Мы цIэр зезыхьэ къуажэ цIыкIур хы ФIыцIэ Iуфэм Iус ПсыфIыпэ (Лазаревск) посёлкэм къухьэпIэ-ищхъэрэ лъэныкъуэмкIэ километр 25-кIэ пэжыжьэщ. Абы хъуапсэгъуэу зыдигъэзэгъащ ар зэгъэщIылIа Мэкъупс (Макопсе) и тIуащIэм.
БзэщIэныгъэлIхэм я нэхъыбэм къызэралъытэмкIэ, къуажэм зэреджэ фIэщыгъэр псалъитIу зэхэухуэнащ: «ныджэ» - рэ «къуэ» - уэ.
Мы щIыпIэм икIыу псыхъуащхьэхэмкIэ дэзыгъэзей гъуэгуитIым я зым Мэкъупс и къуэладжэ зэвым удешэ, адрейм шытх мылъагэм адэкIэ къыщыс Псыущхъуэ жылэм ухуешэ.
Адыгэхэм дэхьэлIа тхыдэм къызэрыхэщыжымкIэ, тIуащIэм ижькIэрэ щыпсэуа шапсыгъхэм я нэхъыбапIэм Урыс-Кавказ зауэжьым иужькIэ Хэкур ябгынэн хуей хъуащ. Къэна унагъуэ тIэкIур бгым щхьэдагъэхри Хуарзэ псым и Iуфэм а лъэхъэнэм иджыри Iусыгъа Хьэджымыкъуэ абэзэхэ къуажэм дагъэтIысхьат, арщхьэкIэ а жылэри зэхэзехуэн щащIым, Ныджэкъуэ иIэпхъукIахэр къыдэкIыжри, къыщыхъуа я хапIэжьымкIэ къагъэзэжащ икIи зи гугъу тщIы къуажэр къагъэунэхужащ. Ахэращ къызытехъукIыжар нобэ мы щIыпIэм щыпсэухэм я нэхъыбэр.
Мэкъупс-Макопсе
Мы цIэр зезыхьэ псым километр 12 и кIыхьагъщ. Абы и къыщIэдзапIэщ Псыущхъуэ бгым ипщэ-къуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ щыIэ и джабэ нэкIухэр. Псыр хы ФIыцIэм щыхэлъэдэжым деж Iус урыс-ермэлы къуажэми а фIэщыгъэр зэрехьэ.
Зэрынэрылъагъущи, щIыпIэцIэр IыхьитIу зэхэтщ: «мэкъурэ» «псыуэ». КъикIри гурыIуэгъуэщ. Абы къыхэкIыуи, лъахэджхэм ящыщ языныкъуэхэм къызэралъытэмкIэ, уэшхыр щыятэ лъэхъэнэхэм къуэм дэт мэкъупIэхэм къахилъэсыкI удз гъуахэр абдежым щежэх псым куэду къызэрыхихьэм къыхэкIащ фIэщыгъэу абы зэрихьэри.
Щызэпаубыди къэхъуу
Граждан зауэм и гуащIэгъуэу, Сочэ и Iэшэлъашэр зэпэзубыда Куржымрэ (Грузиемрэ) Урысеймрэ я лIыкIуэхэр 1919 гъэм и щIышылэм Париж щызэIущIат. Куржым къикIахэм абдежым щагъэлъэгъуат тхыдэм къыхэна я пащтыхьхэу Давид УхуакIуэмрэ Тамарэ Гуащэрэ я лъэхъэнэхэм а къэралым и щIыналъэм куэдкIэ зызэхишарэ абы Сочэрэ ТIуапсырэ я Iэгъуэблагъэри хыхьэу зэрыщытам ехьэлIа дэфтэрхэмрэ щIыналъэгъэлъагъуэ картэхэмрэ. А псом къыхэкIыуи яукъуэдият Куржым и гъунапкъэр ТIуапсы къалэ ипщэ-къуэкIыпIэ лъэныкъуэмкIэ километр 14-кIэ «пыIудза» Мэкъупс псы цIыкIум и Iуфэм ирикIуэн хуейуэ. АрщхьэкIэ, телъыджэр аращи, а зэманым ар зымыдэу къэувауэ тхыдэм къыхэщыжыр а щIыпIэр зэтезыIыгъа Деникинщ, хужьыдзэм генералу хэтар.
КЪУМАХУЭ Аслъэн.
