Сахарный диабетден  ауругъанла татлы  затланы  ауузланыугъа  энчи эс бурадыла. Бу ауруугъа  хорлатмаз ючюн, тюнене татлы  затланы  ашагъанла  аланы бюгюн  арталлыда хайырланмай къоядыла. Ол тюзмюдю? Аны юсюнден Нальчик шахарны экинчи номерли поликлиникасыны терапевти Чеченланы Аминат бла ушакъ этгенбиз.

- Бал тузсуз да боллукъду жашаргъа диабетиклеге,  фруктоза, ксилит, сорбит бардыла. Алай арт жыллада ала да хаталы затладыла деп жазадыла. Кимге ийнанайыкъ?

- Бал тузну орунуна хайырланылгъан  затланы заранлыкъларыны юсюнден асыры оздурулуп айтылады. Аланы ууучла бла ашамасагъыз, сиз саулугъугъузгъа заран  бир заманда да саллыкъ тюйюлсюз. Сёз ючюн, бал тузну орунуна не зат сатып аладыла диабетикле? Фруктоза, ксилит, сорбит.

Кертисин айтханда, ала бал тузну орунуна хайырланылмайдыла, аны аналогларыдыла, къанда бал тузну уа кёбейтедиле. Аны бла бирге уа алада калорийле да асламды. Бу затла къошулуп жарашдырылгъан ашарыкъланы - диабет печеньяны, вафельлени, мармеладланы юслеринден да алай  айтыргъа боллукъбуз. Татлы затланы юслеринден зарансызладыла деп айтыу маркетинг хыйлалыкъды, ётюрюкдю.

Калорийлери аз да болгъан къауумну - аспартамны, сахаринни, цикламатны, калийни, ацесульфамны, стевияны уа -  къоркъмай  ашаргъа  боллукъду.

Диабетиклеге бу химия затла  тилде татлылыкъны сездиредиле, веществоланы айланыуларына уа себеплик этмейдиле, къанда глюкозаны кёбейтмейдиле.

- Диабетикни хант къангасындан  углеводла  кетерилселеми игиди? Тортла, пирожныйле, конфетле…

- Кертиси бла да, аш-азыкъны  къошакъларыны барысындан  эсе да, къанда  бал тузну  углеводла бек кётюредиле. Алай болгъанлыкъгъа, аланы аш къангадан кетерирге  жарамайды. Бизни чархыбыз  кесине  керекли кючню алтмыш процентин углеводладан алады. Ол кюч-къарыуну алай бла тапмаса,  аны бауур  чыгъарыргъа керекди. Ахырында уа былай  болады: саусузну къанындагъы бал туз ингирде алты ммоль болгъан эсе,  эрттенликде  уа  ол  тогъуз ммольгъа  дери кётюрюледи.

Амал а былайды: диетаны  тохташдырылгъан мардасын  бузаргъа жарамайды,  бир жолгъа ётмекни, какланы,  алмаланы,  бал тузну   бирге  ашамагъыз. Сора къаннга терк  сингнген, аш  орунда  терк  эриген  углеводланы  не къадар   аз  хайырланыгъыз. Тюзюн айтханда,  былайда  сёз  таза  бал тузну юсюнден барады. Ол  суусун затда  (чайда,  кофеде) эритилген  эсе  уа,  бютюнда.

Сокланы, пакетледегилени  эм  жангы сыгъылгъанланы да юслеринден  да  алай  айтыргъа  керекбиз. Къандагъы  глюкозаны  ала да  терк  кёбейтедиле. Бир стакан  алма сууну  ичгенден  эсе, бир  алманы  кесин  ашагъыз. Жемишлени юслеринден. Кючлю алмада неда татлы  бананда  глюкозаны ёлчемини  башхалыгъы  хазна  жокъду.

Продуктланы механика эм  исси  болумлада  жарашдырыу да углеводланы кёбейтеди.  Асыры оздурулуп биширилген гречка, пиринч неда картоф какла, сокла да диабетикге керекли ашарыкъла  тюйюлдюле. Азыкъ бишире  туруп, ол затны да эсигизден  кетермегиз. Алай  былайда  да   мардадан  озмагъыз:  айранда  жибитилген, бишмеген  гречканы  да  ашамагъыз.

- Диабетиклени мыйыларына заран тюшмеймиди, бал туз ашамай жашагъанлары ючюн?

- Диабетикле толусунлай кетермейдиле бал тузну, жаланда мардадан эсе аз ашайдыла. Бал туз бизни  чархыбызгъа  къайдан  тюшгени  башха  тюйюлдю: бал тузданмы, ётмек-булка  затладанмы. Углеводлары  болгъан   продуктла, жемишле,  суусун сют  продуктла. Ол санда  диабетикле бек  сюйген  башы алыннган жукъа  сютден  этилген кефир,  нартюх, къудорула, татлы затла  да болуп. Алайды да, таза бал тузну  аз ашагъанлыкъгъа, сиз  мыйыгъызны  къыйнарыкъ тюйюлсюз.

Байсыланы Марзият.