Журналист жолла кёп сейир затла бла тюбешдиредиле. Бу жол да алай болгъанды. «Заман» газетни ишчилери Османланы Хыйса, Шауаланы Разият бла мен, бирге Бахсан ауузуна бара, Жанхотияда тохтайбыз. Анда сейир адам жашайды – таш устасы Жабелланы Шамил. 
Жарыкъ мангылайлы, жылы сёзлю Шамил бизни сейирсиндирир ючюн къалмагъанды. Ол ташланы жарып, аланы орталарында букъдурулуп тургъан тасха суратларын туура этеди, ала бла гитче тепсилени, столланы, къабыргъагъа тагъарча суратланы жасайды. Ташны ичинде ариулукъну эслеп, аны башхала да кёрюрча этген сыйлы жумушну тындырады. Ол бизни бла ушакъ да бардыргъанды.

– Шамил, окъуп, билим алгъан усталыгъынг неди? 
– Аллай билим алмагъанма. Тюрлю-тюрлю жерледе ишлей келгенме, къурулушчу, сюрюучю, фермер да болгъанма, ташланы тасхаларын билгинчи.
– Сора сен бу таш усталыкъ бла кюрешгенли къаллай бир болады? Къалай бла юйреннгенсе? Бу жолгъа къалай тюзелгенсе?
– Бир онжети жыл чакълы мындан алда, буруу ишлейме деп, суу жагъагъа таш жыяргъа баргъанымлай, бир эки жарылгъан таш тюшген эди аллыма. Аны ичинде тёгерек ызлыкълы сураты сейирсиндирип, алай башлагъанма. Башхалада уа андан да сейир – жулдузла, чокъуракъла, тенгиз жаныуарла, чабакъла… Ма аллай тасхала бугъунупдула ташлада. Бирини сураты бирсиникине чыртда ушамайды. 
– Тенгиз жаныуарла уа былайлагъа къайдан чыкъгъандыла?
– Аллай соруула менде да туугъан эдиле ол заманда: къайдан чыкъгъандыла былайлада, Минги тауну тийресинде, таш ичине жаныуар суратла, ала бери къалай тюшгендиле деп. Сорур адам тапмай, адабиятда излегенме алагъа жууап. Ол таш болгъан затла мезозой ёмюрден  къалгъанларын да андан билгенме. Энди уа иймейди ол тартыныу. Алимле (энчи – КъМКъУ-ну преподаватели Хатухов Аубекир) айтханнга кёре, былайы алда болгъанды Гондвана эм Лавразия континентлени араларында долай (океан), Тетис деп. Кавказ таула уа айрыкамчыкълача эдиле. 
– Ол Шош океаннга къошулгъанды дейдиле. Сора анданмы къалгъандыла бу ызла?
– Хау. Ма бу мюйюз, чокъуракъ суратлы ташла аммонитледиле. Быллай ташла берекет, насып келтиредиле дейдиле. Ма была уа – тюрлю-тюрлю къамажакъла, жюзаякъла, тенгиз кирпиле, жулдузла, башха эрттеден ёсген хансла букъгъанла – триболитледиле. Септарийле – таш макъа не дракон суратлы, тамыр ызлы ташладыла. Бу жаныуарла миллион жылла мындан алда динозаврла бла бир заманда жашагъандыла дейдиле алимле. 
– Ала уллу, гитче ташлада да тюбеймидиле?
– Анда, анда да боладыла. Бир-бир триболитлени (жюзаякъланы неда чабакъланы…) узунлукълары метрге окъуна жетеди. 
– Быллай ташланы къайда табаса? 
– Тёрт-Къол деп жер барды, андан, дагъыда битеу тёгерекден ташыйма. Кёнделенде туугъанма. Анда Ажокъа къолдан да келтиреме. Къанжолда, Тызылда, Бахсан ауузунда да ала кёпдюле. Аякъ тюбюбюздедиле. Бирде сабийле жыйып да келтиредиле. 
– Шамил, биз кёрген ариу затла санга хайыр келтиремидиле?
– Бай этедиле деп айталмайма, кесигиз кёресиз. Баш тутаргъа керекди да, аланы цементни, желимни хайыры бла кёзге ариу кёрюнюрча тизип, сыйдамлап, адамла сюйюп алырча затла эте юйреннгенме. Бу ишде къыйынынгдан сора да, техника жаны бла кёп къоранч этерге тюшеди. Алай сюйген сейир ишинг бла кюрешгенден уллу насып къайда?
– Быллай столну артына олтурсанг, ариулугъуна къарап къууаннгандан сора да, узакъ къалыубалагъа къарап, эрттеги, ол уллу гургунла учуп айланнган дунияны кёргенча боласа. Бу ишде сохталарынг а бармыдыла? 
– Жюрюйдюле жашчыкъла. Эгечден туугъанланы да юйретеме.
– Ташланы жашырынлыкъларын ачып бошадым деп келемиди эсинге?
– Угъай, ала, тынгылауукъ болгъанлыкъгъа, биз билмеген кёп зат сакълайдыла – адам улуну миллион жылла бла саналгъан тарыхын. Аны бла сейирдиле. 

Ушакъны Балаланы
 Сакинат бардыргъанды.