Муслийманла исламда эки уллу байрамладан бирин - Оразаны белгилерге хазырланадыла.  Рамазан айда сау кюнню кеслерин ашдан, суудан, аман ишледен, къылыкъладан тыйып, Аллахха табынып, тилекле этип, дууала тутуп, жандауурлукъ ишле толтуруп тургъанла къаллай саугъагъа тийишлидиле. Аны юсюнден  «Мамырлыкъ» фондну башчысы Ахматланы Назир хажи айтады:

Аллахны ыразылыгъына итиннгеннге - саугъа  

Мухаммад файгъамбар, Аллахны саламы анга болсун, ораза тутханны эки къууанчы болур, дегенди. Бири – бу дунияда, экинчиси уа Аллахха  ахыратда тюбеген заманында. Аны къалай ангыларгъа боллукъду. Ингирде аууз ачханда оразабызны туталып, ашхамгъа сау-саламат жеталгъаныбызгъа ыразыбыз. Экинчиден а, муслийман бу дунияда салгъан къыйынлары ючюн Аллахутала тапдыргъан хакъларын кёргенде  къууаннган этерикди.

Адам хар ишни да, сёз ючюн, намазны, садакъаны кеси ючюн этеди. Оразаны уа Аллах ючюн тутады да,  аны саугъаларын, ёлчемин да ол кеси этерикди, аланы къаллайла болгъанларын адам улу биллик да тюйюлдю, деп айтылады Сыйлы Къуранда. Бу айны сууаплылыгъыны юсюнден кёп   айтыргъа боллукъду, алай бир затны сагъынып къояйым. Жаннетге кирген заманда, ораза тутханланы кеслерини энчи эшиклери боллукъду - Райян. Аллахутала барыбызгъа да аладан  кирирге, Жаннет бла саугъаланыргъа насып этсин.

Тёлеуле

Бирде орамда тютюн тарта тургъан къарындашыбызны кёрюрге тюшеди. Ол а аурукъсунуп къалгъанма деп,   башын жулургъа сылтаула табып къояды. Алай тютюн ичгенни ауругъаннга санаргъа боллукъмуду?

Бу затланы айтханым, кесин муслийманнга санап, ораза анга борч болгъанын билип, саулугъу да жетип тургъан адам аны тутмаса, файгъамбарыбыз айтханыча, ол артда сау жашауунда да оразасын къоймаса да, Рамазан айны борчун къайтаралмаз.
   
Аллах кечмезлик жокъду, ширкден башханы (Аллахдан башха затха табыныу). Алимлени айтханларына кёре, адам терс болгъанын ангылап, тобагъа къайтып, бу сыйлы айда тутмай къойгъан кюнлерин тёлерге десе, кяфарасын (фидия)  чыгъарады. Аны ёлчемин   республиканы Муслийманларыны дин управлениясы тохташдыргъанды  (хар кюн ючюн – 100 сом). Андан сора уа оразаны кюню-кюню бла тутуп тёлерге тийишлиди. Къайтарып айтайым, сёз  саулугъу болуп, алай аны билип тутмай къойгъан адамны юсюнден барады былайда.
 
Къуранда Аллаху тала оразадан эркин этилген эки къауумну сагъынады: ауругъанла (хронический болмагъан) бла жолоучула. Ненча кюнлерин къойгъан эселе, аланы тёлейдиле, алай  кяфара чыгъарылмайды. Юслеринден ауруулары кетмеген, хронический болгъанла эмда къартла, къарыусузла  Рамазан айны хар кюню ючюн да ДУМ белгилеген ёлчемде ахча тёлерге, аны жарлылагъа юлеширге керекдиле.

Айырмалы кюнле

 Файгъамбарны быллай сёзю барды: бир кюн сууап ораза тутханны Уллу Аллах жаханимни отундан кери этеди: кёк бла жерни арасында узакълыкъгъа тенгли бир. Файгъамбарыбыз Рамазанны ызындан келген Шауаль айда 6 кюнню ораза тутханды. Къуранны аятларында былай  айтылады: бир иги, тийишли иш этгенни сууаплыгъы ондан жети жюзге дери жетер, андан да уллу болур. Бек гитче ёлчемни – онну алып, Рамазанны хар кюнюне керелесек, ол он айгъа жетеди. Шауаль айда да оразабызны алты кюнюн алай тергесек, ол да эки ай болуп кетеди.  Алай бла аны сууаплылыгъы оразаны сау жыл тутханнга жетип къалады.   Аны юсюнден  хадиследе  айтылады.

Аллахны келечиси дагъыда ыйыкъны баш эм орта кюнлерин сыйлап болгъанды. Ол Аллахутала адамланы ишлерин  бу кюнледе сюзеди, дегенди. Аны ючюн ораза тутуп, бизни Жаратханнга  къуллукъ этип табыныргъа сюйгенди файгъамбар. Дагъыда ай толгъан кечеледе - 13-15-чи кюнлеринде – оразаны сууаплылыгъы барды, дегенди.
 
Былайда энтта бир хадисни айтыргъа сюеме. Бир адам файгъамбарны ораза бошалгъаны бла къолун тутханды. Экинчи жыл да ол биягъы аны алгъышларгъа келгенди. Алай Мухаммад аны танымагъанды. Ол кесин билдиргенде, файгъамбар былай нек тозурагъанса, саулугъунг кетгеннге ушайса, дегенди. Ол сау жылны ораза тутуп чыкъдым, деп жууаплагъанды. Да сен Аллах берген санлагъа азап жетдиргенсе, аны ючюн жууаплы боллукъса, дегенди файгъамбар. Сора бу биз башында сагъыннган оразаланы юйретгенди. Алай ол киши ала манга аздыла, дегенди. Анга уа Дауут файгъамбарны оразасын тут, деп юйретгенди Мухаммад (Аллахны саламы анга болсун) – бир кюн къалып, бир кюн.  

Дагъыда ашура кюн да тутулады ораза. Зульхиджа айны биринчи тогъуз кюнюн да белгилегенди Мухаммад. Артыкъда тогъузунчу кюнюне – Арафаны артыкъ сууаплылыгъын айтып, анга  энчи магъана бергенди.   

Шагъабан айны ал 15 кюнюнде да тутханды файгъамбарыбыз оразаны. Экинчи жартысында уа  санларын солутуп, Рамазаннга хазырланнганды. Мухаммадха ушап, аны халинде  жюрютсек кесибизни, Аллах айтса, жангылмазбыз.

Гъайыт намаз

Аллахутала Ораза байрамны кечесинде кёп къулларын кечерикди. Асхабла Мухаммаддан бу айны сууаплыгъы недеди, ол Къадар кечедемиди, деп соргъандыла.  Ол а адам иши ючюн  хакъ  излегенича, Аллахны аллында къуллукъ этгени, анга табыннганы ючюн  саугъаларын, хакъларын табадыла, дегенди.  

Эрттенликде уа мёлекле жолланы башларында олтуруп, муслийманлагъа, келигиз, Аллахны ыразы болгъан къуллары, саугъаларыгъызны алыргъа, деп  чакъырадыла байрам намаз этиллик жерге. Аны къылып, хутбагъа тынгылап, юйлерине жайылып башласала уа, мёлекле,  уллу саугъалагъа ие болгъансыз, кечилгенсиз, деп ашырадыла. Аллах барыбызны да бу къауумдан этсин.

Гъайыт кюнню уа энтта бир аты барды – саугъала юлешиннген кюн. Къуранда былай айтылады: сизге берилген болжалны (бир айны) ораза тутугъуз, ызы бла уа Аллахны сыйлагъыз, аны уллулагъыз,  махтау салыгъыз. Башхача айтханда, такбир этиледи - кечеден башлап, намазгъа жыйылгъан жерледе, хар къайда да.   
 
Байрам кюн а юйден чыгъарны аллында ауузланыргъа тийишлиди.  Мухаммад файгъамбар финик къабыучу эди (экиге кереленмеген ёлчемде).  Ол адам ораза тутмагъаныны белгисиди. Намаздан сора уа бир бирибизни алгъышлап, къол тутуп, ыразылыкъ алыргъа тийишлиди. Мухаммад файгъамбар муслийман адам башханы бетине ышарып къараса, ол да садакъады, дегенди.   

Бу къууанчха адам  эм ариу кийимлерин кийип хазырланады. Биз ол кюн Аллахны аллына барабыз да, таза, сюйдюмлю болургъа борчлубуз. Амал бар эсе, юсюбюзге ариу дюх салыргъа да боллукъду. Къызгъанчлыкъ жарамайды бу кюнледе, садакъа бергенни сууаплылыгъы уллуду.
   
Къонакъбайлыкъны эм иги тёрелерин толтуруп, чомартлыкъны кёргюзтюп, Аллахны байрам кюнюне энчи эс буруп, келген къонакъгъа да  ачыкъ болуп, хант столла къурап, бу кюнлени алай ётдюрсек, ала да бизни Жаратханны ыразылыгъына элтген жолладыла.

 Ораза киргинчи окъуна да кёлкъалдылары болгъанла  бир бирлерине ыразылыкъ берирге, кечерге борчлудула. Аллах хар баш эм орта кюн ишлерибизге багъа береди дегенбиз, алай бир бирлерине даулары болгъанланы   ишлерин ол  артхаракъ салады, ала сууап ишлерине ие болалмайдыла. Оразаны сыйлы кюнюнде,  Аллахдан саугъа алыргъа жетген заманда  муслийман къарындашынг, эгечинг бла жарашмагъанынг ючюн ишинг бир жанына салынып къалгъандан сакъланайыкъ. 

Тикаланы Фатима жазып алгъанды.