Халкъ Азиягъа кёчюрюлгенден сора эллерибизде онюч жылны ичинде юйле, башха журтла къардан, жауундан, башха заранладан да тозурагъандыла, оюлгъандыла.
Бютюнда топуракъ баш юйлени къышда къарын сыйпап кетерип турмаса, ол эрип, юй башланы бузады. Анга кёре уа къабыргъалары да оюладыла. Эски журтларыбыз раствор, цемент къошулмай ишленнгенлерин а барыбыз да билебиз.
Кюз артында аллай тийрелерибизден бирине баргъан эдим: Чегем тарында Ачы деген элге. Эрттегили эллерибизден бириди. Аны кюнбатыш жаны сыйдам къаягъа тирелипди. Къаяны къыйырында 2-3 метрден юйлени къабыргъалары башланады. Кюнчыгъыш жаны уа таугъа тирелипди.
Анда юч жыйырмагъа жууукъ юй болгъанды. Бир-бирлерини къабыргъалары метрден артыкъ эди. Таш кесген жер а элден 3-4 километр узакъ барыпды. Юй ишлеуде уа, ташдан сора да, агъач да керек болгъанды. Былайда уа арталлыда агъач жокъду. Аны уа Булунгуну баш жанындан Мёлюшкю деген жерден ташыгъандыла. Ол да жууукъ жол тюйюлдю.
Быланы барысын да айта келгеним, кёп къыйын салынып ишленнген эл, кёп тёлю туууп ёсген, ахыр жолларына да кёпле кетген жер бюгюнлюкде жубуранлагъа журт болуп турады.
Башында айтханымча, бери озгъан кюзде келген эдим, Къулий улу Ибрагим элтген эди. Топурагъы къургъакъ, хауасы ариу. Кеси да кюнлюм бет. Эрттенликден башлап, кюн, таула артына аугъунчу, былайгъа тийгенлей турады.
Ариу,тап жер болгъанлыкъгъа, тикди. Энди бери жашау къайтмаз. Алай ол бизни тарыхыбызды, андан сора культурабызны, архитектурабызны энчиликлерин да кёребиз мында. Юйлеге къарай, адамларыбызны усталыкъларын да. Къурулушчула, ташланы жонуп, къаллай юйле, хунала ишлегендиле. Юйлени, журтланы мюйюшлери, сюрме бла жоннганча, тюппе-тюзле, ичлери сары топуракъ бла сюртюлюп, тытыр бла агъартылып.
Алагъа къарай, былайда терек бахча салсакъ, нечик иги иш боллукъ эди деп, Ибрагим бла оноулашабыз. Алай бла озгъан ыйых кюн тюрлю-тюрлю терекледен зыгытла жыйып барама. Асламысы эрик терекледиле. Ала къургъакъ жерлеге, бийикни хауасына да бегирек чыдамлыдыла.
Юйде бахчамда терекледен зыгытланы алып, эрттенликде Эл-Тюбюне барама. Ибрагим да жашларын Къайсын бла Хадисни алып, алайгъа жетеди. Сора жолгъа чыгъабыз. Жолубуз къыйынды, тикден-тик барады. Ибрагимни «Нива» машинасы болмаса, жаяу кётюрюлюрге тюшерик эди.
Алгъа Думалагъа жетебиз. Алайда малчыладан суу алып, дагъыда юч-тёрт километр барып, Ачы элге жетебиз. Сора къарай, сайлай кетебиз да, шимал жанындан ургъан желден сакъланырча, бийик хуналаны алларында салабыз эки жыйырмадан артыкъ терек.
Къайсын бла Хадис жерни къазадыла, Ибрагим экибиз тереклени орнатабыз, суу къуябыз. Жашла иги болушхан эдиле. Къыртишни къазып, топурагъын ууакъ этип турдула. Жаш адамла болгъанлыкъгъа, къоллары ишге юйреннгенле.
Алай этип, зыгытланы орнатдыкъ. Жерине, хауасына келишип ёсюп кетселе, эки-юч жылдан ариу бахча боллукъду. Малчы, жолоучу болса да, кёгетин ашар. Жаланда бир къоркъуу барды - ол тийреледе малла айланадыла да, ала тиймеселе, эрик терекле терк айнырыкъдыла. Ол а эски журтубузда кесича жангы жашауну бир белгисича боллукъду: кюн, салкъын аязла эм жаз башында чагъып тургъан жаш терекчикле.
Османланы Хыйса.
