1936 гъэр къэунэхуагъащIэ СССР-м и тхыдэм IуэхушхуэхэмкIэ хыхьащ. Псом япэу къэралым и конституцэщIэ къызэ­ращтамкIэ. Нэхъыжьхэм ящIэж дыгъэ­гъазэм и 5-р ягъэлъапIэу икIи мылэжьэ­гъуэу зэрыщытар - Закон Нэхъыщхьэм и махуэу ягъэуват. Абы къилъытащ Совет Союзым социализмэр нэсу щытекIуауэ (кIэухыу щытекIуауэ ягъэувар 1958 гъэрщ). НэгъуэщIу жыпIэмэ, мыкIуэды­жыну. АрщхьэкIэ, ди жагъуэми ди гуапэми, социализмэри абы и къэзэуныгъэхэри, зэрытлъагъущи, кIуэдыжащ. ­Уегупсыс зэрыхъунумкIи, къимыгъэзэ­жыну, ауэ ар нэгъуэщI Iуэхущи, ды­къы­теувыIэнкъым.

Сыт хуэдэу щытами, къэралым и гъа­-щIэм зэхъуэкIыныгъэ инхэр къыщыхъуащ -  конституцэщIэм ипкъ иткIэ СССР-м и Совет Нэхъыщхьэр хахащ, союз республикэ­хэм я зэфIэкIым хэхъуащ, щIыналъэ зы­къомыр (Къэбэрдей-Балъкъэрри яхэту) автоном республикэм хуагъэкIуащ - абыхэм езыхэм я совет нэхъыщхьэхэр, цIыхубэ ­комиссархэр зыхэт правительствэ, суд хабзэ яIэжт.

А псоми къадэкIуэу, ди республикэм и дежкIэ а илъэсыр угъурлыуэ къыщIэкIащ ­нэгъуэщI зы IуэхушхуэкIи - фокIадэм и 20-м лажьэу яутIыпщащ Бахъсэн ГЭС-м и япэ гидроагрегатыр. Ар пхужымыIэн хуэдизу фIыгъуэшхуэт Къэбэрдей-Балъкъэрым и мызакъуэу ди гъунэгъу Ставрополь крайм и дежкIи.

ЖыпIэ хъунукъым а зэманым ди щIыналъэм энергетикэ имыIэххауэ. Октябрь ре­волюцэм ипэкIэ мыбы щылажьэрт элет­ростанц зыбжанэ. Ауэ ахэр апхуэдизкIэ жьгъей­ти, псори зэхэту я лъэщагъыр шы ­къару 70-м щIигъуртэкъым. Нэхъ иныIуэхэт Прохладнэ гъущI гъуэгум еймрэ пхъэм щелэжьу Налшык дэт «Чинар» заводым ­щаухуамрэ. Революцэм иужькIи щытыкIэм зэрызихъуэж щымыIэу илъэсипщI хуэдиз екIуэкIащ. Ток къэзыт IуэхущIапIэ цIыкIухэр тращIыхьырт гъавэ хьэсэхэм щIагъэхьэ псыр зэрыкIуэ кIэнауэхэм. Нэхъ инт 1928 гъэм киловатт 295-рэ и лъэщагъыу Мало-Къэбэрдей псыщIэгъэлъадэ кIэнауэм тращIыхьа Акъбащ ГЭС-мрэ Куян электростанцымрэ (квт 37-рэ). Абыхэм япэжкIэ, 1925 гъэм яухуат киловатт 60 къэзыт Налшык ГЭС-р, 30 гъэхэм я пэщIэдзэм Прохладнэ щащIа электростанцыр нэхъ иныIуэт (квт 1100-рэ).

1929 гъэм и кIэухым Къэбэрдей-Балъкъэрым псори зэхэту электрокъарууэ къыщалэжьыр киловатт 715-рэ хъууэ арат.

Зэрытлъагъущи, мащIэ дыдэт. Абы щы­гъуэми, езым зыкъиужьу мэкъумэш IэнатIэми зыкъригъэIэтыну зи къалэн промыш­ленностыр, махуэ къэс зызыукъуэдий ­фаб­рикэхэмрэ заводхэмрэ, Тырныауз къы­ща­гъуэта вольфрам, молибден къы­щIэ­хыпIэхэр энергетикэ лъэщ хуэныкъуэт. Ар уимыIэу зыри къохъулIэнутэкъым.

Бахъсэн ГЭС-р къэрал абрагъуэр электрокъарукIэ къызэгъэпэщыным теухуауэ 1920 гъэм Ленин Владимир и унафэм щIэту зэ­халъхьа ГОЭЛРО-м и Iэужьт. Абы ток пудкIэ игъэнщIын хуейт Къэбэрдей-Балъкъэрым и мызакъуэу, Ставрополь крайм и къалэ ­курортхэр, апхуэдэуи «Минводы - Кисло­водск», «Минводы - Железноводск» гъущI гъуэгу къудамэхэм электромафIэгухэр ­къы­щ­рихуэкIынут. Проектыр 1929 гъэм ягъэ­хьэзырри, къыкIэлъыкIуэ илъэсым лэжьыгъэхэр яублат.

КъыхэдгъэбелджылыкIынщ зи гугъу тщIа проектыр а зэманым пэрытуи зэрыщытар. Абы инженер бгъэдыхьэкIэщIэхэр хэлът: псыр аузым къыдашу иужькIэ ираутIыпщ­хьэхыжын папщIэ бгы лъагэхэм дашын ­хуейт. Дауи, тынштэкъым, ауэ цIыхухэм я ­гуащIэр пэлъэщащ. ГЭС-р зэраухуэм къы­дэкIуэу, абы къыбгъэдэкI ток кIапсэ гъумхэр ди щIыналъэм и щIыпIэ зэмылIэужьы­гъуэхэм, Пятигорск, Минводхэм, ЕсэнтIыгу, Кисловодск, Железноводск нэсу яукъуэ­диящ.

Арати, зэрыжытIащи, 1936 гъэм фокIа­-дэм и 20-м гидроэлектростанцым и япэ ­турбинэр яутIыпщащ. А илъэсым щэ­кIуэгъуэм и 7-м абы и къарукIэ «Минводы - Пятигорск» гъущI гъуэгу Iыхьэм щызекIуэу хуежьащ электромафIэгухэр.

Зи гугъу тщIы Iуэхугъуэшхуэм Къэбэрдей-Балъкъэрым и теплъэм къыпхуэмыцIыху­жыну зригъэхъуэжащ. Абы и мыхьэнэм и инагъыр уи нэгу къыщIегъэувэ къэбэрдей литературэм и лъабжьэр зыгъэтIылъа ЩоджэнцIыкIу Алий тритхыхьа усэ гукъи­нэжым. Бахъсэн ГЭС-р 1938 гъэм и проект лъэщагъым нэсащ.

А лъэхъэнэм къриубыдэу республикэм иIэ хъуащ ефIэкIуэныгъэм и лъабжьэр - энер­гетикэр. ЖыIэн хуейщ абы къыщыщIидзэу ди деж а IэнатIэм зэрызыщиужьар. Электростанц цIыкIухэр яухуэрт колхозхэмрэ ­совхозхэмрэ, IуэхущIапIэ щхьэхуэхэм. 1940 гъэм ирихьэлIэу ахэр псори зэхэту киловатт 1250-рэ зи лъэщагъ ГЭС-хэу 26-рэ хъурт. Ауэ ахэр жьгъейт икIи къэрал энергетикэм хыхьэртэкъым, нэхъыбэу къызэрагъэ­сэ­бэп­ри, къуажэдэсхэм я унэхэр ягъэнэхун пап­щIэт. Куэди къагъэщIакъым: псори абра­гъуэу, зыуэ икIи къэралым IэщIэлъу щы­ты­ным емызэшыжу щIэбэна Хрущев Никитэ и тетыгъуэм зэхуащIыжауэ щытащ.

Бахъсэн ГЭС-м гъащIэшхуэ къыпэщытт, ауэ ар тыншу щытакъым. 1942 гъэм, фашистхэр къэблэгъэпауэ, электростанцыр тыншу зэфIамыгъэувэжыфын хуэдэу къагъэуащ бийм къимыгъэсэбэпын папщIэ. Ауэ ди щIыналъэм щрахужым, зэрыпхъуа­кIуэ­хэм абы яхузэфIэкIыр иращIащ. ИтIани, ГЭС-р и лъэщагъ псомкIи 1944 гъэм зэфIагъэувэжыфащ.

Езыри куэдрэ «яудыныщIащ», зи унафэ щIэтыр яхъуэжурэ. 1955 гъэм Пятигорск ­иратащ, илъэситI дэкIри, «Ставропольэнергом» хагъэхьащ, ди республикэм «къыщигъэзэжар» 1987 гъэрщ: абы щыгъуэм «Ставропольэнергом» къыхагъэкIри, «Къэб­балъкъ­энерго» зэгухьэныгъэ щхьэхуэ къызэрагъэпэщат.

2010 гъэм бадзэуэгъуэм и 21-м и жэщым Бахъсэн ГЭС-р бзаджащIэхэм якъутауэ ­щытащ. Ар зэгъэпэщыжыным мылъкушхуэ текIуэдащ.

Бахъсэн ГЭС-р Къэбэрдей-Балъкъэрым и энергетикэм и купщIэу къонэж: зы илъэсым киловатт-сыхьэт мелуани 128-рэ хуэдиз ­къет. НэгъуэщI гидроэлектростанцхэри ­щIыгъуу абы и фIыгъэкIэ республикэм езым электрокъаууэ къигъэсэбэпым и процент 40-р къелэжьыжыф.