи сакълыкъны низамы кийирилгенди, ол бюгюн да сакъланады. Быйыл да ырхыланы хатасындан жолла бузулгъандыла, ток ызла юзюлгендиле, ол угъай, адамланы жашау журтларына да жетгенди аны хатасы», - дегенди докладчы эмда бюгюнлюкде табийгъат къыйынлыкъны асламын кетерирге къолдан келгенин чертгенди.
 
Владимир Болотоков КъМР-ни Башчысыны буйругъу бла табийгъат къыйынлыкъладан сакъланыу жаны бла подпрограмма жарашдырылгъанын билдиргенди.  Анга республикада  битеу къоркъуулу, энчи эс бурургъа тийишли жерле кийирилгендиле. «Ол санда илму тинтиуле толтуруу жаны бла мадарла да бардыла.  Аны багъасы 22 миллиард сомду. Алай ол алыкъа къабыл кёрюлмегенди»,-дегенди ол.
 
Регионну табийгъат болумладан сакълауну юсюнден  предложенияла Шимал Кавказны ишлери жаны бла министерствону жыйылыуунда да этилгендиле. «КъМР-де туризмге  баш магъана бериледи. Алгъаракълада бизге терроризмден къоркъуп келмей эдиле адамла, алай ахыр жыллада бандитле жокъ этилгендиле.
 
Аны хайырындан арт юч жылны  ичинде туристлени саны эки кереге кёбейгенди. Алай табийгъат къыйынлыкъланы тохтатмасакъ, къонакъла биягъы келмей къаллыкъларына къоркъуу барды»,-дегенди ол эмда полпредден белгиленнген подпрограмманы, Шимал Кавказны ишлери жаны бла министерствону жыйылыуунда этилген предложенияланы жашауда бардырыргъа болушлукъ тилегенди.
 
Тюбешиуге КъМР-ни Парламентини спикерини орунбасары Михаил Афашагов да къатышханды. Ол а законла чыгъарыучу органны къауумуну, аны структурасыны юслеринден къысха билдиргенди. «Депутатла РФ-ни Президентини Федерал Жыйылыугъа эмда КъМР-ни Башчысыны Парламентге этген Посланияларында белгиленнген борчланы тамамлау жаны бла уллу иш толтурадыла», - дегенди ол.
 
Докладлагъа тынгылагъандан сора Александр Матовников СКФО-ну субъектлеринде хал бирге ушагъанын, проблемала асламында бирча болгъанларын чертгенди. Ол право низамны сакълаучу органланы ишлерини  хайырындан регионда тынчлыкъ тохташханын да уллу жетишимге санагъанды.
 
Полпред КъМР-ни социал сферасын, экономикасын айнытыу ышаннгылы, бир тюрлю чайкъалыусуз бардырылгъанын да чертгенди. «Къабарты-Малкъаргъа регионну, битеу къыралны да «инжиси» дерге боллукъду. Европада бек бийик тау Элбрус, башха бешминглик таула да мында орналыпдыла. Туризм андан да бек айныуда бюгюн этилген  предложенияла магъаналыдыла, бютюнда табийгъат къыйынлыкъладан сакъланыу жаны бла»,-дегенди ол.
 
Александр Анатольевич Тырныауузда тау-байыкъландырыучу комбинатны жангыртыуну федерал власть органла да сюзгенлерин, анга къыралны башчысы уллу магъана бергенин айтханды. «Бизни ишибиз социал сфераны, саулукъ сакълауну айнытыу, халкъыбызны къолайлы жашауун жалчытыу бла байламлыды. Мен а, полпредча, федерал эм жер-жерли власть органланы араларында байламлыкъланы къураргъа  борчлума.  Мен акъыл этгенден, федерал министрле къыралны регионларында терк-терк болуп, аланы жарсыуларын кеслери кёрюрге керекдиле»,-дегенди ол.
 
Сёзге къошула, Юрий Коков   тюбешиу  магъаналы   болгъанын чертгенди. «Бизге салыннган борчла бийик даражада толтуруллукъларына ишеклигим жокъду»,-дегенди ол.
Тикаланы Фатима.

Поделиться:

ЧИТАТЬ ТАКЖЕ:

28.03.2024 - 10:01

НИЕТ ХАЗНАБЫЗНЫ АЙНЫТХАНЛА

Халкъыбызны ниет жетишимин кёргюзтген Къулийланы Къайсын атлы Малкъар театрны къуралыуу озгъан ёмюрню 1930-чу жылларында башланнганды. 1935 жылда А.

28.03.2024 - 09:03

ГИТЧЕ ЭМДА ОРТА БИЗНЕСНИ МАГЪАНАСЫ УЛЛУДУ

Къайсы къыралда неда аны ичинде субъектде экономиканы айнытыугъа уллу къошумчулукъ этгенле гитче эмда орта бизнес бла кюрешгенледиле эмда энчи предпринимательледиле.

28.03.2024 - 09:03

ИНВЕСТИЦИЯЛАГЪА – ЭНЧИ ЭС

Жангы предприятияла къурарча, производствону кенгертирча, инвестицияла этмей, башхача айтханда ишге ахча салмай боллукъ тюйюлдю.

27.03.2024 - 14:04

КЪАБАРТЫ-МАЛКЪАР РЕСПУБЛИКАНЫ БАШЧЫСЫ К.В.КОКОВНУ РОССЕЙ ФЕДЕРАЦИЯНЫ МИЛЛЕТ ГВАРДИЯСЫНЫ АСКЕРЛЕРИНИ КЮНЮ БЛА АЛГЪЫШЛАУУ

Росгвардияны Къабарты-Малкъар Республикада Управлениясыны хурметли аскерчилери, ишчилери эмда ветеранлары! Сизни Россей Федерацияны Миллет гвардиясыны аскерлерини кюню бла алгъышлайма!

27.03.2024 - 09:07

САКЪАТ САБИЙЛЕ ОКЪУУСУЗ КЪАЛМАЗЧА

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасында республиканы билим бериу учреждениялада сакъат эм къыйын ауругъан сабийлени окъутуу не халда болгъаны тинтилгенди.