Бу кюнледе В.М.Коков атлы Къабарты-Малкъар къырал аграр университетде «Механизация эм предприятияланы энергетика бла жалчытыу» факультетде кеси къурагъан лабораториягъа эл мюлк илмуланы доктору, профессор Гергъокъаланы Абушну жашы Джамалны аты аталгъанды.
Джамал Къыргъызстанда Акъ-Ботой элде туугъанды. Сабийлиги уа Огъары Жемталада ётгенди. Школну бошагъанлай, аскерге кетип, атом энергетика жаны бла ишлеген, тасхалы жерде къуллукъ этгенди. Къайтханлай, КъМКъУ-да агрономия бёлюмде окъугъанды.
1981 жылда университетни бошагъанлай, Джамалны тамам ол жыл ачылгъан Къабарты-Малкъар къырал агромелиоратив институтну (бусагъатда В.М Коков атлы КъМКъАУ) ботаника эм генетика кафедрасына лаборант этип алгъандыла. Экинчи жыл а ассистент болуп, дерсле берирге эринлик алгъанды. Бир кесекден а агрономия факультетде деканны орунбасары болгъанды.
1987 жылда Джамал Москвада Механизацияны битеусоюз институтуну аспирантурасына киргенди. Аны ишден айырылмай бошап, ол 1991 жылда Ленинградны эл мюлк институтунда «Интенсивная технология возделывания озимой пшеницы в условиях предгорной зоны КБР» деген темагъа кандидат диссертациясын, 2005 жылда уа Дагъыстанны эл мюлк илму-тинтиу институтунда «Формирование высоко продуктивных и долголетних агрофитоценозов бобово-злаковых травостоев в условиях Северного Кавказа» деген илму ишлерин къоруулагъанды. Жюзге жууукъ илму иш, онбир методика-окъуу китап эм монографияла жазгъанды. Аланы бюгюн студентле, башха илму бла кюрешгенле да хайырланадыла.
Генетикада, селекцияда эмда битимчиликде этген илму ишлери ючюн 2006 жылда Гергъокъаланы Джамалгъа «Россейни Естествознание академиясыны илму эм билим бериуде сыйлы къуллукъчусу» деген ат аталгъанды. Ол Н.И. Вавиловну майдалына да тийишли болгъанды.
Алай а Джамал, эл мюлк илмуланы доктору бола тургъанлай, «Механизация эм предприятияланы энергетика бла жалчытыу» факультетни да бошагъанды эм студентлени ол жаны бла окъутуп тургъанды. Ол, студентлерин иш юсюнде юйретирча, башха жерде тюбемеген, электро оборудование бла жалчытылгъан лаборатория къурагъанды. Анда аллай стендле бардыла, алагъа къарап, студентле, ишни да, окъууну да бир этип, электрооборудованияны жыяргъа юйренедиле. Бюгюн ол лаборатория класс аграр университетни ёхтемлигиди.
Анга профессорну атын атаргъа университетни Илму совети оноу этгенди. Аны ачылырына ол мекямгъа ол кюн Къабарты-Малкъарны Башчысыны кенгешчиси Уяналаны Аминат, Гергъокъаланы Джамалны биргесине окъугъанла, ишчи тенглери, шуёхлары, ахлу-жууукъ, студентле, илму къуллукъчула келгендиле.
Биринчи сёз университетни окъуу жаны бла проректору Къудайланы Хажимусаны жашы Русланнга берилгенди. Ол, КъМКъАУ-ну Илму совети окъуу эм юйретиу ишге салгъан къыйыны ючюн лабораториягъа профессор Гергъокъаланы Джамалны атын атаргъа оноу этгенин, бюгюннгю ишге жюрекден къууаннганын да билдиргенди. Ызы бла эсгертме къанганы ачаргъа Джамалны къарындашы Магометни чакъыргъанды. Жыйылгъанла ол болумгъа къарсла бла тюбегендиле.
Ызы бла Къудайланы Руслан ары келгенлени ол аудиториягъа чакъыргъанды. Анда ол, шуёхуну, коллегасыны юсюнден: «КъМКъУ-да бирге окъугъанбыз. Биринчи кюнден окъуна шуёх болгъанбыз. Элли жылны ичинде арабызда жылы байламлыкъ сакъланнганлай тургъанды. Алтын къоллу адам эди Джамал, не ишни да эте билген. Юй ишлегенден башлап, ма бу сиз кёрген стендлеге дери. Была хар бир студентни да иш усталыкъгъа юйретиуге уллу себеплик этедиле. Ол быланы кесини хакъына жалчытханын да айтыргъа керекди. Бу къадар затны этер ючюн къаллай акъыл керек эди! Студентле бери сюйюп жюрюгендиле. Бусагъатда ала шахарда, районлада да жетишимли ишлейдиле. Аладан кёп ыразылыкъ эшитебиз. Бек къыйынды Джамалча нёгерден айырылыу», – дегенди ол.
Ызы бла сёз Уяналаны Мухтарны къызы Аминатха берилгенди. «Бюгюн къарындашым Джамалны юсюнден жарыкъ мудахлыкъ бла бек ариу айтасыз. Манга ол бек хычыуунду. Бу сейирлик стендлеге къарап, мен аны сабийлигинде окъуна техникагъа тартыннганын эсгереме. Ол быллай бийиклеге жетериги белгили эди. Анга билеклик этген юйюрю болгъаны сёзсюздю. Бюгюн мен ишчи нёгерлери Джамалгъа быллай сый бергенлери ючюн алагъа ыразылыгъымы айтыргъа сюеме. Сохталары уа аламат устазларына тийишли болсунла, аны ишин андан ары бардырсынла», – дегенди ол.
Гергъокъаланы Джамалны жашау нёгери, филология илмуланы доктору, профессор Геляланы Ибрагимни къызы Ариука, бу ишни болдургъанлагъа, ары келгенлеге да ыразылыгъын айтханды. «Энчи ыразылыгъымы аграр университетни ректору Аслан Каральбиевич Апажевге бла аны Илму советине айтыргъа сюеме, – дегенди Ариука. – Мен бу бюгюн бола тургъан ишге КъМКъАУ-да жаратылгъан ариу тёрелени шагъатынача къарайма. Сау болугъуз. Джамал къууанып келиучю эди, ол иш, бу иш этилди, ректор эс бурду, студентле къууанып жюрюйдюле дерсге деп. Лаборатория ишлеп турса, ол боллукъду Джамалгъа керти эсгертме. Университетге – устазлагъа, студентлеге да жетишимле тежейме», – дегенди ол.
Ызы бла филология илмуланы доктору, профессор Аликаланы Солтанны жашы Рашид сёлешгенди. «Джамал бла мен бир таулу шуёх элде жашагъанбыз. Мен аны юйюрюн да иги таныгъанма. Бу тёгерегибизде биз кёре тургъан затланы тамамлар ючюн Джамал къаллай бир къыйын салгъанын санарча тюйюлдю. Лаборатория уа аны ишине жууаплы къарагъанын белгилейди. Бу аны экинчи усталыгъы болгъанын эсге алсакъ, ол къалай фахмулу, жигер, иш хунерли болгъанына сейир этерчады. Къаллай бир эсде турса, аллай бир жашайды адам дейдиле. Юйюрде ол унутуллукъ тюйюлдю. Ишлеген жеринде уа ол хар кимде да бирча болмайды. Бюгюн мен университетге уллу ыразылыгъымы билдирирге сюеме. Ариука айтханча, бу иш университетде жюрюген тёрелени, маданият бийикликни шагъатыды», – дегенди ол.
Эгечи Салихат Джамалны этген ишине быллай багъа бергенлери ючюн бу ишни болдургъанлагъа, ары келгенлеге да ыразылыгъын айтып, бу класс мындан ары да студентлеге хайыр келтирип турса, олду бек игиси деп белгилегенди. Къарындашы Магомет: «Кёп ариу сёз айтылды Джамалны юсюнден. Ол алагъа тийишли эди. Бу класс аны сабийича бир затды. Мынга аны атын атагъаныгъыз да, баям, анданды. Бу хайыр келтирип туруруна ышанама», – дегенди.
Аграр университетни окъуу-производство комлексини директору Магомедов Камаладин Газимагомедович, Джамалны энчи шуёху, аны студент заманындан таныгъанын, ызы бла ала бирге ишлеген къыркъ жылны ичинде жашны адеплигине, халаллыгъына, аны илму жетишимлерине, алтын къолларына сейир эте жашагъанын айта келип: «Жюреги уа къаллай болгъанын айтыргъа сёз табаллыкъ тюйюлме», – деп жюрексиннгенди. Ол Джамалны лабораториясыча бир жерде да жокъду деп белгилегенди.
Жыйылыуну ахырында «Механизация эм предприятияланы энергетика бла жалчытыу» кафедраны таматасы Фиапшев Амур Григорьевич сёлешгенди. Ол: «Джамалны лабораториясында энергетика бла илму бирге тюбешгендиле. Аны 2018 жылда КъМР-ни Энергетика эм ЖКХ министервосуну ыразылыкъ, 2020 жылда уа Билим бериу эм илму министерствону махтау къагъытларына тийишли болгъаны да анданды. Адам ауушса, жаны нени да билип, кёрюп турады дейдиле да, Джамал Абушевич бюгюн бизни бла бирге къууана болур. Лаборатория ишлеп турлукъду», – деп, ары келгенлеге саулукъ тежегенди.
Мусукаланы Сакинат.
